Νίκος Χριστοδουλάκης: Η νομισματική ορθοδοξία μοιάζει τώρα με γραβάτα σε κάποιον που πνίγεται

Πεπεισμένος ότι το Μνημόνιο οδηγεί σε διάλυση την ελληνική οικονομία, ο πρώην υπουργός Οικονομίας Νικ. Χριστοδουλάκης καταγράφει στο νέο βιβλίο του αναλύσεις και συγκεκριμένες προτάσεις για διέξοδο. Αποφεύγει την αυτοκριτική για τα χρόνια που συμμεριζόταν κορυφαίες κυβερνητικές ευθύνες, ενώ τονίζει ότι με την ύφεση επιβάλλεται υπέρβαση της ακολουθούμενης “νομισματικής ορθοδοξίας” στην Ευρωζώνη

* Με το νέο βιβλίο σας “Σώζεται ο Τιτανικός; Από το Μνημόνιο ξανά στην ανάπτυξη”, προτείνετε να αντικατασταθεί το Μνημόνιο από “μια νέα συμφωνία αρχών και αμοιβαίων δεσμεύσεων”. Τι ακριβώς εννοείτε;

Θεωρώ την έξωθεν υπαγόρευση μέτρων οικονομικής πολιτικής, ακόμα και σε καθημερινή βάση, αναποτελεσματική, κοινωνικά άδικη και πολιτικά αδιέξοδη. Πολύ περισσότερο θεωρώ την επιβολή νέων όρων και πιέσεων κάθε λίγο και λιγάκι για να εγκριθεί η νέα δόση ως εξουθένωση της χώρας, που υποσκάπτει ακόμα περισσότερο τη θέση της στη διεθνή σκηνή. Προτείνω λοιπόν, αντί για το αποτυχημένο Μνημόνιο που έχουμε, να εφαρμοστεί μια Συμφωνία ευρωπαϊκού τύπου όπως αυτές που ξέραμε παλιά. Με την Κομισιόν και όχι με κάθε χώρα χωριστά για να κάνει τα τερτίπια της προς εσωτερική κατανάλωση και φυσικά χωρίς το ΔΝΤ. Μια Συμφωνία τύπου Μάαστριχτ, με αυστηρούς τελικούς στόχους, αλλά ελευθερία εσωτερικών επιλογών που θα ζυγίζουν καλύτερα τις κοινωνικές ανάγκες. Ενώ τώρα με την αγνόηση της κοινωνίας και οι στόχοι έχουν γίνει ανέφικτοι.

* Τελευταία βγήκαν πάλι οι απειλές των ξένων οίκων ότι η Ελλάδα θα χρεωκοπήσει. Έχουν βάση αυτές οι προβλέψεις ή πρόκειται για τακτική εκφοβισμού;

Το ελληνικό χρέος που κατέχουν οι ξένες τράπεζες καλύπτεται πλήρως από τη συμφωνία του Ιουλίου και θα μας απειλήσει μόνο αν αθετήσει τις αποφάσεις της η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πράγμα απίθανο και ας μας κάνουν καψόνια η Φινλανδία και η Σλοβακία για να κλείσουν το μάτι στους ακροδεξιούς κύκλους τους. Εδώ οι ΗΠΑ δεν άφησαν τις τράπεζες να καταρρεύσουν, θα ήταν ιστορική ανηθικότητα στην Ευρώπη να αφήσουν μια χώρα. Το άλλο μισό μέρος του χρέους το κατέχουν ελληνικά ιδρύματα και οργανισμοί και δεν είναι απειλητικό γιατί κανείς δεν θα πάει στο Γενικό Λογιστήριο να το ρευστοποιήσει. Σε μεγάλο βαθμό ο κερδοσκοπικός πανικός για το χρέος είναι δημιούργημα των ίδιων των αγορών και ο φόβος που σπέρνουν πιάνει γιατί υπάρχει η ύφεση και κάνει όλα τα κακά σενάρια να φαίνονται πιθανά.

* Ποιες ευθύνες για τη σημερινή κρίση αναγνωρίζετε κατά την περίοδο της πολυδιαφημισμένης “ισχυρής Ελλάδας” όπου είχατε διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο;

Το 2003 το δημόσιο χρέος προς το ΑΕΠ είχε πέσει στο χαμηλότερο σημείο της εικοσαετίας. Μακάρι φυσικά να είχε μειωθεί κι άλλο, δεν θα εμπόδιζε όμως αυτό την κρίση. Μην ξεχνάτε, η Πορτογαλία είχε πλεονάσματα και μόλις το ένα τρίτο του δικού μας χρέους, αλλά την πάτησε λόγω της βαθιάς ύφεσης και του εξωτερικού ελλείμματος. Στην Ελλάδα η κρίση επήλθε μετά το 2006, με ένα συνδυασμό δημοσιονομικής έκρηξης λόγω προσλήψεων, τεράστιου εξωτερικού ελλείμματος λόγω πολυτελών εισαγωγών και φυσικά τη μεγάλη διεθνή ύφεση. Τα δύο πρώτα θα μπορούσαν να είχαν συγκρατηθεί αν από το 2000 είχαμε θεσπίσει συνταγματικούς κανόνες για το έλλειμμα και το χρέος όπως θέλει τώρα η Γερμανία. Όταν το είχα όμως προτείνει, ελάχιστοι το υποστήριξαν και μάλιστα χλιαρά, ενώ οι περισσότεροι το κατήγγειλαν επειδή δήθεν θα περιόριζε τη δημοσιονομική ελευθερία της εκλεγμένης κυβέρνησης.

* Προεκλογικά ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γ. Παπανδρέου είχε πει ότι “λεφτά υπάρχουν”. Όπως αποκαλύφθηκε στη συνέχεια, την ίδια ώρα συζητούσε για την προσφυγή της χώρας στο ΔΝΤ. Πως εξηγείτε αυτή την αντίφαση;

Ήταν μια τακτική που δημιούργησε αντιφατικές εντυπώσεις όχι μόνο στον κόσμο, αλλά και στην ίδια την κυβέρνηση μετά τις εκλογές. Αντί να ληφθούν αμέσως μέτρα για να αλλάξουν την εικόνα πριν οι αγορές στοχοποιήσουν την Ελλάδα, γινόταν προσπάθεια να φανεί ότι οι προεκλογικές δεσμεύσεις θα τηρηθούν. Ακόμα και τον Ιανουάριο 2010 υπήρχε η δυνατότητα να δανειστούμε με έντοκα για ένα χρόνο που ήταν σχεδόν τζάμπα, να κοπεί η φημολογία για τα ελλείμματα με μια μετριοπαθή αλλά γρήγορη προσαρμογή και να τονωθεί η ανάπτυξη για να μην εγκλωβιστούμε στην ύφεση. Η Ευρώπη έπρεπε επίσης να είχε δει την ανάγκη μιας άμεσης παρέμβασης από τότε, αντί να μας απειλεί ότι θα αδειάσει τα ελληνικά ομόλογα από την ΕΚΤ. Εάν είχαμε τρέξει από νωρίς, το κόστος θα ήταν πολύ μικρότερο και θα είχαμε αποφύγει και τη γάγγραινα της ύφεσης που τώρα πια είναι πιο μεγάλη απειλή και από το χρέος.

* Παρά τις ιδιαιτερότητές της, η ελληνική κρίση εντάσσεται πλέον στην κρίση που απειλεί την Ευρωζώνη. Συμφωνείτε με την άποψη ολοένα και περισσότερων οικονομικών αναλυτών ότι είναι αναγκαία η υπέρβαση του Μάαστριχτ, η απομάκρυνση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας από τον αντιπληθωριστικό δογματισμό και η μετάβαση σε μια πιο επεκτατική πολιτική;

Ο αντιπληθωρισμός ήταν σωστή πολιτική την πρώτη δεκαετία της ΟΝΕ, όταν είχε ανάπτυξη και ήθελε να αποκτήσει αξιοπιστία. Τώρα με την ύφεση, η νομισματική ορθοδοξία είναι ό,τι μια ωραία γραβάτα σε κάποιον που κινδυνεύει να πνιγεί. Πρέπει τώρα να την χαλαρώσει για να κολυμπήσει ελεύθερα και όταν ξαναβγεί στη στεριά της ανάπτυξης να την σιδερώσει και να την ξαναφορέσει με το γκρι κοστουμάκι. Περίπου δηλαδή ό,τι κάνει τώρα και η αμερικανική κυβέρνηση και ό,τι έγινε στον Μεσοπόλεμο μετά το 1929. Πρέπει επειγόντως να αυξηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο η χρηματοδότηση δημοσίων επενδύσεων και αυτό μπορεί να γίνει με τα λεγόμενα αναπτυξιακά ευρωομόλογα που έλεγε 20 χρόνια πριν ο Ντελόρ.

* Προτεραιότητα του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος είναι οι αποκρατικοποιήσεις. Ακόμα κι αν προσπεράσει κανείς τα σοβαρά προβλήματα που δημιουργούνται με την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, πόσο ρεαλιστικοί είναι οι στόχοι, με δεδομένη τη σημερινή κρίση;

Οι στόχοι είναι υπερβολικά φιλόδοξοι, ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς ότι καμία απολύτως αποκρατικοποίηση δεν έγινε τα τελευταία τρία χρόνια. Από το μηδέν δεν μπορείς να πετάξεις ξαφνικά στο άπειρο, όπως μας δίδαξε και ο Ίκαρος. Χρειάζεται να γίνουν σχεδιασμένες ενέργειες που θα διασφαλίσουν σοβαρά έσοδα, πραγματικές επενδύσεις και αύξηση της απασχόλησης. Έχω προτείνει επίσης το κάθε τίμημα εξαγοράς να καταβάλλεται σε ομόλογα που θα έχουν αγοραστεί από τη δευτερογενή αγορά, έτσι ώστε τουλάχιστον να μειωθεί η έκπτωση λόγω πεσμένων αγορών. Διαφορετικά, αν πουλάμε φτηνά για να ξεχρεώνουμε ακριβά, το τελικό όφελος θα είναι πολύ μικρό.

* Υπήρξατε ο πρωτεργάτης της μετοχοποίησης της ΔΕΗ. Συμφωνείτε με τον στόχο της εκποίησής της σήμερα;

Η μετοχοποίηση της ΔΕΗ το 2002 την έκανε θεαματικά κερδοφόρα, έσωσε το Ταμείο Συντάξεων από κατάρρευση και έχτισε νέα εργοστάσια. Σήμερα είναι προτεραιότητα η γεωπολιτική της ενέργειας με τα περιφερειακά δίκτυα, τις συμπαραγωγές και τις ΑΟΖ. Η ΔΕΗ χρειάζεται πρώτα επενδύσεις και διεθνείς συμμαχίες και μετά να ξαναβγεί στις αγορές. Το κράτος πρέπει όμως να έχει πάντα στρατηγική παρουσία.

* Πως σχολιάζετε την κυβερνητική πολιτική χρηματοδότησης των προσλήψεων μέσω των ΜΚΟ στην Τοπική Αυτοδιοίκηση; Μήπως επαναληφθεί το πάρτι με τα αλήστου μνήμης “σεμινάρια κατάρτισης” με κονδύλια προηγούμενων ΚΠΣ;

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση συνολικά έχει ήδη υπερπληθώρα προσωπικού και ένα νέο κύμα ευκαιριακών προσλήψεων δεν θα βοηθούσε ούτε τον προϋπολογισμό ούτε την ανάπτυξη. Ίσως μερικοί δήμοι έχουν ελλείψεις, αλλά θα μπορούσαν να καλυφθούν από όσους έχουν πλεονάζοντες. Επειδή όμως οι άνεργοι πρέπει οπωσδήποτε να βοηθηθούν, είναι καλύτερο να επιδοτηθεί η πρόσληψή τους από ιδιωτικές παραγωγικές επιχειρήσεις, με τον όρο φυσικά ότι κανείς ήδη εργαζόμενος δεν θα απολυθεί. Έτσι το όφελος θα είναι τριπλό: η πραγματική οικονομία θα πάρει μπροστά, οι άνεργοι θα μάθουν μια χρήσιμη δουλειά αντί να κολλάνε αφίσες και το Δημόσιο δεν θα έχει αύριο ένα νέο κίνημα συμβασιούχων.

* Πανεπιστήμια: Είναι προφανής ο ρόλος τους για την ανάπτυξη, αλλά και τη δημοκρατική ανασυγκρότηση της κοινωνίας. Πως κρίνετε το νομοσχέδιο που αυτές τις μέρες έχει προκαλέσει κρίση στα πανεπιστήμια;

Συμφωνώ απόλυτα με την αξιολόγηση που επιβάλλει στους καθηγητές για να αποκαλυφθεί επιτέλους ποιοι δουλεύουν και αξίζουν και ποιοι έγιναν καθηγητές λόγω οικογενειακής, κομματικής ή φοιτητικής κλίκας. Το επόμενο βήμα πρέπει να είναι η ανταμοιβή αναλόγως πραγματικών προσόντων για να σταματήσει η σημερινή ισοπέδωση ανάμεσα σε λαμπρούς επιστήμονες και άσχετους. Διαφωνώ όμως με τον τριετή κύκλο σπουδών, γιατί θα οδηγήσει σε φαστ-πτυχία και θα υποβαθμίσει κι άλλο την αξία των ήδη αμφισβητούμενων σπουδών. Με την ευκαιρία, να σας πω επίσης ότι θεωρώ απίστευτο να λέει μια Σύγκλητος ότι δεν θα εφαρμόσει τον νόμο της πολιτείας, ανοίγοντας έτσι την όρεξη σε όποιον θέλει να διαλύσει κι άλλο τα πανεπιστήμια.

* Λέτε ότι από το Μνημόνιο πρέπει να πάμε στην ανάπτυξη. Ποιες, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να είναι οι αναπτυξιακές προτεραιότητες; Ξανά τσιμέντο και τραπεζοκεντρικές επιλογές; Ανάπτυξη χωρίς απασχόληση;

Αν το τσιμέντο είναι δρόμοι, βιομηχανικές ζώνες, μαρίνες και βιολογικοί καθαρισμοί, χρειάζεται κι άλλο γιατί θα φέρει ανάπτυξη. Αν είναι βίλες και ξενυχτάδικα, υπάρχει κορεσμός και θα φουντώσει την υπερκατανάλωση και την επόμενη κρίση. Οι τράπεζες πρέπει να πάρουν πρωτοβουλίες σε δύο κατευθύνσεις. Μεταξύ τους, για να συγχωνευτούν και να γίνουν ισχυρότερες, και προς την αγορά, για να χρηματοδοτήσουν την παραγωγή και τις εξαγωγές, ιδίως με νέους επιχειρηματίες και όχι πάλι με τα παλιά σχήματα.

* Η έξοδος από την ύφεση μπορεί να γίνει με τις πολιτικές δυνάμεις που ευθύνονται για την ύφεση; Μήπως οι πολιτικές εξελίξεις οδηγούν σε πολιτικές ανατροπές;

Αυτή τη στιγμή χρειάζεται ένα μέτωπο, εθνικό, παλλαϊκό πέστε το όπως θέλετε, για την ανατροπή της ύφεσης και της ανεργίας. Όποια πολιτική μέσα ή έξω από κόμματα προτείνει και καθοδηγήσει μια στρατηγική ανάπτυξης και ευρωπαϊκής πορείας θα αποκτήσει και τις πρωτοβουλίες των εξελίξεων. Υπάρχουν βέβαια και οι δημαγωγικές ρητορείες για έξοδο από το ευρώ, αλλά δεν πιστεύω ότι θέλει κανείς να πανηγυρίζει με τη Λίγκα του Βορρά και τους γερμανούς συντηρητικούς για την καταστροφή της Ελλάδας.
Συνέντευξη στον Νίκο Φίλη
http://www.avgi.gr