Καταπάτηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων

Οταν μιλάμε για περιστατικά βίας κατά της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, μιλάμε για το μίσος που γίνεται κίνητρο ενός αρκετά μεγάλου φάσματος επιθέσεων. Ο θύτης «ενοχλείται» από τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την έκφραση ή την ταυτότητα φύλου του ατόμου και αντιδρά εγκληματικά εξωτερικεύοντας έχθρα για όσες ταυτότητες ή συμπεριφορές είναι διαφορετικές από τη δική του. Η δυσκολία αλλά κυρίως η άρνηση να ακούσει και να κατανοήσει τις πλευρές αυτές των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων οδηγούν σε συνολική πολλές φορές καταπάτηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στις καταγραφές περιλαμβάνονται άτομα διάφορων ηλικιών, από όλη την Ελλάδα.

Κάποια άτομα επικοινωνούν μαζί μας επανειλημμένα για περιστατικά με θύματα είτε τους ίδιους είτε άλλους. Παρατηρείται επίσης το μοτίβο της παρακίνησης βίας σε σχολεία, που ξεκινάει δηλαδή από ένα άτομο, καθηγητή ή μαθητή. Λόγω της άρνησης από τη διοίκηση να πάρει άμεσα προστατευτικά μέτρα απέναντι στο παιδί, δημιουργείται μια αλυσίδα από γεγονότα που κάποιες φορές επεκτείνεται εκτός σχολικού χώρου, στη γειτονιά ή στο διαδίκτυο.

Οι διασταυρούμενες ταυτότητες είναι ακόμη ένας παράγοντας που φαίνεται να προσδίδει επιπλέον βαρύτητα στα περιστατικά, όταν για παράδειγμα ένα άτομο είναι διεμφυλικό αλλά και ομο/αμφιφυλόφιλο ή όταν είναι ταυτόχρονα ΑΜΕΑ και ΛΟΑΤΚΙ, όταν δεν έχει ελληνική ιθαγένεια κ.λπ. Πέρα από τα πολλαπλά κίνητρα που μπορεί να υφίστανται, αντιλαμβανόμαστε και ότι το βάρος της ψυχικής και σωματικής ανάρρωσης από τέτοια επίθεση είναι αναλόγως πολλαπλό. Οσο για τα είδη της βίας, χαρακτηρίζονται ως λεκτική βία, απειλές, σωματική επίθεση/ βλάβη, φθορά περιουσίας, ασέλγεια, βιασμός, ακόμη και ανθρωποκτονία. Η λεκτική βία είναι η πιο συχνή και υποτιμημένη για ευνόητους λόγους, μπορεί όμως να αποτελέσει κρίσιμο σημείο στη ζωή του ατόμου. Το άτομο μπορεί να εσωτερικεύσει τις ύβρεις, πράγμα που εμποδίζει την ομαλή ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη, φτάνοντας ενίοτε και σε αυτοκαταστροφικές πρακτικές.

Η λεκτική βία όμως έχει αποτελέσει συχνά και την αρχή μιας σειράς ανεξέλεγκτων σωματικών επιθέσεων. Το 30% των περιστατικών εντοπίζεται μέσα στην οικογένεια, με τον δείκτη δυσκολίας να αυξάνεται όταν μιλάμε για ανήλικα άτομα, ανέργους και άτομα που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν. Το πρόβλημα είναι πιο έντονο σε μικρές πόλεις και χωριά, ενώ δεν είναι λίγα τα άτομα που μένουν άστεγα γι’ αυτό τον λόγο. Κάποια άλλα συμβιβάζονται έπειτα από απειλές για εκδίωξη από την οικία τους, προσπαθώντας να αρνηθούν αυτό το κομμάτι του εαυτού τους. Το φαινόμενο είναι βέβαια παγκόσμιο αλλά παραμένει σχετικά αόρατο αφού το πρόβλημα σε κάθε χώρα δεν έχει εκτιμηθεί. Οι πιθανότητες για ένα νεαρό άτομο να μείνει άστεγο, σύμφωνα με τις υπάρχουσες έρευνες, είναι 120% περισσότερες όταν είναι και ΛΟΑΤΚΙ.

Οσον αφορά τη χρήση του διαδικτύου, τα αποτελέσματα είναι αμφίδρομα. Περισσότερη γνώση και υποστήριξη σημαίνει ότι πιο πολλοί άνθρωποι βρίσκουν το θάρρος να ζήσουν με ειλικρίνεια. Οι ιστορίες των ανθρώπων που αγκαλιάζοντας τη διαφορετικότητά τους ανακάμπτουν από διαγνωσμένες ψυχικές και άλλες διαταραχές, λόγω της πολυπλοκότητας του άγχους και της καταπίεσης των προσωπικών αναγκών τους, δεν είναι λίγες και σίγουρα είναι αξιοσημείωτες. Από την άλλη, η προβολή που αποκτά το θέμα κάνει κάποιους να διαστρεβλώνουν αυτή την πραγματικότητα ισχυριζόμενοι ότι οι ομοφυλοφιλικές σχέσεις και η φυλομετάβαση δεν υπήρχαν σε τόσο μεγάλο βαθμό και ότι προμοτάρονται σαν «μόδα». Βέβαια τα χαρακτηριστικά που γίνονται αντιληπτά ως περίεργα ή αλλόκοτα (queer) δεν ταυτίζονται πάντα με την πραγματικότητα των ατόμων που δέχονται τη βία. Συχνά βλέπουμε άτομα να γελοιοποιούνται επειδή δεν ανταποκρίνονται στους ρόλους των φύλων, λόγω εμφάνισης, τρόπου ομιλίας κ.λπ., ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που γίνονται εικασίες για την ταυτότητα φύλου ή τον σεξουαλικό προσανατολισμό των ανθρώπων.

Ατομα που δεν ορίζονται ως ΛΟΑΤΚΙ μπορεί να δεχτούν ομοφοβική-τρανσφοβική βία και αυτό λέει επίσης πολλά για τη συλλογική συνείδηση και τους αυτοματισμούς στις αντιδράσεις μιας κοινωνίας. Κάθε θεσμικό βήμα είναι σημαντικό και δίνει αυτομάτως πνοή στην κοινότητα, όμως τα δικαιώματα δεν κατοχυρώνονται μόνο με νόμους αλλά και με τη διασφάλισή τους από τους συνανθρώπους μας σε μια δημοκρατική πάντα κοινωνία. Η εκπαίδευση θα μπορούσε να αποτελέσει σημείο-κλειδί στον φαύλο κύκλο κάθε μορφής βίας, όμως η πεισματική άρνηση της ελληνικής πολιτείας είναι φανερή. Το παράδοξο είναι ότι περιμένει να είναι «έτοιμη» η κοινωνία, χωρίς όμως να έχει βοηθηθεί πρώτα μέσω της παιδείας.

Οσο για τις διακρίσεις, γίνονται φανερές με κύριους στόχους την έκφραση φύλου και τα άτομα σε φυλομετάβαση. Οι αυθαιρεσίες και τα λάθη πριν και μετά την εφαρμογή του νόμου για τη διόρθωση των στοιχείων των τρανς ατόμων είναι πραγματικά ατελείωτα. Κάπως έτσι ακούσαμε για προσβολές κατά διεμφυλικών στις κάλπες, ενώ ακόμη περισσότερα ήταν τα τρανς άτομα που αποτράπηκαν από τη διαδικασία της ψηφοφορίας γνωρίζοντας τις συνέπειες της απουσίας σωστών εγγράφων. Ανάλογες διακρίσεις εμφανίζονται στο κομμάτι της εργασίας και της υγείας, δημιουργώντας επιπλέον στίγμα, ανισότητα και ευαλωτότητα.

Το «Πες το σ’ εμάς» δέχεται ανώνυμα τις καταγγελίες των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων, δίνοντας φωνή στην κοινότητα και στηρίζοντας έναν διάλογο εντός και εκτός θεσμικού πλαισίου μέχρις ότου εξαλειφθεί η βία. 

* Ο Ναθαναήλ-Εβαν Λιναρδής είναι υπεύθυνος του έργου «Πες το σ’ εμάς», μέλος της Colour Youth – Κοινότητας LGBTQ Νέων Αθήνα

** Περιοδικό Hot Doc #193, Στον καιρό του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, 1/12/2019