Η πολιτική του κιτς

«Το κιτς είναι η επιτομή όλων όσων είναι κίβδηλα στην ανθρώπινη ζωή», είχε πει ο Αμερικανός ιστορικός εικαστικής τέχνης, Clement Greenberg, ενώ ο Milan Kundera υποστήριξε πως «το κιτς είναι μέρος της ανθρώπινης μοίρας». 

Συνδυάζοντας αυτές τις δύο ρήσεις, θα έλεγε κανείς πως εν τέλει το κίβδηλο είναι νομοτέλεια της ζωής και της ανθρώπινης ύπαρξης ή ακόμη κι αναπόσπαστο στοιχείο των κοινωνιών –  απότοκος της συστηματικής έκθεσης στην υπο – και αντι – κουλτούρα, στην υπεραπλούστευση, στο λαϊκισμό, στην εμμονή με το δυαδισμό, στην πόλωση, στην κατασκευή στρατοπέδων. 

Η αισθητική δεν είναι απλά επιλογή: Είναι θέση. Είναι αποτέλεσμα παιδείας (όσο τετριμμένο κι αν ακούγεται) και διάθεσης εκπαίδευσης της κοινωνίας (όχι με ελιτίστικους όρους, αλλά από θέση συλλογικής ευθύνης, με στόχο τη συνολική πρόοδο). Είναι το αποτέλεσμα της συνειδητοποίησης ότι η ωμή παραδοχή και ο συμβιβασμός του «έτσι είναι τα πράγματα» ή «αυτά θέλει ο κόσμος», τροφοδοτεί το φαύλο κύκλο του κιτς, της υποκουλτούρας, της απαξίωσης. 

Η αισθητική, λοιπόν, είναι πολιτική θέση. Διότι και παράγει πολιτική, αλλά και παράγεται απ’ αυτήν: πηγάζει από την πολιτική, ιδεολογική και κοινωνική θεώρηση των πραγμάτων – της κοινωνίας ως σύνολο, αλλά κι ως αποτέλεσμα πολλαπλών ατομικοτήτων. 

Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο ότι στην παρούσα συγκυρία η πολιτική ζωή -στην πλειοψηφία κι ευτυχώς όχι στην ολότητά της- μαστίζεται από το κιτς, της υποκουλτούρα και την έλλειψη αισθητικής: Αυτό συμβαίνει επειδή τα μεγάλα κόμματα επέλεξαν συνειδητά να τροφοδοτήσουν το λαϊκισμό και να μετατρέψουν τους υποστηρικτές τους σε οπαδούς – ακόμα κι εντός τους, προς λύσιν εσωκομματικών διαφωνιών. Επέλεξαν συνειδητά να υποτιμήσουν τον ίδιο το λαό, αντιμετωπίζοντάς τον ως όχλο, ως ένα μικρό, άμυαλο, κακομαθημένο παιδί, που αποζητά το εύκολο και το εύπεπτο.

Προτίμησαν να εργαλειοποιήσουν το λαϊκό αίσθημα προς ατομικό όφελος του στελεχιακού τους δυναμικού, αντί να προβούν σε διάλογο – ακόμη κι έντονο, αν χρειαστεί. 

Είναι θλιβερό κι ανησυχητικό το ότι η πολιτική που ασκείται από τα δύο μεγάλα κόμματα, γίνεται πλέον με όρους του παλιού καφενείου – ενίοτε και με όρους αγοραίους. Οι ατάκες για «φέρετρα», για «σκαφάτους», κάτι «φουρθιωτιάδες» και υπερβολική αναφορά ενός υπόδικου σε σοβαρή κοινοβουλευτική διαδικασία, «τσίγκινα σώβρακα», σεξιστικές ύβρεις κοκ αυτό αποδεικνύουν. Και, ναι μεν ευσταθεί το επιχείρημα του «αυτά θέλει ο κόσμος» ή του «χρειάζονται και αυτά», ωστόσο στην εξίσωση πρέπει να μπουν οι ευθύνες για τη νοοτροπία που παγιώνεται ή κι επιβραβεύεται. Και ο συντελεστής βαρύτητάς τους είναι τεράστιος.

Πιο απλά:

Αυτά θέλει ο κόσμος, διότι απλά έμαθε να τα θέλει: Τα κίβδηλα.

Διότι εθίστηκε σε εκπομπές της κλειδαρότρυπας και των τηλε – καυγάδων με μπανάνες και βωμολοχίες, κατακλύστηκε από τηλεπαράθυρα του τίποτα στα Δελτία Ειδήσεων, από περιοδικά που του πλάσαραν τον κιτρινισμό για κανονικότητα και την κανονικότητα αυτή για τρόπο ζωής, επιτυχία, ευτυχία. 

Κι, αν η Μακιαβελική θεώρηση επιβάλλει τη θυσία της αισθητικής και τις εγκληματικές εκπτώσεις «για το εκλογικό όφελος», η πορεία της κοινωνίας και η διαρκής διόγκωση της απολιτίκ κι ακροδεξιάς αισθητικής στην οποία έχει -έχουμε- περιπέσει επιτάσσει την αντίσταση. Το ρήμα «πρέπει» είναι πολύ ήπιο, δεδομένης της σοβαρότητας της κατάστασης. Δεν «πρέπει», λοιπόν: Η αντίσταση στην κανονικοποίηση του αγοραίου επιβάλλεται. 

Η πολιτική, εξάλλου, είναι τέχνη. 

Κι, όπως η κάθε τέχνη, δεν είναι για όλους. Και σίγουρα δεν είναι για όσους, ελλείψει ουσιαστικών προτάσεων ή ελέω συγκάλυψης «θολού» πολιτικού αφηγήματος, επιλέγουν να την ασκήσουν, θωπεύοντας και διαιωνίζοντας παθογένειες της χώρας που κρατούν χρόνια.
Η πολιτική, με απόλυτη ηθική και λειτουργική ευθύνη των δύο πλειοψηφούντων κομμάτων, έγινε το «βασίλειο του κιτς». Του κιτς που επί τούτου κι εκ του πονηρού «μπερδεύει» το λαό με τον όχλο, το λαϊκό με το αγοραίο, την ίδια την άσκησή της με απόλυτη υποταγή στην καθεστηκυία υποκουλτούρα. 

Η αλήθεια είναι πως ποτέ, καμία κοινωνία δεν προόδευσε, έχοντας ως πρόταγμα το «έτσι είναι τα πράγματα». Το αντίθετο: μήτρα κάθε αλλαγής είναι η συνειδητοποίηση ότι «τα πράγματα δε θα έπρεπε να είναι έτσι». 

Η πολιτική, λοιπόν, έγινε κιτς, διότι έφερε το κίβδηλο στους κόλπους της. 

Ωστόσο, δεν αλώθηκε έτσι στο σύνολό της.

Κι ευτυχώς, η ιστορία έχει δείξει ότι ευχάριστες αλλαγές -ότι όλες οι αλλαγές- μπορούν να ξεκινήσουν κι από μειοψηφίες. 
Μειοψηφίες με αφήγημα, με αγάπη και σεβασμό στον λαό, μειοψηφίες πραγματικά προοδευτικές. 
Μειοψηφίες που πολεμούν ό,τι κίβδηλο μαστίζει τη ζωή και την κοινωνία και προτιμούν να επιτελέσουν σωστά το δύσκολο έργο τους από το να εναγκαλιστούν με αυτό.

Διότι, μπορεί μεν «το κιτς να είναι μέρος της ανθρώπινης μοίρας», αλλά η αλλαγή είναι νομοτέλεια.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr