Η Επανάσταση του χρώματος – Έργα της Ρώσικης Πρωτοπορίας στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Επαναστατούν τα χρώματα ή χρωματίζεται η επανάσταση;

«Η Επανάσταση του χρώματος-Ρωσική Πρωτοπορία. Έργα της συλλογής Κωστάκη» τιτλοφορείται η μεγάλη – πολλοστή – έκθεση με έργα από την ατελεύτητη σε εικαστικό και ιδεολογικό πλούτο συλλογή Κωστάκη, που θα αναπτύξει από την ερχόμενη Παρασκευή, 9 Σεπτεμβρίου, στους χώρους του (στους δύο ορόφους της Μονής Λαζαριστών, όπου στεγάζεται) το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Καθώς οι προγραμματισμένες από τις αρχές του έτους σειρές εκθέσεων έργων της Ρωσικής Πρωτοπορίας από το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (τον αποκλειστικό σχεδόν εικαστικό – καλλιτεχνικό «πρεσβευτή» των σχέσεων Ελλάδας – Ρωσίας στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του έτους Ελλάδος – Ρωσίας, όπως ορίστηκε το 2016) ματαιώθηκαν για οικονομικούς κυρίως λόγους, όπως κι αυτή της παρουσίασης 400 έργων Ρώσικης Πρωτοπορίας από τη συλλογή Κωστάκη του ΚΜΣΤ που επρόκειτο να παρουσιαστεί (στο πλαίσιο της 81ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης) στο περίπτερο «6» των εγκαταστάσεων της ΔΕΘ («ίσως να πραγματοποιηθεί αργότερα, όταν εξασφαλισθούν οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι αλλά και οι συνθήκες» δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ Κυριάκος Ποζρικίδης), το ΚΜΣΤ ανέλαβε να καλύψει το κενό με μια ακόμη -«επαναστατική» αυτή τη φορά- θεματική.

Πρόκειται για μια έκθεση που παρουσιάζει μέσα από την προβολή και ανάλυση 150 και πλέον έργων της Ρωσικής Πρωτοπορίας, την ιστορία, τη μελέτη και τους πειραματισμούς των Ρώσων καλλιτεχνών πάνω στο χρώμα από τα πρώιμα χρόνια της Πρωτοπορίας στις αρχές 20ού αιώνα ως τη δεκαετία του 1930 και την επιβολή του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.

«Από την επιρροή του δυτικού μοντερνισμού ως τη δημιουργία μιας νέας, εικονοκλαστικής γλώσσας από τους Ρώσους Κυβοφουτουριστές ποιητές και εικαστικούς, από τη βυζαντινή παράδοση ως την απομόνωση του χρώματος ως μόνου κυρίαρχου εκφραστικού μέσου από τους Σουπρεματιστές και από τον ιδεολογικό ενθουσιασμό της επανάστασης του 1917 στην υλιστική χρήση του χρώματος ως βιομηχανικού στοιχείου στην εποχή της Νέας Οικονομικής Πολιτικής, η ιστορία του χρώματος στη Ρωσική Πρωτοπορία αφηγείται τις καταβολές, τις καταιγιστικές μεταλλαγές, τον συλλογικό χαρακτήρα και τη ριζοσπαστική διάσταση μιας δριμύτατης καλλιτεχνικής κίνησης που άλλαξε τους όρους και τον ρόλο της τέχνης στην κοινωνική και πνευματική ζωή» λεει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η επιμελήτρια της έκθεσης, Αγγελική Χαριστού, ιστορικός Τέχνης, επιμελήτρια συλλογής Κωστάκη στο ΚΜΣΤ.

Ενώ στην ερώτηση που προκύπτει από την αντιστροφή του τίτλου της έκθεσης και αφορά το… χρώμα της επανάστασης (;) απαντά πως «είναι μάλλον το κόκκινο», αντίθετα, στους κονστρουκτιβιστές «δίνει» το… μαύρο και στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό… «μάλλον το κίτρινο» ή… «ένα μη χρώμα», όπως λέει.

Όσο για την έννοια της «επανάστασης» που «δανείστηκε» ο τίτλος της έκθεσης, η κ. Χαριστού (και η επιλογή των εκτιθέμενων έργων και κειμένων για την έκθεση) «μιλά» για την «απαγκίστρωση της έννοιας του χρώματος από την αφήγησή του, την «επανάσταση» του ίδιου του χρώματος με στόχο τη χρήση του με μη συμβατικούς όρους, την ανεξαρτησία των λέξεων από το περιεχόμενό τους, ανεξαρτησία στην οποία εντάσσεται και το χρώμα ως εκφραστικό μέσο που επιχείρησαν μέσω των έργων τους οι καλλιτέχνες της Ρωσικής Πρωτοπορίας.

Τα διάσημα μονοχρωματικά έργα του Αλεξάντρ Ροτσένκο «Καθαρό κίτρινο και καθαρό Μπλε χρώμα», το «Μαύρο τετράγωνο» αλλά και το «Λευκό τετράγωνο» του Μάλεβιτς, οι χρωματικές κλίμακες και το «φως» που «εκπέμπουν» τα έργα του Ιβάν Κλιουν είναι ορισμένα από τα έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας που «περιγράφουν» την επαναστατικότητα αυτής της «καθαρής αλλά και ανατρεπτικής τέχνης» που πρότειναν οι καλλιτέχνες – πρωτεργάτες (αρχικά) και του νέου κοινωνικού – πολιτικού μορφώματος της εποχής.

Στην έκθεση παρουσιάζονται έργα (ζωγραφική και σχέδια), ενώ εκτίθεται για πρώτη φορά σημαντικό μέρος του αρχείου του Γιώργου Κωστάκη, μετά την πρόσφατη δωρεά της οικογένειας του συλλέκτη προς το μουσείο (2008). Καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης θα πραγματοποιούνται ξεναγήσεις από τους ιστορικούς τέχνης – επιμελητές του ΚΜΣΤ, καθώς και εκπαιδευτικά προγράμματα, ειδικά σχεδιασμένα από τους μουσειοπαιδαγωγούς του ΚΜΣΤ. Η έκθεση εντάσσεται στο πρόγραμμα δράσεων για το Έτος Ελλάδας – Ρωσίας 2016 και θα είναι ανοιχτή καθημερινά στο ΚΜΣΤ ως και τις 5 Νοεμβρίου.

Η συλλογή Κωστάκη στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που αγοράστηκε τον Μάρτιο του 2000 αντί 13,9 δισεκατομμυρίων δραχμών (ποσό που εξασφαλίστηκε με ισόποσο 10ετές δάνειο του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης με την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου – το μεγαλύτερο ποσό που διατέθηκε από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους για την αγορά έργων τέχνης) απαρτίζεται σήμερα από 1.275 έργα τέχνης (πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, κατασκευές, κεραμικά κ.ά. και είναι η σημαντικότερη συλλογή έργων Ρωσικής Πρωτοπορίας (1900-1930) που βρίσκεται σήμερα εκτός Ρωσίας.

Από τη μεταφορά της στον χώρο της Μονής Λαζαριστών (τον Οκτώβριο του 1988) έως σήμερα, ουδέποτε έγινε δυνατή η συγκεντρωτική έκθεση των έργων στο σύνολο τους παρά μόνο σε θεματικές εκθέσεις (από 100-200 έργα κάθε φορά). Δεκάδες εμβληματικά έργα της συλλογής έχουν ταξιδέψει και έχουν εκτεθεί σε μεγάλα μουσεία του εξωτερικού.

Πηγή: nooz.gr