«Ελλάδα μάγισσα, παρθένα και τροτέζα μου»…

Τι κοινό μπορεί να έχουν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Μπέρτραντ Ράσελ, ο Φρανς Ντε Βάαλ και ο υπαρξισμός; Ή αλλιώς, γιατί τα πράγματα στη ζωή γενικά, αλλά και στην ελληνική επανάσταση ειδικά, δεν ήταν και δεν είναι μονοδιάστατα.

Όταν ήμουν μαθητής στο δημοτικό, τοποθετούσαν στο χώρο που γίνονταν η σχολική γιορτή για την ελληνική επανάσταση, προσωπογραφίες επαναστατών. Θυμάμαι καλά, μία φυσιογνωμία που μου έκανε την μεγαλύτερη εντύπωση, ήταν εκείνη του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Μου προκαλούσε θαυμασμό και φόβο συνάμα, μου έμοιαζε τόσο γενναίος και ατρόμητος, μα μου ήταν και τόσο ανεξήγητα αποκρουστικούς…

Ο Δυσσέας λοιπόν, περιγράφεται ως εκδικητικός, φιλάργυρος, σκληρός, αλλοπρόσαλλος, επιρρεπής στο ποτό, παρορμητικός με τις γυναίκες. Μάλιστα, όπως μας μεταφέρει ο Διονύσιος Σουρμελής, παρότι έγγαμος «ήτον και θηλυμανής» και όταν έβαζε κάποια γυναίκα στο μάτι μπορούσε να μετατραπεί σε «ασυγκράτητο και απάνθρωπο». Ο μεγαλόσωμος (θηριώδους σωματικής ρώμης), τραχύς, απίστευτα γοργοπόδαρος στη μάχη, βραδύγλωσσος και συνοφρυωμένος Δυσσέας (έτσι περίπου περιγράφεται στις πηγές) από μικρή ηλικία ήταν ένας από τους ευνοούμενος στην αυλή του Αλή Πασά και κατά καιρούς έκανε και τις συνεργασίες του με τους Οθωμανούς. Ωστόσο όλα τα παραπάνω, ουδόλως τον εμπόδισαν να μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία και να πιστέψει βαθιά σε εκείνα που ορκίστηκε, όπως απέδειξε λίγους μήνες μετά. Όταν ο σουλτάνος άρχισε να ψυλλιάζεται, ότι η επανάσταση των γκιαούρηδων δεν ήταν παροδική, έστειλε τους Χουρσίτ και Ομέρ Βρυώνη να… επαναφέρουν την κοινωνική ειρήνη. Ο Ομέρ, παλιός γνώριμος του Δυσσέα του είπε: «Μωρέ τι τα θέλεις με αυτούς; Έλα μαζί μου όπως παλιά και όλη η ανατολική Ελλάδα, θα γονατίζει μπροστά σου». Ο Δυσσέας που μάλλον είχε βρει κάποιο νόημά σε όλο αυτό, του απάντησε: «Καλά τα λες, έλα στο Χάνι να τα συμφωνήσουμε». Πάει λοιπόν ο Ομέρ και αντί για κρασί και φαγητό, βρήκε ταμπουρωμένο τον Δυσσέα με λίγους άνδρες μέσα σε ένα πλίνθινο οίκημα. Η συνέχεια λίγο πολύ γνωστή.

Αναρωτιέμαι, ποιος τελικά ήταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος; Ο τίμιος και γενναίος επαναστάτης ή ο αμοραλιστής πολεμιστής του Αλή Πασά;

Περίπου 125 χρόνια μετά από τη δολοφονία του Ανδρούτσου από Έλληνες πρώην συντρόφους του και ενώ η Ευρώπη έβγαινε από τον μεγάλο πόλεμο, στο BBC έδινε συνέντευξη ένας αναγνωρισμένος φιλόσοφος, ο Μπέρτραντ Ράσελ. Μικροκαμωμένος, λιπόσαρκος, με λευκά μαλλιά και με ελκυστικό λόγο, όταν δεν παρέμβαινε η στιλάτη του πίπα, μιλούσε αργά και αποφασιστικά στο μικρόφωνο. Το βιβλίο του «Η ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας» είχε γίνει εμπορική επιτυχία, είχε βραβευτεί με Νόμπελ λογοτεχνίας και ήταν ένθερμος υποστηρικτής της δημοκρατίας και της ειρήνης. Θα έλεγε κανείς, πως είχε έναν πολύ γοητευτικό βίο, μέχρι βέβαια να διαβάσει τον κύριο βιογράφο του, Ρέι Μονκ. Ο Μπέρτραντ, φαίνεται πως σε ό,τι είχε να κάνει με την προσωπική του ζωή, δεν μπορούσε να εντοπίσει το νόημα, ούτε στα ίδια του τα γραπτά. Οικογενειακές εντάσεις, συναισθηματική αστάθεια, ολέθριες σχέσεις με τα παιδιά του, τα οποία χρησιμοποιούσε στις δικαστικές διαμάχες με τις συζύγους του και έναν διαλυμένο ψυχικά πρωτότοκο γιο, τον Τζον, τον οποίο από τη θεοποίηση, επιχείρησε στη συνέχεια να τον κλείσει σε άσυλο ως παράφρονα. Η αλήθεια βέβαια είναι, ότι παρότι ο μπαμπάς διερρήγνυε τα ιμάτια του για τη σεξουαλική ελευθερία, σάστισε μπροστά στην ομοφυλοφιλία του πρωτότοκού του.

Και το ερώτημα είναι, ακυρώνουν οι προσωπικές του αποτυχίες το έργο του και την ακαδημαϊκή του συνεισφορά;

Η απάντηση, όσο κι αν φαντάζει παράδοξο, δίνεται από έναν άνθρωπο που για πάνω από τριάντα χρόνια μελετάει τους πιθήκους, τον Φρανς Ντε Βάαλ. Μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλον, στο οποίο φαίνεται ότι ο ισχυρός κάνει του κεφαλιού του, ο Φρανς μας λέει, πως η ηθική είναι μια πτυχή της εξέλιξης μας. Να το πούμε αλλιώς, το να είσαι καλός, να βοηθάς τους άλλους και να συνεργάζεσαι, έχει πολλαπλάσια οφέλη για εσένα και την κοινότητα σου, από το να παίζετε συνέχεια μπουνιές. Αυτό μας δείχνει, ότι οι άνθρωποι ναι μεν μπορούν να είναι ανελέητοι και κακοί, αλλά μπορούν και να αγαπούν και να πράττουν το καλό. Με άλλα λόγια, η επιθετικότητα, η πονηριά, η δυσπιστία είναι παρούσες, όπως παρούσες είναι και η συντροφικότητα, η φροντίδα, η συμπόνια και η καλοσύνη. Οι άνθρωποι δεν είναι ούτε καλοί, ούτε κακοί, αλλά είναι εξαιρετικοί στο να πράττουν και τα δύο.

Όπως εύστοχα μας λέει ο υπαρξισμός, ο άνθρωπος αγχώνεται πολύ σε μια διαρκώς παρουσιαζόμενη μπροστά του επιλογή (καλό ή κακό, σωστό ή λάθος, εγώ ή οι άλλοι κτλ.). Ακόμα όμως κι αν σε ορισμένες περιπτώσεις το ζήτημα υπερβαίνει τη δυνατότητα της επιλογής του, τον άνθρωπο τον κατατρέχει η ιδέα της, το αποτέλεσμά της και το νόημά της. Ίσως επειδή πιστεύει μέσα του πως είναι μονοδιάστατα καλός ή μονοδιάστατα κακός.

Αν έχει κάτι σήμερα να μου πει η προσωπογραφία του Δυσσέα, 200 χρόνια μετά, είναι πως απέναντι στους βαρετούς και μονόχνοτους ηθικολόγους, υπάρχει μια ζωή έτοιμη να σφάλει, η οποία όμως ταυτόχρονα, είναι και διαθέσιμη να μεγαλουργήσει. Να δεις πώς το έγραψε ο Άλκης Αλκαίος: «Ελλάδα μάγισσα, παρθένα και τροτέζα μου»… δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά, αλλιώς βάλτε το 1821 μέσα σε μία αποστειρωμένη γυάλα, μην τυχόν το θωπεύσουμε, το μαγαρίσουμε και εν τέλει το γευτούμε…

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr