Έχει ακόμη ελπίδες ο Σάντερς;

Η διαδικασία εκλογής θα ολοκληρωθεί στα μέσα Ιουλίου αν η επιδημία του κορονοϊού δεν πάρει ανεξέλεγκτες καταστάσεις ή αν οι επερχόμενες αναμετρήσεις δεν επηρεάσουν τόσο πολύ το αποτέλεσμα. Σύμφωνα με το τυπικό χρονοδιάγραμμα επομένως βρισκόμαστε:
– τέσσερις ημέρες μετά το αποτέλεσμα των εκλογών (primary) στο Idaho, στο Michigan, στο Missisipi, στο Missouri, στη North Dakota και στη Washington,
– δύο ημέρες πριν το debate των δύο μονομάχων Σάντερς και Μπάϊντεν στην Washington,
– τέσσερις ημέρες πριν τις εκλογές (primary) στην Arizona, στη Florida, στο Illinois και στο Ohio,
– έντεκα ημέρες πριν τις εκλογές (primary) στην Georgia,
– 112 ημέρες πριν την ολοκλήρωση του συνεδρίου (13-16 Ιουλίου) στο Milwaukee για την εκλογή νέας ηγεσίας στο Δημοκρατικό κόμμα,
– 235 ημέρες πριν τις αμερικάνικες εκλογές (3 Νοεμβρίου 2020). 
Από τις μέχρι τώρα ψηφοφορίες (ανοιχτές προκριματικές εκλογές/ primaries και κομματικές συνελεύσεις/ caucuses) για την εκλογή συνέδρων (delegates) φαίνεται ότι αυτός που εκτός απροόπτου θα οδηγήσει το Δημοκρατικό Κόμμα στις εθνικές εκλογές του Νοεμβρίου απέναντι στον Τραμπ θα είναι ο πρώην αντιπρόεδρος επί προεδρίας Ομπάμα, Τζο Μπαϊντεν. 
Ο Μπάϊντεν έκανε ένα δυναμικό come back μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας εκλογής συνέδρων στη South Carolina. 

Τα καλά αποτελέσματα για τον ίδιο συνεχίστηκαν στις περισσότερες Πολιτείες, όπου οι κάλπες άνοιξαν στις 3 Μαρτίου (η λεγόμενη Σούπερ Τρίτη/ Super Tuesday). Αντίθετα ο Μπέρνι Σάντερς, όπως και το 2016, έχει ένα ισχυρό δίκτυο αφοσιωμένων εθελοντών και έχει κερδίσει σχεδόν όλα τα caucuses των Δημοκρατικών, αλλά έμεινε πίσω στον αριθμό των primaries μετά τη South Carolina. Τα αποτελέσματα της δεύτερης Σούπερ Τρίτης (Super Tuesday II 10 Μαρτίου) έδειξαν ότι η άνοδος Μπαϊντεν έχει βάθος και δεν ήταν περιστασιακή.  Η συντριπτική πλειοψηφία των μαύρων και οι μεγαλύτερης ηλικίας ψηφοφόροι του έδωσαν το «φιλέτο της βραδιάς», δηλαδή το Michigan, καθώς επίσης και το Missouri και το Mississippi και την Minnesota. 

 

Στο menu της νίκης του Μπάϊντεν ήρθε να προστεθεί και η επίσημη υποστήριξη (endorsement) του πρώην υποψήφιου για το χρίσμα των Δημοκρατικών Andrew Yang. Ο Yang είχε ταχθεί τόσο το 2016 όσο και το 2020 υπερ των προοδευτικών υποψηφίων Γουώρεν και Σάντερς, αλλά την Τρίτη ήταν απόλυτος στο ότι μόνο ο Μπάϊντεν μπορεί να κερδίσει τον Τραμπ.  

Προφανώς τίποτα δεν έχει κριθεί ακόμη, καθώς μόνο 24 Πολιτείες έχουν εκλέξει συνέδρους και ο Μπαϊντεν δεν έχει ούτε καν τους μισούς από τους 1,991 delegates που χρειάζεται για να εξασφαλίσει την εκλογή του στην ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος. Πιο συγκεκριμένα, οι Πολιτείες στις οποίες δεν έχουν διεξαχθεί εκλογές είναι οι εξής: New York, Florida, Georgia, Pennsylvania, Illinois, Ohio, Connecticut, Arizona, Alaska, Hawai, Louisiana, Wyoming, Wisconsin, Delaware, Maryland, Rhode Island, Kansas, Indiana και το Puerto Rico.

Επιπλέον η κρίση του κορωνοϊού ενδέχεται να τινάξει στον αέρα ολόκληρη τη διαδικασία, ενώ αλλάζει τη δημόσια συζήτηση αναδεικνύοντας τις σοβαρές παθογένειες όχι μόνο της κυβέρνησης Τραμπ, αλλά και ολόκληρης της αμερικανικής οικονομίας και κοινωνίας, η οποία εμφανίζεται να πορεύεται στο μέλλον δίχως τις απαραίτητες υποδομές να αντιμετωπίσει μια πανδημία σαν την σημερινή. 

Αν τελικά δεν ματαιωθούν οι εκλογές της επόμενης Τρίτης, όπως ήδη έγινε με τη Louisiana και στο Wyoming, είναι σίγουρο ότι ελάχιστοι θα ψηφίσουν, αφού θα ρισκάρουν να συνωστιστούν σε μια διαδικασία που χρειάζεται να περιμένεις πολλές ώρες στην ουρά. Ας υποθέσουμε όμως ότι δεν υπάρχει η κρίση του κορωνοϊού στις ΗΠΑ και ότι συνεχίζεται κανονικά η εκλογική διαδικασία συνέδρων για την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος. Με αυτά τα δεδομένα έχει ακόμη ελπίδες νίκης ο Σάντερς;

Το κρίσιμο debate της Κυριακής 

Ο επόμενος σταθμός της μάχης των δύο υποψηφίων είναι το debate της Κυριακής στην Washington. Ο Σάντερς ανακοίνωσε προχθές ότι δεν παραιτείται και ότι θα πάει στο προγραμματισμένο debate της Κυριακής παρά τις δυσμενείς συνθήκες νίκης και σε πείσμα των συστημικών μέσων ενημέρωσης που τον προέτρεπαν εμμέσως να παραιτηθεί της διαδικασίας. Και όπως δήλωσε όχι μόνο θα πάει αποφασισμένος να νικήσει το debate, αλλά θα πάει αποφασισμένος να πάρει απαντήσεις σε μια σειρά από συγκεκριμένες ερωτήσεις προς τον αντίπαλο του Joe Biden: 
…Joe τί σκοπεύεις να κάνεις για τους 500.000 ανθρώπους που χρεοκόπησαν για να μπορέσουν να πληρώσουν τα φάρμακα και την περίθαλψη τους;
…Joe τί σκοπεύεις να κάνεις για τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες και τους εργαζόμενους που δαπανούν κατά μέσο όρο το 20% του εισοδήματος τους για δαπάνες υγείας;…
…Joe τί σκοπεύεις να κάνεις για να πάψει η Αμερική να είναι η μόνη μεγάλη χώρα, όπου η παροχή υγείας και περίθαλψης δεν είναι δικαίωμα των πολιτών;…
…Joe πώς θα αντιδράσεις σε αυτό που λένε οι επιστήμονες ότι μας μένουν 7-8 χρόνια να αλλάξουμε το ενεργειακό σύστημα για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή;…
…Joe τί σκοπεύεις να κάνεις, ώστε όλα τα παιδιά να μπορούν να σπουδάσουν ανεξαρτήτως εισοδήματος; Και τί θα κάνεις για τα εκατομμύρια των πολιτών που δεινοπαθούν από τα δυσθεώρητα επίπεδα του φοιτητικού χρέους;…
…Joe τί θα κάνεις για να σταματήσεις τον τρόμο που βιώνουν εκατομμύρια αδήλωτοι άνθρωποι εξαιτίας της απάνθρωπης πολιτικής μετανάστευσης που ακολουθείται;…  
…Joe τί θα κάνεις για το γεγονός ότι έχουμε το υψηλότερο επίπεδο παιδικής φτώχειας; Για το γεγονός ότι 500.000 άνθρωποι σήμερα το βράδυ είναι άστεγοι; Για το ότι 18 εκατομμύρια δαπανούν το μισό του εισοδήματος τους για να έχουν ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι τους;… 
…Joe τί σκοπεύεις να κάνεις για να σταματήσεις τον παραλογισμό οι δισεκατομμυριούχοι να αγοράζουν τις εκλογές και το ότι οι τρεις πλουσιότεροι άνθρωποι στην Αμερική έχουν περισσότερο πλούτο από το 50% του εισοδηματικά κατώτατου πληθυσμού της χώρας;…
Μια πρώτη ανάγνωση από τα παραπάνω είναι ότι όλα τα ερωτήματα του Σάντερς αφορούν εκατομμύρια ψηφοφόρους, τα οποία δεν μπορεί να αγνοήσει ο αντίπαλος του. Είναι ερωτήματα που φωτογραφίζουν τις αγωνίες που βιώνουν εκατομμύρια Αμερικανοί πολίτες και που χαρακτηρίζουν μια κοινωνία γεμάτη ανισότητες. Πρόκειται για ανισότητες και προβλήματα που γέννησε ή διόγκωσε η διακυβέρνηση Τραμπ και τις οποίες θα κληθεί να περιορίσει μια νέα κυβέρνηση των Δημοκρατικών. Όπως τονίζεται και σε πρόσφατη μελέτη του Institute for Policy Studies ποτέ άλλοτε στην Αμερική ο πλούτος που έχουν συσσωρεύσει τρεις επιχειρηματίες (Bill Gates, Warren Buffett, Jeff Bezos) δεν ισοδυναμούσε με τον πλούτο που έχουν στο σύνολο τους 160 εκατομμύρια άνθρωποι ή 63 εκατομμύρια νοικοκυριά.

Το debate της Κυριακής επομένως αναμένεται κρίσιμο και για τους δύο υποψήφιους. Η δυσκολία για τον Μπαϊντεν έγκειται στο ότι ο Σάντερς έχει ήδη θέσει σοβαρά ερωτήματα και τη δική του ατζέντα σε αυτό. Στο πλαίσιο αυτό ο Μπαϊντεν οφείλει να δεσμευτεί ενώπιον του αμερικάνικου λαού σε μια σειρά από κρίσιμα ζητήματα. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αποφύγει όσο και αν προσπαθήσει να στρέψει τη συζήτηση στην ανάγκη αντιμετώπισης του κοινού εχθρού (Τραμπ) ή να τονίσει με χαμόγελο ότι ο κόσμος δε θέλει επανάσταση, αλλά ρεαλιστικές λύσεις στα προβλήματα του. 
Και αν οι δεσμεύσεις που θα κάνει δεν ικανοποιήσουν τους πολίτες ή αν κάνει κάποια γκάφα τότε ο Σάντερς θα εμφανιστεί πιο ικανός να νικήσει τον Τραμπ, γεγονός το οποίο ενδέχεται να του προσφέρει ένα δυναμικό come back στη διαδικασία εκλογής. Για τον Σάντερς αντίστοιχα μια κακή ή ουδέτερη εμφάνιση συνεπάγεται ουσιαστικά την έξοδο του από την μάχη δεδομένου ότι ο Μπαϊντεν τρέχει ήδη με διαφορετικές ταχύτητες στην κούρσα διαδοχής, ενώ διαθέτει και το χαρτί της εμπειρίας διοίκησης και της πρόσφατης διαμάχης με τον Τραμπ για το σκάνδαλο της Ουκρανίας. 

Το debate ήταν προγραμματισμένο να γίνει στο Phoenix, αλλά τελικά θα διεξαχθεί στα στουντιο του CNN στην Washington χωρίς κόσμο εξαιτίας του κορωνοϊου. Για τον ίδιο λόγο έχουν ήδη αναβληθεί πολλές ανοιχτές συγκεντρώσεις των δύο υποψηφίων και οι εκλογές στη Louisiana και στο Wyoming στις 4 Απριλίου. Οι αλλαγές στον τρόπο ψηφοφορίας που θα έρθουν προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος μετάδοσης του ιού είναι άγνωστο πώς θα επηρεάσουν τα αποτελέσματα των εκλογών. Συνολικά, οι επιπτώσεις της κρίσης του κορωνοϊου ενδέχεται να είναι πολύ μεγάλες τόσο για την εξέλιξη της διαδικασίας εκλογής νέας ηγεσίας στο Δημοκρατικό Κόμμα όσο και για τις εθνικές εκλογές τον Νοέμβριο του 2020.

Ο Κορωνοϊός αλλάζει τα δεδομένα

Οι αρνητικές εξελίξεις με τον κορωνοϊό αλλάζουν πλήρως τα πολιτικά δεδομένα. Πολλοί Αμερικάνοι ανακαλύπτουν πλέον την αναγκαιότητα στήριξης του συστήματος υγείας από τη κυβέρνηση. Η αγορά δεν αρκεί. Το αφήγημα του αντιπαραγωγικού και ανίκανου κράτους να μου προσφέρει καλή υγεία δεν πιάνει. Η προστασία της δημόσιας υγείας απαιτεί δημόσιες πολιτικές για την υγεία και δημόσια νοσοκομείας. Αυτό ενισχύει και δικαιώνει τα επιχειρήματα των δημοκρατικών για την ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας σε αντίθεση με τον Τραμπ που από την αρχή της θητείας του επιδίωξε με σθένος την κατάργηση του Obamacare. 

Τελικά έπειτα από ολόκληρες επτά εβδομάδες, όπου διαπιστώθηκε το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού στις ΗΠΑ, η  χώρα μπαίνει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και λαμβάνονται τα πρώτα οικονομικά μέτρα στήριξης. Χρειάστηκαν δηλαδή τουλάχιστον επτά εβδομάδες για να παρθούν έκτακτα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης παρά το γεγονός ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μίλησε ανοιχτά για πανδημία, ενώ για παράδειγμα ο Μακρόν τόνισε ότι πρόκειται για τη χειρότερη κρίση δημόσιας υγείας των τελευταίων 100 χρόνων. Η χώρα όμως μπαίνει σε αυτήν την κατάσταση με ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού να στερείται πρόσβασης ή ικανοποιητικής στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη εξαιτίας των πρότερων περικοπών της κυβέρνησης Τραμπ.

Παρόλα αυτά η κυβέρνηση Τραμπ ένα μήνα πριν (10 Φεβρουαρίου) και άφου ήδη υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις διευρυμένης μετάδοσης του ιού κατέθεσε σχέδιο προϋπολογισμού, στο οποίο προβλέπονται σοβαρές μειώσεις της τάξεως των $844 δισεκατομμυρίων στις δαπάνες υγείας για την επόμενη δεκαετία. Σε πολιτικό επίπεδο η μη ετοιμότητα του Αμερικανικού δημόσιου συστήματος υγείας να αμβλύνει τις συνέπειες του κορωνοϊού δεν είναι σίγουρο ότι ευνοεί περισσότερο ή λιγότερο κάποιον από τους δύο διεκδικητές, αν και πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι θα ενισχύσει τους Δημοκρατικούς. Παρόλα αυτά είναι γεγονός ότι ο Σάντερς έχει κάνει σημαία από την αρχή της προεκλογικής του εκστρατείας τα θέματα της υγείας και της ασφάλισης ρίχνοντας την πέτρα του αναθέματος στον Τραμπ, στις φαρμακευτικές και στις ασφαλιστικές εταιρίες. 

Υπενθυμίζεται ότι η εξέταση για το αν κάποιος πάσχει από τον κορωνοϊό στην Αμερική στοιχίζει περίπου $1500 για όσους δεν έχουν ιδιωτική ασφάλιση, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι αυτοί που κάνουν την εξέταση πρέπει να περιμένουν κάποιες μέρες για να πάρουν τα αποτελέσματα. Παρόλα αυτά και σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει στην Ευρώπη και σε άλλες ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες, στις ΗΠΑ θα χρειαστούν μια ειδική νομοθετική ρύθμιση και ένα πακέτο έκτακτης οικονομικής ενίσχυσης για να μπορέσουν κάποιοι άνθρωποι που εμφανίζουν συμπτώματα του ιού να επισκεφτούν γιατρούς και νοσοκομεία. Ο κίνδυνος εξάπλωσης επομένως είναι μεγάλος και δεν αποκλείεται να προκύψουν πολλά κρούσματα τις επόμενες ημέρες και μήνες.

Στις ΗΠΑ ήδη πληθαίνουν οι τοπικές κοινωνίες που με αφορμή το ξέσπασμα της συγκεκριμένης πανδημίας βρίσκονται σε μεγάλη αναστάτωση. Μοιραία σε αυτήν την αρνητική συγκυρία ολοένα και περισσότεροι αντιλαμβάνονται τα σοβαρά κενά της σύγχρονης Αμερικανικής δημοκρατίας να ανταποκρίνεται σε έκτακτες ανάγκες. Μοιραία η ταξικότητα του συστήματος ιατροφαρμακευτικής κάλυψης στις ΗΠΑ θα στοιχίσει σε ανθρώπινες ζωές. 

Αυτό ενδέχεται να δημιουργήσει πολιτική κρίση και πτώση της δημοτικότητας του Τραμπ. Ειδικά όταν στα μέσα ενημέρωσης και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζονται στατιστικές, οι οποίες υποδεικνύουν ότι οι ΗΠΑ εμφανίζουν τα χαμηλότερα επίπεδα ιατρικού ελέγχου για τον κίνδυνο του κορωνοϊού (μόλις 5 έλεγχοι ανά ένα εκατομμύριο άτομα). Επίσης ειδικά όταν γίνονται λάθος χειρισμοί, όπως το διάγγελμα Τραμπ για την απαγόρευση πτήσεων από την Ευρώπη. 
 
Η απόφαση λειτουργεί πλέον ως μπούμεραγκ για τον Τραμπ, καθώς το παρουσίασε ως μέτρο ανάγκης ενός προβλήματος που είναι ξένο σε εμάς χαρακτηρίζοντας τον κορωνοϊό ως έναν ξένο ιό (foreign virus). Ουσιαστικά ο Τραμπ εργαλειοποίησε το πρόβλημα, αφού πρώτα το υποτίμησε (it will go away, just stay calm) θέτοντας σε κίνδυνο ολόκληρη την αμερικάνικη κοινωνία. Η προσπάθεια να ενισχύσει το πολιτικό του δόγμα (η Αμερική είναι πάνω από όλα, America first) μέσα από τη δαιμονοποίηση των ξένων Ευρωπαίων (η Ευρώπη βρώμικη, εμείς είμαστε καθαροί) προκάλεσε έντονη αναστάτωση, θυμό και μεγαλύτερη ανησυχία στους πολίτες αντί να ενισχύσει το συναίσθημα ηρεμίας. Οι πολίτες είδαν στις οθόνες τους έναν Πρόεδρο, ο οποίος δε γνωρίζει πώς εμφανίζεται και αναπτύσσεται ο ιός και κάποιον που ουσιαστικά αποφασίζει να «κλείσει τους φράχτες, αφού του έφυγαν όλα τα άλογα».

Κάποιοι αναλυτές έχουν αρχίσει να εκτιμούν πώς η εξάπλωση του ιού μπορεί να του στοιχίσει ακόμη και την ίδια την επανεκλογή του Τραμπ, καθώς οι πολίτες δεν θα δουν την οικονομική πρόοδο και την ευημερία της Μεγάλης Αμερικής που ευαγγελίζεται με τόσο ενθουσιασμό ο ίδιος (Make America Great Again). Μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις, όπως η δραματική πτώση της αξίας των μετοχών, τα κλειστά γραφεία και τα κλειστά σχολεία, η υψηλότερη τιμή της βενζίνης, τα προβλήματα ρευστότητας των επιχειρήσεων, το σαφώς υψηλότερο χρέος στο σύνολο της οικονομίας και φυσικά ένας (ελπίζουμε χαμηλός) αριθμός ανθρώπινων απωλειών σημαίνουν ότι ο Τραμπ θα πάει σε εκλογές με τους χειρότερους οιωνούς.  

Η οικονομία παύει να θεωρείται το δυνατό χαρτί του Τραμπ για να πείσει εκ νέου τους Αμερικάνους να τον ψηφίσουν. Οι πολίτες και ειδικότερα οι πιο μετριοπαθείς ψηφοφόροι του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος θα συγκρίνουν και δεν είναι σίγουρο ότι θα ξαναψηφίσουν τον Τραμπ αν διαπιστώσουν ότι η οικονομική τους θέση έχει επιδεινωθεί από το 2016. Η κατάρρευση τ

ων κερδών της Wall Street θα κλονίσει την εμπιστοσύνη ακόμη και των οικονομικών κύκλων που τον στήριξαν.
Για να είμαστε όμως αντικειμενικοί η επιστράτευση της γνωστής διχαστικής και συνωμοσιολογικής ρητορικής του ότι για τον κορωνοϊό φταίνε οι ξένοι και όχι η διάλυση της δημόσιας υγείας ενδέχεται να πείσει ένα μέρος των ψηφοφόρων του, όπως έγινε το 2016 όταν ζήτησε την απόλυτη απαγόρευση εισόδου στις ΗΠΑ σε όσους είναι Μουσουλμάνοι. Για παράδειγμα εννέα στους δέκα Ρεπουμπλικάνους ψηφοφόρους θεωρούν ότι δεν θα αναστατωθεί η ζωή τους από τον κορωνοϊό σύμφωνα με μια έρευνα του Quinnipiac University. 

Η πραγματικότητα και οι διεθνείς συγκρίσεις στην αντιμετώπιση του προβλήματος και κυρίως η απρόβλεπτη εξέλιξη της πανδημίας όμως είναι ήδη εχθρός του. Η απαγόρευση Ευρωπαίων στις ΗΠΑ δε συνεπάγεται ότι δεν θα έχουμε θύματα και ασθενείς στις ΗΠΑ. Αντίθετα όπως προειδοποίησαν στα τέλη Φεβρουαρίου οι ειδικοί των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών C.D.C. (Centers for Diseases Control) ο αριθμός των κρουσμάτων από τον κορωνοϊό στις ΗΠΑ μπορεί να φτάσει τα 160 με 214 εκατομμύρια ανθρώπους με αποτέλεσμα να χαθούν 200,000 με 1.7 εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές. Και τα σενάρια του C.D.C., τα οποία έμειναν ασχολίαστα από την κυβέρνηση Τραμπ, έκαναν λόγο για ανάγκη νοσοκομειακής περίθαλψης στις ΗΠΑ της τάξεως των 2,4 έως και 21 εκατομμυρίων ανθρώπων, όταν η δημόσια υποδομή ιατρικής φροντίδας διαθέτει μόλις  925.000 νοσοκομειακές κλίνες. 

Ο Τραμπ θα πρέπει να βρει άμεσα πειστικές απαντήσεις για τις παρούσες ελλείψεις στο σύστημα δημόσιας υγείας, για την κατάργηση της ειδικής μονάδας προετοιμασίας πανδημίας που είχε συσταθεί από την εποχή Ομπάμα, καθώς και για τα 87 και πλέον εκατομμύρια πολίτες που δεν έχουν ιατροφαρμακευτική κάλυψη ή έχουν ελάχιστη προστασία από το σύστημα υγείας. Ο Τραμπ θα χρειαστεί να παρουσιάσει άμεσα αποτελέσματα που δείχνουν ότι δεν υπάρχουν θάνατοι και θύματα και κυρίως να απολογηθεί γιατί θεώρησε και αυτός και τα αρμόδια όργανα ότι η επιδημία στις ΗΠΑ μπορεί να αποφευχθεί τόσο εύκολα. Διαφορετικά ο κορωνοϊός θα γίνει η δική του Νέμεσις.

Σε πολιτικό επίπεδο ο κορωνοϊός όμως δεν θα επηρεάσει μόνο το κυβερνών κόμμα και τον ηγέτη του. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως ήδη οι Μπαϊντεν και Σάντερς δεν θα πραγματοποιήσουν άλλες ανοιχτές συγκεντρώσεις, ενώ δεν αποκλείεται και η αναβολή των primaries, όπως ήδη ανακοινώθηκε για την Louisiana. Μια αναβολή ενδέχεται να αλλάξει τα δεδομένα στο ποιος έχει το προβάδισμα για το χρίσμα. Η δημόσια αντιπαράθεση μεταφέρεται στα θέματα υγείας και της ανάγκης καθολικής κάλυψης του πληθυσμού από τον κορωνοϊό και διευρύνεται συνολικά για το ρόλο του κράτους ή την αναγκαία υποστήριξη των επιχειρήσεων με λιγότερους φόρους στις παρούσες κρίσιμες στιγμές. 

Τόσο ο Μπαϊντεν όσο και ο Σάντερς θα κριθούν από το πώς θα συμμετέχουν σε αυτή τη δημόσια συζήτηση. Την Πέμπτη και οι δύο ανέδειξαν και απέδωσαν τις σοβαρές ευθύνες της κυβέρνησης στο χειρισμό της κρίσης με ειδικά διαγγέλματα. Ο Μπάϊντεν κατέθεσε δέσμη προτάσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης, ενώ ο Σάντερς τόνισε την αναγκαιότητα ενίσχυσης του δημόσιου συστήματος υγείας με άμεσο και γενναιόδωρο οικονομικά τρόπο μιλώντας για μια κατάσταση πολέμου που πρέπει να δράσουμε αναλόγως. Και οι δύο ωστόσο συμφώνησαν για την παροχή δωρεάν εξέτασης και την αύξηση των κλινών θεραπείας στα νοσοκομεία. Όσο η κρίση θα μεγαλώνει και θα αποτελεί το βασικό θέμα συζήτησης στις ΗΠΑ τόσο περισσότερο οι σχετικές παρεμβάσεις που θα πραγματοποιήσουν οι δύο υποψήφιοι θα κρίνουν και την μελλοντική τους τύχη στην κούρσα της διαδοχής. 

Νικητής σε κάθε περίπτωση

Μετά από όλα αυτά το πιο σημαντικό πλέον πολιτικό ερώτημα δεν είναι αν θα κερδίσει ή όχι ο Σάντερς στο debate και αν θα συνεχίσει τον αγώνα του στην κούρσα διαδοχής μετά την επόμενη Τρίτη, αλλά το τί κάνει τον Μπέρνι Σάντερς ένα σημαντικό φορέα μιας μεγάλης πολιτικής αλλαγής στις ΗΠΑ. Αν κερδίσει το χρίσμα η πολιτική αλλαγή που ευαγγελίζεται θα έρθει πιο άμεσα. Αν χάσει το χρίσμα, που είναι το πιο πιθανό σενάριο, ο  Σάντερς  βγαίνει κερδισμένος σε δύο άλλα επίπεδα, τα οποία ήδη έχουν κάνει την εμφάνιση τους. 

Καθορισμός της πολιτικής ατζέντας

Πρώτον, ο Σάντερς επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάσει την προεκλογική ατζέντα στις ΗΠΑ διαμορφώνοντας ένα μαζικό και ισχυρό κίνημα υποστηρικτών από τα κάτω. To κίνημα αυτό διεκδικεί πολλά περισσότερα από το Δημοκρατικό Κόμμα από το να ρίξει απλώς τον Τραμπ από την εξουσία. Οι απόψεις του Σάντερς για καθολική κάλυψη του πληθυσμού στο σύστημα υγείας (Medicare for All), για την προοδευτική φορολόγηση του πλούτου και της ολιγαρχίας, για την προστασία του περιβάλλοντος, για τη διαγραφή των φοιτητικών χρεών, για την αύξηση του κατώτατου μισθού κτλ. κτλ. συμπαρέσυραν σταδιακά τους λεγόμενους μετριοπαθείς πολιτικούς του αντιπάλους σε πιο ριζοσπαστικές προτάσεις πολιτικής. 

Για παράδειγμα, ο Μπάϊντεν πρότεινε αύξηση της φορολογίας του πλούτου κατά $3,4 τρισεκατομμύρια δολάρια στην επόμενη δεκαετία. Η αύξηση αυτή είναι τουλάχιστον διπλάσια από την αντίστοιχη αύξηση που πρότεινε η Κλιντον το 2016. Επιπλέον ο Μπαϊντεν αναγκάστηκε να προτείνει επέκταση του Obamacare κατά $750 δισεκατομμύρια την επόμενη δεκαετία, καθώς και την αύξηση των δημόσιων δαπανών για την εκπαίδευση και την κλιματική αλλαγή κατά $750 δισεκατομμύρια και $1,7 τρισεκατομμύρια αντίστοιχα. Όλα αυτά πριν το ξέσπασμα της κρίσης του κορωνοϊού. 

Ο Σάντερς δηλαδή ριζοσπαστικοποίησε κατά τη διάρκεια του προεκλογικού αγώνα τους αντιπάλους του, οι οποίοι δεν θα μπορούσαν να τον σταματήσουν αν δεν ανέβαζαν τον πήχη των φιλολαϊκών μέτρων που θα πάρουν αν εκλεγούν. Οι προτάσεις του Σάντερς οδήγησαν σε έναν ανταγωνισμό όλους τους συνυποψήφιους του στο πόσα τρισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα θα δαπανήσουν για να εφαρμοστεί το  Medicare for All ή για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Οι έννοιες της υπεύθυνης νομισματικής πολιτικής και της τιθάσευσης των δημοσίων δαπανών δεν υπήρχαν σχεδόν σε κανένα debate. Οι εσωκομματικοί αντίπαλοι του Σάντερς δε διαφώνησαν ουσιαστικά με τις περισσότερες προτάσεις του στην ουσία, αλλά στο πώς θα χρηματοδοτήσουν τις προτεινόμενες πολιτικές στην υγεία, στην παιδεία, στο περιβάλλον, στο θέμα των προσφύγων και των αδήλωτων μεταναστών που πρέπει να γίνουν και τυπικά Αμερικανοί πολίτες κτλ. 

Όπως αναφέρουν και στο Vox οι αναλυτές Karma και Klein ο Joe Biden και οι «μετριοπαθείς» Δημοκρατικοί είναι πλέον πολύ προοδευτικοί. Το Δημοκρατικό Κόμμα διανύει την πιο προοδευτική και ριζοσπαστική του περίοδο από πλευράς ιδεών και πολιτικών προταγμάτων σε όλους τους τομείς: δημόσιο σύστημα υγείας, μεταναστευτικό, φοιτητικό χρέος, κλιματική αλλαγή, αλλαγές στη δικαιοσύνη, νομιμοποίηση χρήσης μαριχουάνας, κατώτατος μισθός κτλ. Και αυτό αναμένεται να φανεί καθαρά στο debate της Κυριακής, καθώς το πιο πιθανό είναι να δούμε έναν πολύ προοδευτικό και καθόλου μετριοπαθή Μπαϊντεν. Ο ίδιος φαίνεται να διάβασε καλά τα αποτελέσματα των primaries της Super Tuesday I και Super Tuesday II αν κρίνουμε από τη σφοδρή επίθεση της Πέμπτης στον Τραμπ. 

Πολλοί χαμηλά αμειβόμενοι εργαζόμενοι και φτωχοί ηλικιωμένοι στο Νότο ψήφισαν Μπαϊντεν γιατί όχι μόνο μπορεί να νικήσει τον Τραμπ, αλλά δεν είναι πλέον τόσο μετριοπαθής Δημοκρατικός υποψήφιος, όπως η Κλίντον τέσσερα χρόνια πριν. Και αυτό ίσως να επέφερε στον Σάντερς την απώλεια νέων υποστηρικτών τις τελευταίες δύο εβδομάδες ακόμη και στις Πολιτείες, όπου κέρδισε στην μάχη του 2016. Στο πλαίσιο αυτό η στρατηγική του επιτελείου του Σάντερς να τονιστεί η αναξιοπιστία Μπαϊντεν (δεν μπορεί να κάνει αυτά που λέει στο μέλλον) δεν έπεισε και δεν μπορεί να πείσει. 

Ρυθμιστής των εξελίξεων

Το δεύτερο επίπεδο στο οποίο ο Σάντερς ακόμη και αν έρθει δεύτερος έχει κάθε δικαίωμα να νιώθει νικητής και υπερήφανος για την προεκλογική του εκστρατεία είναι το positioning και ο σεβασμός που έχει κατακτήσει στην σύγχρονη πολιτική ζωή των ΗΠΑ. Και αυτό γιατί ο Μπαϊντεν έχει πλέον την ανάγκη εξασφάλισης της υποστήριξης των οπαδών του Σάντερς αν θέλει να έχει ελπίδες με τον Τραμπ. Ο Μπαϊντεν δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς τη στήριξη του Σάντερς και για αυτό την Τρίτη που μας πέρασε έσπευσε να αποφύγει τους πανηγυρισμούς και να τονίσει ότι ο στόχος τους είναι κοινός και δεν είναι άλλος από το να ηττηθεί ο Τραμπ. Ο Μπάϊντεν συνέχισε την ομιλία του εξυμνώντας ταυτόχρονα το ακούραστο πάθος και την δύναμη του Σάντερς και των υποστηρικτών του. 

Η συντριπτική πλειοψηφία (περίπου 75%) των νέων Δημοκρατικών ψηφοφόρων ακολουθεί φανατικά τον Σάντερς και το εκφράζει αυτό σε απόλυτο βαθμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις ανοιχτές συγκεντρώσεις. Αυτό σε πρακτικούς όρους σημαίνει ότι όποιος και αν πάρει το χρίσμα των Δημοκρατικών και όποιος και αν κερδίζει τις εθνικές εκλογές τον Νοέμβριο του 2020 θα κληθεί σύντομα να ικανοποιήσει και να διαχειριστεί μια νέα γενιά προοδευτικών πολιτών που αμφισβητούν τον νεοφιλελευθερισμό, την ακροδεξιά και τον ίδιο τον καπιταλισμό και η οποία νιώθει εξοργισμένη από τον τρόπο που της συμπεριφέρθηκαν τα συστημικά μέσα ενημέρωσης, η Wall Street, οι τράπεζες και οι μεγάλες εμπορικές μπράντες.

Σημαντικά επιτεύγματα

Επομένως ο Σάντερς από την μάχη της διαδοχής είτε θα βγεί απόλυτος νικητής αν συνεχίζει την μάχη και επικρατήσει στην κούρσα της διαδοχής είτε θα αφήσει πίσω του μια πλούσια κληρονομιά και παρακαταθήκη ως ο πιο προοδευτικός πολιτικός που ανέδειξε το Δημοκρατικό Κόμμα από την ταραχώδη εποχή της δεκαετίας του 1960. Μια νέα εποχή στην Αμερικανική πολιτική ιστορία έχει αρχίσει. 

Ο Σάντερς κατάφερε σημαντικά πράγματα, όπως το ότι απενοχοποίησε την έννοια του δημοκρατικού σοσιαλισμού στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ και ενεργοποίησε το δημόσιο διάλογο για θέματα που θεωρούνταν για δεκαετίες ταμπού ή εξαιρετικά ευαίσθητα στις ΗΠΑ, όπως τα ανοιχτά σύνορα, η φυλετική και κοινωνική ισότητα, η απληστία της ολιγαρχίας, το Black Lives Matter, το κίνημα υπερ της παγκόσμιας ειρήνης και της ισότητας των φύλων, η κλιματική αλλαγή κτλ.  

Στο επίκεντρο της πολιτικής του αντίληψης είναι η ενίσχυση της δημοκρατίας στις ΗΠΑ μέσα από μέτρα πολιτικής, τα οποία ενισχύουν την ισότητα, φέρνουν κοινωνική δικαιοσύνη και βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των πολιτών: ελεύθερη πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, προοδευτική φορολόγηση επιχειρήσεων, καθολική πρόσβαση στο σύστημα υγείας, καθολική κάλυψη των αναγκών των εργαζομένων για παιδικούς σταθμούς, απασχόληση με αξιοπρεπείς μισθούς, βιώσιμο περιβάλλον, δημόσια στεγαστική, διαγραφή φοιτητικών χρεών κτλ. 

Ο προσδιορισμός του σοσιαλισμού του Σάντερς δεν καταργεί τις επιχειρήσεις, τις αγορές και τα κέρδη. Το πολιτικό του όραμα όμως βάζει τέλος στην κυριαρχία των δισεκατομμυριούχων και στην ιδιωτικοποίηση των αναγκών υγείας, εκπαίδευσης και σε οτιδήποτε άλλο μπορεί να θεωρείται δημόσιο αγαθό. Τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης δεν θα καθορίζουν το ποιος θα κυβερνά τις ΗΠΑ και το ποιος θα εκλέγεται, αλλά οι πολίτες. Στις αναφορές του Σάντερς είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι πολιτικές που επιδιώκει να εφαρμόσει έχουν ήδη εφαρμοστεί στο παρελθόν στις Σκανδιναβικές χώρες.

Μια πρόσφατη έρευνα του Cato Institute το 2019 αποκάλυψε ότι το 64% των Δημοκρατικών πλέον είναι υπερ του σοσιαλισμού και μόλις το 45% βλέπουν με θετικό τρόπο τον καπιταλισμό. Αντίστοιχα μια μελέτη της Gallup τον Νοέμβριο του 2019 κατέδειξε ότι το 40% των Αμερικανών έχουν θετική γνώμη για τον σοσιαλισμό και το 60% για τον καπιταλισμό. Επιπλέον το 47% επιθυμούν μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση για τη βελτίωση της ζωής τους και ένα διόλου ευκαταφρόνητο 25% επιθυμούν ένα μεγαλύτερο δημόσιο και υψηλότερους φόρους παρά λιγότερες δημόσιες υπηρεσίες και χαμηλότερους φόρους. Ένα 53% θεωρούν επίσης ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις θα βλάψουν την κοινωνία αν υπάρχει περιορισμένης κλίμακας κρατική ρύθμιση. 

Το πιο εντυπωσιακό όμως εύρημα όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα είναι η τάση αύξησης των συγκεκριμένων απαντήσεων σε σχέση με το 2010 και τα υψηλότερα ποσοστά αποδοχής του σοσιαλισμού και της κρατικής παρέμβασης στους ψηφοφόρους του Δημοκρατικού Κόμματος. Στους ψηφοφόρους του Δημοκρατικού και Ρεπουμπλικανικού Κόμματος τα σχετικά ποσοστά θετικής αποδοχής του σοσιαλισμού είναι 65% και 9% αντίστοιχα. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το εύρημα ότι στους νέους ηλικίας 18-39 ετών το σχετικό ποσοστό είναι 50%-50% με τον αριθμό των νέων που συνδέουν τον καπιταλισμό με θετικό τρόπο να πέφτει από το 2010. 
Ίσως το ποσοστό αυτό να μην αποτελεί και έκπληξη αν αναλογιστεί κανείς ότι οι νέοι της Αμερικής σήμερα είναι πνιγμένοι στα χρέη. Το φοιτητικό χρέος αντιστοιχεί σε περισσότερα από $1,6 τρισεκατομμύρια με αποτέλεσμα τουλάχιστον 20 εκατομμύρια νέοι να αναγκάζονται να κάνουν οποιαδήποτε δουλειά και συμβιβασμό για να καλύψουν τις δόσεις των φοιτητικών τους δανείων. 
 

Τί σημαίνουν όλα αυτά; Ότι οι ιδέες της αριστεράς έχουν πλατιά απήχηση πλέον στην μητρόπολη του καπιταλισμού και αν τα συστημικά μέσα ενημέρωσης δεν έπαιζαν για μια ακόμη φορά τόσο βρώμικο ρόλο, όπως τόνισε πρόσφατα ο Νόαμ Τσόμτσκυ μετά τα αποτελέσματα της Super Tuesday II, ίσως να βλέπαμε μια μεγάλη πολιτική ανατροπή παγκοσμίων διαστάσεων. 

Όπως ορθά έχει τονίσει και ο ίδιος ο Σάντερς τα μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν την κούρσα για το χρίσμα των Δημοκρατικών με τον ίδιο εντυπωσιακό τρόπο, όπως ένας μεγάλος ποδοσφαιρικός αγώνας ή ένα αθλητικό γεγονός. Για αυτά είναι ένας αγώνας για την μεγαλύτερη τηλεθέαση. Στην ουσία όμως αυτό που απέδειξε ο Σάντερς και η προεκλογική του εκστρατεία είναι ότι η κούρσα για το χρίσμα είναι μια αυθεντική πολιτική αναμέτρηση, η έκβαση της οποίας εξαρτάται όχι μόνο από τους απόλυτους αριθμούς και τα ποσοστά, αλλά και από την μάχη των ιδεών και το πολιτικό στίγμα που αφήνει κάθε υποψήφιος σε αυτή. Στο πλαίσιο αυτό τόσο τα χαρακτηριστικά της καμπάνιας όσο και η πολιτική προσωπικότητα του Μπέρνι Σάντερς κέρδισαν σε ουσία ανεξαρτήτως του τί θα γίνει τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες. 

Ο Σάντερς απέδειξε ότι έχει αυθεντικά χαρακτηριστικά αριστερού ηγέτη. Με ρομαντισμό, πείσμα και αυταπάρνηση ανέλαβε κάτι που θεωρούνταν εξαρχής εξαιρετικά δύσκολο έως απίθανο να πετύχει. Και στην παρούσα δύσκολη στιγμή που το μονοπάτι προς την νίκη είναι στενότερο δεν πανικοβάλλεται και δεν τα παρατάει. Για την αριστερά οι περισσότερες μάχες είναι άλλωστε δύσκολες και δεν καταλήγουν συχνά στη νίκη. Οι μάχες αυτές όμως έχουν την ιδιότητα να χτίζουν δυνάμεις, συσχετισμούς και συνθήκες για μελλοντικές νίκες που βελτιώνουν τις σημερινές συνθήκες διαβίωσης της εργατικής τάξης. 

Όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο Tony Benn «δεν υπάρχει τελική νίκη, όπως δεν υπάρχει και τελική ήττα. Υπάρχει μόνο η ίδια μάχη, να αγωνίζεσαι ξανά και ξανά». Μετά από πέντε δεκαετίες πολιτικής απομόνωσης η αριστερά στις ΗΠΑ διεκδικεί για δεύτερη συνεχόμενη φορά την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος και συνεπώς την πολιτική εξουσία της χώρας, γεγονός το οποίο υποδεικνύει μια σαφή μετατόπιση των πολιτικών συσχετισμών. Και αυτό ήδη φάνηκε και θα φανεί και τις επόμενες ημέρες και στο μέλλον. 

Η καμπάνια του Σάντερς δεν ήταν μόνο για να εκλεγεί ο Σάντερς, αλλά για να ξεκινήσει μια διαδικασία δημοκρατικού μετασχηματισμού της Αμερικανικής κοινωνίας. Η προσωπικότητα και το πάθος του Μπέρνι Σάντερς απλώς άνοιξαν το δρόμο για να γίνει αυτό. Ο δημοκρατικός σοσιαλισμός στις ΗΠΑ εξακολουθεί να μην αποτελεί την κυρίαρχη πλειοψηφική επιλογή, αλλά ο Σάντερς κυριαρχεί και είναι εξαιρετικά δημοφιλής στους νέους. Ο Σάντερς έφτιαξε ένα ισχυρό ριζοσπαστικό κίνημα και μια ισχυρή τάση ενός μεγάλου κόμματος στην καρδιά του σύγχρονου καπιταλισμού, αλλά το όραμα του ότι θα κινητοποιήσει μια εθνική πλειοψηφία με την έννοια του δημοκρατικού σοσιαλισμού δεν αποτελεί κάτι περισσότερο ή λιγότερο από μια πολιτική φαντασίωση. Οι εσωκομματικοί πολιτικοί του αντίπαλοι πήραν τα διδάγματα του 2016 από την Κλιντον. Δεν τον υποτίμησαν, έβαλαν αρκετό νερό στο κρασί τους, δεν εναντιώθηκαν τις προτάσεις του και συσπειρώθηκαν την κατάλληλη στιγμή, ώστε να μην τον αφήσουν να πάρει τα ηνία του κόμματος. 

Πώς όμως ο Σάντερς κατάφερε σε τόσο ασφυκτικές και ασύμμετρες συνθήκες επικοινωνίας να περάσει το δικό του μήνυμα στους νέους ψηφοφόρους και σε ένα μεγάλο μέρος της αμερικανικής εργατικής τάξης;

Από τους 28 υποψήφιους στον τελικό 

Η διαδικασία εκλογής για το χρίσμα των Δημοκρατικών ξεκίνησε με την ανακοίνωση των δύο πρώτων υποψηφιοτήτων (John Delaney και Andrew Yang) το 2017 και συνεχίστηκε με τη δημιουργία επιτροπών υποστήριξης διαφόρων υποψηφιοτήτων, οι περισσότερες εκ των οποίων ανακοινώθηκαν περίπου ένα χρόνο πριν, δηλαδή το πρώτο τρίμηνο του 2019 (Tulsi Gabbard, Julian Castro, Kamala Harris, Pete Buttigieg, Cory Booker, Elizabeth Warren, Amy Klobuchar, Beto O’ Rourke, Kirsten Gillibrand, Bernie Sanders κτλ.). 
Επισημαίνεται ότι μέχρι τις 20 Απριλίου 2019 που ανακοίνωσε την υποψηφιότητα του ο Joe Biden είχαν ήδη επίσημα κατέβει στην κούρσα της διαδοχής περισσότεροι από 20 υποψήφιοι, ενώ  στη συνέχεια ακολούθησαν και άλλοι, όπως ο Tom Steyer και ο Michael Bloomberg. Ο Τζο Μπάϊντεν θεωρήθηκε εξαρχής το ακλόνητο φαβορί της πολύμηνης και επίπονης διαδικασίας εκλογής. 

Αντίθετα ο Σάντερς ήταν αμφίβολο αν θα τα κατάφερνε να φτάσει μέχρι εδώ που είναι σήμερα και για πολλούς μήνες το δίδυμο Γουώρεν –  Μπάϊντεν ήταν πιο πιθανό. Όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα, η Γουώρεν άρχισε να χάνει έδαφος τον Σεπτέμβριο με αποτέλεσμα ο Μπέρνι Σάντερς να την πλησιάζει απειλητικά στα τέλη Οκτωβρίου. Παρόλα αυτά και τότε  ο Σάντερς βρίσκοταν πίσω στις δημοσκοπήσεις από τον Μπάϊντεν. Τρείς μήνες αργότερα όμως ο Σάντερς είχε περάσει στις δημοσκοπήσεις και τη Γουώρεν και τον Μπάϊντεν προτού ο τελευταίος κάνει την μεγάλη επιστροφή αρχής γενομένης με τη νίκη στη South Carolina. Ο Σάντερς μπήκε δηλαδή με αέρα νίκης, όταν δόθηκε η πρώτη εκλογική μάχη για το χρίσμα στην Iowa (3 Φεβρουαρίου 2020). Την περίοδο εκείνη υπήρχαν μόλις 11 υποψήφιοι από τους 28 που ανακοινώθηκαν επίσημα από την αρχή της διαδικασίας.

Η μεγάλη επιστροφή του Μπάϊντεν

Μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί σχετικές εκλογικές αναμετρήσεις σε 24 Πολιτείες:
–    Στην Iowa, όπου ο Μπούτιζεζ αναδείχθηκε νικητής με οριακή διαφορά (0,1%) έναντι του Μπέρνι Σάντερς μετά από μια επεισοδιακή διαδικασία την ευθύνη της οποίας είχε η πολιτειακή κυβέρνηση, καθώς χρειάστηκαν πάνω από 48 ώρες για να ανακοινωθεί το τελικό αποτέλεσμα (26,2% και 26,1% αντίστοιχα). Ο Σάντερς έχασε την Iowa αν και είχε περισσότερους ψήφους.
–    Στο New Hampshire, όπου νικητής αναδείχθηκε ο Σάντερς και ο Μπούτιτζεζ ήρθε δεύτερος (25,7% και 24,4% αντίστοιχα).
–    Στη Nevada, όπου ο Σάντερς σάρωσε με 46,8% εξαιτίας της ένθερμης στήριξης της Ισπανόφωνης κοινότητας έναντι του δεύτερου Μπάϊντεν, ο οποίος συγκέντρωσε ποσοστό της τάξεως του 20,2%. 

–    Στη South Carolina, όπου ο Μπάϊντεν πήρε τη ρεβάνς κερδίζοντας τον Σάντερς με το εμφατικό 48,4% έναντι 19,9%. 
Έτσι μέχρι τις 3 Μαρτίου ο Σάντερς έβγαζε τη δυναμική του νικητή ακόμη και αν τα ποσοστά του ήταν σε κάποιες περιπτώσεις στο 60% των αντίστοιχων ποσοστών του το 2016 στην μάχη με την Κλίντον. Όλες οι δημοσκοπήσεις τον έδειχναν πρώτο. Όλα όμως αντιστράφηκαν στις εκλογές της 3ης Μαρτίου (Super Tuesday) σε 14 Πολιτείες, όπου εκλέγονταν το 34% του συνόλου των delegates. Ο Μπάϊντεν έκανε το μεγάλο come back κερδίζοντας οκτώ Πολιτείες (Virginia, North Carolina and Massachusetts, Arkansas, Alabama, Tennessee, Oklahoma and Minnesota) και στη συνέχεια το Τέξας με μικρή διαφορά από τον Σάντερς. Ο Σάντερς δεν πήγε άσχημα, αλλά κέρδισε μόλις τρείς Πολιτείες (Colorado, Utah, Vermont), και φυσικά το μεγάλο έπαθλο της βραδιάς, δηλαδή την Καλιφόρνια. Επισημαίνεται ότι η Καλιφόρνια και το Τέξας βγάζουν περισσότερους delegates από ό,τι όλες οι υπόλοιπες δώδεκα Πολιτείες μαζί. 

Ιδιαίτερα σημαντική παράμετρος της νίκης Μπάϊντεν ήταν η ψήφος των Αφροαμερικανών, η οποία, όπως και στη South Carolina έτσι και στο Τέξας, στη North Carolina, στη Virginia και στην Alabama ήταν αρκετή για να εξουδετερώσει την ψήφο των Ισπανόφωνων, οι οποίοι επέλεξαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία τον Μπέρνι Σάντερς. Μαζί με τη ψήφο των Αφραμερικανών σημαντική υπήρξε και η συμβολή των λευκών κολεγιακής/ πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Άλλη σημαντική παράμετρος της νίκης Μπάϊντεν στις 3 Μαρτίου ήταν η επίσημη υποστήριξη από άλλους υποψήφιους και φορείς (endorsements). Τόσο η Κλόμπουτσαρ, όσο και ο Μπούτιζεζ και ο Μπέτο Ο’ Ρουρκ έδωσαν καθαρό μήνυμα στους ψηφοφόρους τους να ψηφίσουν Μπαϊντεν. Ο Σάντερς δηλαδή απομονώθηκε απέναντι σε ένα ευρύ κύμα ενίσχυσης του Μπάϊντεν. 

Ταυτόχρονα, η Γουώρεν δεν απέσυρε την υποψηφιότητα της (όπως ίσως θα έπρεπε) στηρίζοντας λογικά τον Σάντερς δεδομένου ότι στην προεκλογική τους καμπάνια υπάρχουν αρκετά σημεία σύγκλισης και ταύτισης. Η Γουώρεν και ο Σάντερς αποτελούν τους πιο προοδευτικούς διεκδικητές του χρίσματος, αλλά το γεγονός ότι η Γουώρεν παρουσιάστηκε φαβορί από νωρίς μάλλον δεν ευνόησε την υποψηφιότητα της. Οι μετριοπαθείς υποψήφιοι την στοχοποίησαν με χαρακτηριστική την περίπτωση του Μπούτιζεζ, όπου την κατηγόρησε ότι αποκόμισε $1.9 εκατομμύρια από την παροχή υπηρεσιών σε μεγάλες επιχειρήσεις, τις οποίες τώρα επιθυμεί η ίδια να φορολογήσει σκληρά.

Ένας ακόμη λόγος για τα αποτελέσματα της Super Tuesday στις 3 Μαρτίου που έφεραν δυναμικά στο προσκήνιο την υποψηφιότητα Μπαϊντεν ήταν το λεγόμενο Joe-mentum, δηλαδή ο αέρας της νίκης που είχε ο Μπάϊντεν. Το γεγονός αυτό φανερώνεται από το ότι η μεγάλη πλειοψηφία αυτών που αποφάσισαν τί θα ψηφίσουν τις τελευταίες 48 ώρες επέλεξαν τον Μπάϊντεν. Αυτό έγινε ακόμη και σε Πολιτείες, όπου δεν τις επισκέφθηκε προεκλογικά, όπως το Arkansas και το Tennessee. Άλλες επιμέρους λεπτομέρειες ενδεχομένως έπαιξαν καθοριστικό ρόλο. 

Για παράδειγμα στο Τέξας υπήρξαν μεγάλες καθυστερήσεις και χρειάστηκε να περιμένει κάποιος στην ουρά τουλάχιστον 5,5 ώρες για να ψηφίσει. Αυτό ενδεχομένως να είχε πιο αρνητική επίπτωση στους πιθανούς ψηφοφόρους του Σάντερς συγκριτικά με αυτούς του Μπάϊντεν. Επισημαίνεται ότι αν ο Σάντερς είχε κερδίσει το Τέξας θα ήταν ο μεγάλος νικητής της βραδιάς στο Super Tuesday, ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων στις υπόλοιπες πολιτείες, καθώς θα είχε κερδίσει και την Καλιφόρνια και το Τέξας που συνεισφέρουν από κοινού τους περισσότερους delegates από όλες τις υπόλοιπες πολιτείες (415 και 228 delegates αντίστοιχα).

Σούπερ Τετάρτη για τις τιμές των μετοχών του κλάδου υγείας

Τα αποτελέσματα της Super Tuesday δεν ήταν μόνο θετικά για το στρατόπεδο του Μπαϊντεν, αλλά και για τις εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο ιδιωτικής ασφάλισης της υγείας. Η Τετάρτη που ακολουθεί τη Σούπερ Τρίτη συνοδεύεται από δραματική αύξηση της χρηματιστηριακής αξίας του κλάδου. Η μετοχή της United Healthcare Group, η οποία είναι υπεύθυνη για την ασφαλιστική κάλυψη 50 περίπου εκατομμυρίων πολιτών με $240 δισεκατομμύρια έσοδα το 2018, αυξάνεται κατά 9,3%. Αντίστοιχα η μετοχή της δεύτερης μεγαλύτερης εταιρίας ασφάλισης υγείας Anthem αυξάνεται κατά 14,6% και η μετοχή της Humana κατά 13%.
Η πτώση του Σάντερς γεννά προσδοκίες ότι η καθολική κάλυψη του πληθυσμού από ένα δημόσιο σύστημα υγείας (Medicare for All) δεν θα πραγματοποιηθεί. Ο Μπαϊντεν που επιδιώκει αντίθετα την επέκταση του Affordable Care Act (ACA) δεν απειλεί την ευημερία των μεγάλων ιατροφαρμακευτικών εταιριών, καθώς με το πλαίσιο του ACA οι μεγαλύτερες εταιρίες ασφάλισης έγιναν μπόρεσαν να γίνουν μεγαλύτερες και πιο κερδοφόρες. 

Ο Middle-Class Joe καλπάζει 

Η επόμενη αναμέτρηση πραγματοποιήθηκε στις 10 Μαρτίου, όπου άνοιξαν οι κάλπες για την εκλογή 352 delegates στις πολιτείες του Idaho, του Michigan, του Missisipi, του Missouri, της North Dakota και της Washington. O Μπάϊντεν επιβεβαίωσε και πάλι ότι έχει το momentum, το βάδισμα και την περπατησιά του νικητή στη διεκδίκηση του χρίσματος των Δημοκρατικών. Χρησιμοποίησε και πάλι πολύ συχνά την μαγική λέξη «μεσαία τάξη» για να υφαρπάξει τους ψήφους της εργατικής τάξης και το κατάφερε. 

Αντίθετα ο Μπέρνι Σάντερς διατήρησε μεγάλες δυνάμεις και ποσοστά, αλλά ήρθε πάλι δεύτερος σε μια συγκυρία, όπου η συσπείρωση στο πρόσωπο του Μπάϊντεν είναι πλέον αδιαμφισβήτητη και πολυμέτωπη. 
Στους ψηφοφόρους του Μπαϊντεν δεν είναι πλέον μόνο οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών και οι Μαύροι του Αμερικάνικου Νότου, αλλά και πολλοί λευκοί χαμηλής εισοδηματικής τάξης στο βιομηχανικό Midwest, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό ψήφισαν τον Τραμπ στις προηγούμενες εκλογές. Επιπλέον ο Μπαϊντεν έχει μαζί του πολλούς από τους εκλεγμένους αιρετούς super delegates, κάποιοι εκ των οποίων συνδέονται στενά με τον Ομπάμα. 

Οι super delegates είναι ex officio σύνεδροι που δεν εκλέγονται μέσω προκριματικών, αλλά είτε είναι εκλεγμένοι αξιωματούχοι του κόμματος είτε ορίζονται από τα πολιτειακά κόμματα ως πρόσθετοι σύνεδροι (πχ. ομοσπονδιακοί βουλευτές, γερουσιαστές, δήμαρχοι και κυβερνήτες, ιστορικά στελέχη). Οι super delegates είναι σημαντική παράμετρος για το τελικό αποτέλεσμα, καθώς αντιστοιχούν στο 20% περίπου των συνέδρων ή περίπου 700 σύνεδροι. Το 2016 ο Σάντερς είχε ελάχιστους super delegates, αλλά και μειονέκτημα στη λαϊκή ψήφο και στον αριθμό εκλεκτόρων στα primaries.

Γιατί έχει ακόμη ελπίδες ο Σάντερς

Όλα τα παραπάνω συνεπάγονται ότι ο Μπαϊντεν είναι πολύ κοντά στην νίκη για την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Μπαϊντεν θα κερδίσει όλες σχεδόν τις Πολιτείες στις 17 Μαρτίου αν τελικά πραγματοποιηθούν τότε οι εκλογές.

Σύμφωνα με μια άλλη δημοσκόπηση της Morning Consult σε 2,072 Δημοκρατικούς ψηφοφόρους ο Μπαϊντεν προηγείται με 24 ποσοστιαίες μονάδες του Σάντερς κυρίως εξαιτίας της μεγάλης υπεροχής του στους μαύρους ψηφοφόρους και στους ψηφοφόρους που κατοικούν στα προάστια και σε ημιαστικές περιοχές. Το πιο σημαντικό όμως εύρημα της συγκεκριμένης δημοσκόπησης είναι ότι με το ξέσπασμα της κρίσης του κορωνοϊου οι περισσότεροι ψηφοφόροι θα επιθυμούσαν μια ηγεσία με τον Μπαϊντεν παρά από τον Σάντερς. Παρόλα αυτά, όπως τονίστηκε προηγουμένως κανένας δεν μπορεί να αποκλείσει μια ενδεχόμενη εκλογική προδιάθεση στην παρούσα φάση, όπου η Αμερική, όπως και ο υπόλοιπος κόσμος ζει μια τόσο μεγάλη αναστάτωση. 

Άλλωστε μένουν ακόμη πολλές προκριματικές εκλογές, ένα debate (και ίσως περισσότερα), αλλά και το πρόσφατο ιστορικό προηγούμενο του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος κέρδισε το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων παρά το γεγονός ότι προκαλούσε την αποστροφή πολλών αξιωματούχων στο κόμμα του. Ο Τραμπ κέρδισε το χρίσμα παρά το γεγονός ότι κατάφερε προσωρινά να συμμαχήσουν όλοι οι υπόλοιποι υποψήφιοι εναντίον του.
Σε επίπεδο διαδικασίας στις 17 Μαρτίου (ελέω της κρίσης του κορωνοϊου) τη σκυτάλη παίρνουν οι πολιτείες της Arizona, της Florida, του Illinois και του Ohio. Με εξαίρεση την περίπτωση της Florida, όπου ζουν πολλοί Κουβανοί και συνταξιούχοι στους οποίους ο Σάντερς δεν είναι πολύ δημοφιλής εξαιτίας και κάποιων θετικών σχολίων του για τον Φίντελ Κάστρο στο παρελθόν, υπάρχουν συγκεκριμένα δεδομένα που  ενδέχεται να κάνουν πιο δύσκολη υπόθεση την εκλογική υπεροχή του Μπάϊντεν την επόμενη Τρίτη:

Πρώτον, δεν υπάρχει άλλος συνυποψήφιος να του δώσει ώθηση με την παραίτηση του από την κούρσα διαδοχής, όπως έγινε στη Super Tuesday I. Η Kamala Harris και ο Cory Booker που το έκαναν πρόσφατα έχουν εγκαταλείψει την κούρσα από τον Δεκέμβριο. Η εγκατάλειψη της μάχης από τη Γουώρεν και κυρίως η άρνηση της να υποστηρίξει επίσημα κάποιον υποψήφιο απελευθερώνει πλέον πολλές δυνάμεις τόσο στον Μπάϊντεν όσο και κυρίως στον Σάντερς. Μια επίσημη υποστήριξη της Γουώρεν στον Σάντερς θα μπορούσε να αλλάξει το κλίμα, αλλά αυτό δε διαφαίνεται να γίνει.

Δεύτερον, ο μηχανισμός του Σάντερς είναι πλέον σε αναμμένα κάρβουνα και θα κινητοποιηθεί περισσότερο προκειμένου να αποτραπεί ο κίνδυνος να περάσει ακόμη περισσότερο μπροστά ο Μπάϊντεν. Η ματαίωση των ανοιχτών συγκεντρώσεων μάλλον αποτελεί αρνητική εξέλιξη για το στρατόπεδο του Σάντερς μιας και ο ίδιος είχε τις πιο δυναμικές σε παλμό και όγκο συγκεντρώσεις από όλους τους συνυποψήφιους και εσωκομματικούς του αντιπάλους.

Τρίτον, όπως τονίστηκε προηγουμένως στις 15 Μαρτίου και δύο ημέρες πριν τις κάλπες στην Arizona, στη Florida, στο Illinois και στο Ohio θα διεξαχθεί debate μεταξύ Μπάϊντεν και Σάντερς (το 11ο στην μάχη της διαδοχής). Το debate θα κρίνει σε σημαντικό βαθμό την επίδοση των υποψήφιων στις υπόλοιπες Midwest και South-eastern πολιτείες, καθώς για πρώτη φορά θα αναμετρηθούν οι δύο τους χωρίς την παρουσία άλλων συνυποψήφιων. 
Επισημαίνεται ότι οι περισσότεροι Δημοκρατικοί ψηφίζουν με βασικό κριτήριο το ποιος μπορεί να νικήσει τον Τραμπ, ενώ στη συνέχεια λαμβάνουν υπόψη και άλλα σημαντικά θέματα, όπως η οικονομική και η φυλετική ανισότητα, η πρόσβαση στο σύστημα υγείας κτλ. 

Σύμφωνα με την τελευταία δημοσκόπηση της Emerson Polling το 40% των ψηφοφόρων ψηφίζει με κριτήριο το ποιος μπορεί να νικήσει τον Τραμπ, το 30% των ψηφοφόρων θεωρούν ότι τα θέματα υγείας είναι τα πιο σημαντικά, ενώ ένα 13% θεωρούν την οικονομία ως το πλέον σημαντικό ζήτημα. Η συντριπτική επίσης πλειοψηφία των ψηφοφόρων αποφάσισαν τί θα ψηφίσουν μόλις τον τελευταίο μήνα.  

Αυτό προσδίδει έναν έντονο χαρακτήρα ρευστότητας στην εκλογική διαδικασία ανάδειξης του νικητή, όπως έδειξε και η δραματική πτώση της Γουώρεν από την κούρσα διαδοχής. Υπενθυμίζεται ότι ο Σάντερς επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο μετά από μια καλή παρουσία στο debate του Νοεμβρίου. Η ρευστότητα αυτή ενδέχεται να γίνει μεγαλύτερη με την παρούσα κρίση δημόσιας υγείας. Στο debate αναμένεται να γίνει μεγάλη συζήτηση για τον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης του κορωνοϊού και την πολιτική υγειονομικής προστασίας του αμερικάνικου πληθυσμού. 

Αν ο Σάντερς στο debate πείσει ότι έχει περισσότερο σθένος και ικανότητες να κερδίσει τον Τραμπ και μια πιο ολοκληρωμένη πολιτική για την υγεία τότε το μομέντουμ της νίκης μπορεί να επανέλθει σε αυτόν. Όλα είναι πιθανά, αλλά και όλα δείχνουν πιο δύσκολα για τον Σάντερς.
Σε κάθε περίπτωση η επιτυχία του να παραμείνει στην τελική κούρσα της διαδοχής του Δημοκρατικού Κόμματος ενόψει των εκλογών του Νοεμβρίου είναι δεδομένη. Η επιτυχία αυτή οφείλεται σε πολλούς λόγους. Κάποιοι από αυτούς σχετίζονται με την προσωπικότητα, την πολιτική διαδρομή του ίδιου και το περιεχόμενο και τον τρόπο οργάνωσης της προεκλογικής του καμπάνιας. Άλλοι παράγοντες είναι συγκυριακοί και συνδέονται με το γεγονός ότι έχουν ήδη περάσει τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης από τον Τραμπ που επέφεραν κοινωνική και ταξική πόλωση. 

Μετά από τέσσερα χρόνια Τραμπ οι προτάσεις του Σάντερς για καθολική πρόσβαση στο σύστημα υγείας ή για διαγραφή των φοιτητικών χρεών ή τον τερματισμό των μαζικών απελάσεων δεν είναι τόσο ριζοσπαστικές όσο ακούγονταν στο παρελθόν. Τέλος, υπάρχουν και παράγοντες που ενισχύουν την παρουσία του Σάντερς, οι οποίοι αφορούν την ευρύτερη σφαίρα της διαμάχης των ιδεών και της ιστορικής εξέλιξης της αμερικανικής κοινωνίας και της πολιτικής ζωής στις ΗΠΑ. 

Η πολιτική διαδρομή και οι εχθροί

Ο Μπέρνι Σάντερς έχει μια πλούσια πολιτική διαδρομή ως Γερουσιαστής στο Vermont, η συνέπεια της οποίας του στοίχισε να θεωρείται ακόμη και εντός του Δημοκρατικού Κόμματος ένας μυστήριος και ενίοτε ενοχλητικός γερουσιαστής με υπερβολικά αριστερές προσεγγίσεις για την πολιτική ζωή των ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαία η δήλωση της Χίλαρι Κλίντον ότι «κανένας δεν συμπαθεί τον Σάντερς». 

Αντίστοιχες επιθέσεις στο πρόσωπο του Σάντερς έχουν γίνει από την αρχή της κούρσας διαδοχής της ηγεσίας του Δημοκρατικού κόμματος και από άλλους πολιτικούς παράγοντες.  Μια από αυτές ήταν η προειδοποίηση Ομπάμα στους Δημοκρατικούς ότι είναι απαραίτητο να προσγειωθούν στην πραγματικότητα και να μην λοξοδρομήσουν πολύ αριστερά (not to stray too far to the left). Σε άλλες περιπτώσεις η επίθεση στο Σάντερς δεν ήταν τόσο κόσμιες, όπως η περίπτωση του Τραμπ που τον χαρακτηρίζει ΤρελοΜπέρνι ή η περίπτωση του δισεκατομμυριούχου Haim Saban, ο οποίος έκανες μεγάλες χορηγίες σε διάφορους Δημοκρατικούς υποψήφιους. 

Ο τελευταίος είχε χαρακτηριστικά δηλώσει τον Ιούλιο του 2019 ότι αγαπάμε όλους τους υποψήφιους Δημοκρατικούς, εκτός από έναν. Ο Μπέρνι Σάντερς είναι κομμουνιστής κάτω από τον μανδύα του σοσιαλιστή. Θεωρεί ότι κάθε δισεκατομμυριούχος είναι απατεώνας. Μας αποκαλεί η τάξη των δισεκατομμυριούχων, ότι είμαστε οι κακοί και μας επιτίθεται χωρίς διακρίσεις. Οι υπόλοιποι 22 υποψήφιοι είναι μια χαρά, αυτός είναι καταστροφή.
Ο Σάντερς δεν έχασε την ευκαιρία από αυτές τις επιθέσεις και δημοσίευσε μια λίστα με δισεκατομμυριούχους που τον πολεμούν δηλώνοντας ότι αυτοί οι άνθρωποι έχουν συμφέρον να διατηρήσουν το the status quo, ώστε να συνεχίσουν να ελέγχουν την πολιτική εξουσία και να εκμεταλλεύονται την εργατική τάξη της Αμερικής. Καλοδεχούμενο το μίσος τους. Θα κερδίσουμε την απληστία τους και θα φτιάξουμε μια οικονομία και μια κυβέρνηση, η οποία θα εργάζεται για όλους και όχι μόνο για το 1%.

Στη συγκεκριμένη λίστα ήταν μεταξύ άλλων τα ονόματα Διευθύνων Συμβούλων και μεγαλομετόχων της Verizon, της JPMorgan Chase, της Disney, της General Electric, της Goldman Sachs και ο Alan Greenspan. Οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ της Αμερικής έχουν κάθε λόγο να αντιτίθενται στον Σάντερς, καθώς:
1.    Ο Σάντερς ήταν ανέκαθεν ενάντια στις πολεμικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ, όπως η εισβολή του συζύγου της Κλίντον στο Ιράκ μόλις ο τελευταίος πήγε στο ειδικό δικαστήριο (κάτι ανάλογο θα γινόταν αν ο Τραμπ έκανε εισβολή στο Ιράν μετά την δολοφονία του Σουλεϊμανί). Αντίθετα ο Μπαϊντεν ήταν σύμφωνος με την εισβολή στο Ιράκ και τον μύθο για τα χημικά όπλα του Σαντάμ τονίζοντας ότι είτε αυτά τα όπλα θα πρέπει να απομακρυνθούν από τον Σαντάμ Χουσσεϊν είτε ο Σαντάμ Χουσεϊν θα πρέπει να απομακρυνθεί από την εξουσία (Κογκρέσο 31/07/2002).
2.    Ο Σάντερς ήταν ανέκαθεν ενάντια στις περικοπές σε δαπάνες πρόνοιας, υγείας και ασφάλισης σε αντίθεση με τον νυν συνυποψήφιο και βασικό του ανταγωνιστή για το χρίσμα των Δημοκρατικών Τζο Μπάϊντεν.
3.    Ο Σάντερς εδώ και 40 χρόνια ενεργούς πολιτικής παρουσίας μιλάει για την ανάγκη γενναίας φορολόγησης της ολιγαρχίας του πλούτου προκειμένου να καταπολεμηθούν αποτελεσματικά οι διευρυμένες οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες.

Οι υποστηρικτές του Σάντερς και οι υπεύθυνοι της καμπάνιας του, όπως ο David Sirota, o και άλλοι συνεχώς τονίζουν τη σταθερότητα που διακρίνει τις απόψεις του Σάντερς από την αρχή της πολιτικής του διαδρομής μέχρι σήμερα. Αυτό δεν θα πρέπει να θεωρείται αμελητέο, καθώς για παράδειγμα ο βασικός ανταγωνιστής του Μπάϊντεν ήταν υπερ της πολεμικής εκστρατείας στο Ιράκ, ενώ έχει ψηφίσει στο παρελθόν για την μείωση των δαπανών υγείας και πρόνοιας και ήταν ο εισηγητής του νόμου για τη θανατική ποινή το 1995. Αυτό όμως που καταλογίζει με δεικτικό τρόπο ο Σάντερς στον αντίπαλο του είναι η συμφωνία της NAFTA, την οποία έκανε το λάθος να υπερασπίσει και η Κλίντον έναντι του Τραμπ. Πολλοί θεωρούν ότι οι καταστροφικές συνέπειες των συγκεκριμένων εμπορικών συμφωνιών εξακολουθούν να στοιχειώνουν τους Δημοκρατικούς. 

Η καμπάνια και το ισχυρό logo Bernie 

Στο πολιτικό πρόγραμμα και στην καμπάνια του Σάντερς για τη διεκδίκηση του Δημοκρατικού Κόμματος και των Προεδρικών εκλογών του 2020 τονίζεται με εμφατικό τρόπο ότι ο πρωταρχικός στόχος είναι να χάσει ο Τραμπ την εξουσία. Στη  συνέχεια ο στόχος του Σάντερς είναι να δημιουργήσει τις συνθήκες για μια πιο δημοκρατική Αμερική για τους εργαζόμενους και την κοινωνική πλειοψηφία και να εφαρμόσει ένα νέο deal για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Το πράσινο Νew Deal αποτελεί ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ύψους $16,3 τρισεκατομμυρίων το οποίο θα συμβάλλει στη δημιουργία 20 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας. Το πρόγραμμα στοχεύει στο να μηδενίσει τους ρύπους που ευθύνονται για την υπερθέρμανση του πλανήτη ώς το 2050.

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στις ομιλίες του ο Σάντερς αυτή είναι μια πολιτική εκστρατεία και ένας αγώνας της εργατικής τάξης, από την ίδια την εργατική τάξη και για τους ανθρώπους της εργατικής τάξης. Ο Μπέρνι Σάντερς χρησιμοποιώντας καθημερινά σχεδόν τα ίδια λόγια αναφέρει σε κάθε δημόσια παρουσία αυτούς τους παραπάνω στόχους υιοθετώντας ένα ξεκάθαρο stump speech, το οποίο όμως τον διαφοροποιεί αισθητά, από τους υπόλοιπους διεκδικητές της ηγεσίας του Δημοκρατικού Κόμματος και τον Τζο Μπάϊντεν. Πιο συγκεκριμένα, μιλά ανοιχτά ότι διεκδικεί την Προεδρία των ΗΠΑ με στόχο την επίτευξη μιας πολιτικής επανάστασης από τα κάτω (grassroots political revolution). 
Το γεγονός αυτό υποδεικνύει μια σαφή στρατηγική μακροπρόθεσμης πολιτικής επικοινωνίας του Σάντερς με τον Αμερικανικό λαό. Ο Σάντερς δεν κάνει απλώς μια προεκλογική καμπάνια, αλλά οδηγεί ένα κίνημα. Για το λόγο αυτό τολμά να διατηρεί ένα προφίλ πολιτικού που επιδιώκει να φέρει ριζικές αλλαγές στον τρόπο άσκησης πολιτικής εξουσίας και όχι απλώς να κερδίσει το χρίσμα και τις εκλογές. Χρησιμοποιεί τα ίδια λόγια (Join the Revolution) και υπερασπίζεται τις ίδιες αντιλήψεις και αξίες που πρέσβευε και στην προηγούμενη καμπάνια και πολιτική αναμέτρηση με την Κλίντον. 

Στο παρελθόν η στάμπα και το στίγμα του αριστερού πολιτικού μπορεί να αποτελούσε εμπόδιο για τον ίδιο. Μετά από τέσσερα χρόνια όμως Τραμπ στη διακυβέρνηση της χώρας αυτό ενδεχομένως να μην ισχύει, καθώς μια σειρά από κοινωνικοί δείκτες εμφανίζουν σοβαρή επιδείνωση, όπως θα δούμε και παρακάτω. Από την άλλη ένα μεγάλο μέρος του Κόμματος και των ψηφοφόρων θεωρούν ότι ο Μπέρνι έχει δίκιο, αλλά δεν μπορεί να ενώσει το Κόμμα αν δεν είναι πιο ήπιος. Και για αυτό το νέο αφήγημα του Σάντερς είναι ότι δεν αποτελεί ριζοσπαστική ιδέα το να έχεις ασφάλιση και φάρμακα, όταν τα χρειάζεσαι (πολλοί πλέον στις ΗΠΑ δεν τα έχουν), ότι δεν αποτελεί ριζοσπαστική ιδέα το να έχεις αξιοπρεπή μισθό (πολλοί πλέον στις ΗΠΑ δεν έχουν) κτλ. αλλά ΝΑΙ είναι επανάσταση το να ενώνεις πολιτικά όλους όσους θέλουν να τιμωρήσουν τον αμοραλισμό των δισεκατομμυριούχων που δεν πληρώνουν τους φόρους που τους αναλογούν και τους μισθούς που θα έπρεπε.

Η ρητορική του Σάντερς

Η ανάλυση του λόγου και της πολιτικής ρητορικής (discourse/ rhetorical analysis) του Σάντερς αποκαλύπτει μια σαφή στρατηγική άντλησης επιρροής από τους ψηφοφόρους του Δημοκρατικού Κόμματος που επιδιώκουν μια πιο τολμηρή, ανατρεπτική και δραστική αλλαγή στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Με τον τρόπο αυτό η υποψηφιότητα Σάντερς ενσωματώνει με ομαλό τρόπο πολλές και διαφορετικές κατηγορίες δυναμικών και παθιασμένων για πολιτική αλλαγή ψηφοφόρων και κυρίως τους νέους.

Πρόκειται ουσιαστικά για ένα εθνικό κίνημα προοδευτικών πολιτών που υπερβαίνει τους παραδοσιακούς φυλετικούς, οικονομικούς και συμβολικούς διαχωρισμούς και κατακερματισμούς της αμερικανικής κοινωνίας. Για παράδειγμα δεν είναι λίγοι εκείνοι που εξασφαλίζουν εισόδημα υψηλότερο από 100 χιλιάδες δολάρια και οι οποίοι δείχνουν την προτίμηση τους στο κίνημα του Σάντερς. Αντίστοιχα είναι χαρακτηριστικό ότι τα περισσότερα χρήματα από τις δωρεές στελεχών της Silicon Valley στους Δημοκρατικούς πηγαίνουν στην υποψηφιότητα Σάντερς παρά τη συνεχή επίκληση του να φορολογηθούν σκληρά οι ιδιοκτήτες των κολοσσών του διαδικτύου. Είναι επίσης ενδεικτικό ότι θεωρεί σημαντική την επίτευξη καλών σχέσεων με το κράτος των Παλαιστίνης όντας ο ίδιος Εβραϊκής καταγωγής. Μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές του φράσεις στις διάφορες ομιλίες του επιβεβαιώνουν το στοιχείο τόλμης και διαφορετικότητας της υποψηφιότητας Σάντερς, αλλά και το καθαρό μήνυμα που στέλνει προς τους ψηφοφόρους: 

1.    Είμαι σοσιαλιστής και όλοι το γνωρίζουν αυτό. Σοσιαλδημοκρατία σημαίνει να έχεις μια οικονομία που δουλεύει για όλους και όχι για ελάχιστους.
2.    Οι Αμερικανοί πολίτες έχουν βαρεθεί τις ατελείωτες πολεμικές επιχειρήσεις, οι οποίες μας έχουν στοιχίσει τρισεκατομμύρια δολάρια.
3.    Δεν μπορείς να νικήσεις τον Τραμπ με τις ίδιες- μπαγιάτικες πολιτικές. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι νέες πολιτικές, οι οποίες φέρνουν τους ανθρώπους της εργατικής τάξης στο πολιτικό μας κίνημα.
4.    Ο πλούτος των δισεκατομμυριούχων είναι αδιανόητος. Οι Waltons γίνονται $70,000 πλουσιότεροι κάθε λεπτό. Ο Jeff Bezos βγάζει $2,489 το δευτερόλεπτο. Για αυτό δεν είναι ριζοσπαστικό το να λέμε ότι εκατομμύρια εργαζόμενοι δεν θα πρέπει να πληρώνονται με μισθούς πείνας.
5.    Τον προηγούμενο χρόνο η Νότια Carolina ξόδεψε $21,756 για κάθε φυλακισμένο και μόλις $11,552 για κάθε μαθητή. Δεν έχει νόημα να δαπανούμε περισσότερα για να βάζουμε τους ανθρώπους στη φυλακή αντί να είναι στα σχολεία. Θα κάνω τα πάντα ως Πρόεδρος των ΗΠΑ να τελειώσουμε αυτόν τον παραλογισμό.
6.    Θα διασφαλίσουμε ότι κανένας δεν θα χρειάζεται να πληρώνει περισσότερα από $200 το χρόνο για να έχει συνταγές για τα φάρμακα που χρειάζεται.
7.    Είμαι υπερήφανος που δεν έχουμε κανένα δισεκατομμυριούχο να υποστηρίζει την καμπάνια μας. Θα φορολογήσουμε το 0,1%, θα φορολογήσουμε τους δισεκατομμυριούχους, ώστε να εξασφαλίσουμε $4.35 τρισεκατομμύρια για τα επόμενα δέκα χρόνια για να τα πάρει η εργατική τάξη. 
8.    Ο διευθύνων σύμβουλος της Walmart’s CEO κέρδισε 1,076 φορές περισσότερα από ό,τι ο μέσος εργαζόμενος στη Walmart τον προηγούμενο χρόνο. Μην μου λέτε ότι δεν μπορεί αυτή η εταιρία να πληρώνει τους εργαζόμενους της με αξιοπρεπείς μισθούς. Δεν το κάνουν γιατί είναι άπληστοι.
9.    Η εκπαίδευση πρέπει να είναι δικαίωμά όλων και όχι των λίγων.
10.    Τα μέσα ενημέρωσης συχνά αφιερώνουν περισσότερο χρόνο για τρίχες παρά για το γεγονός ότι είμαστε η μόνη μεγάλη χώρα στον πλανήτη που δεν εγγυάται υγειονομική περίθαλψη  σε όλους τους πολίτες. 
11.    Ο Ντόναλτ Τραμπ είναι ο πιο επικίνδυνος Πρόεδρος στη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας και πρέπει να ηττηθεί και θα κάνω τα πάντα για αυτό. Είναι παθολογικά ψεύτης και ηγείται μιας διεφθαρμένης κυβέρνησης, δεν καταλαβαίνει το Σύνταγμα της χώρας και νομίζει ότι είναι υπεράνω του νόμου. Κατά τη γνώμη μου είναι ρατσιστής, ομοφοβικός, ξενοφοβικός και με θρησκευτικό φανατισμό.
12.    Μπορείς να καταλάβεις ποιος πραγματικά αγωνίζεται για τις εργαζόμενες οικογένειες από τους εχθρούς τους οποίους κάνει. Και εμείς έχουμε κάνει πολλούς εχθρούς. Καταλαβαίνουμε όλοι ότι τίποτα δεν μπορεί πραγματικά να αλλάξει για τους εργαζόμενους αν δεν έχουμε τα κότσια να τα βάλουμε με τα πιο ισχυρά οικονομικά συμφέροντα στη χώρα.

Η χρηματοδότηση της καμπάνιας

Ο Μπέρνι Σάντερς αποτελεί τον μόνο Δημοκρατικό υποψήφιο που δεν έχει λάβει χρηματοδότηση από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και εταιρίες παρά το γεγονός ότι συγκέντρωσε μέχρι σήμερα περισσότερα χρήματα για την υποστήριξη της καμπάνιας του από όλους τους συνυποψήφιους του. Το γεγονός αυτό του επέτρεψε να αγοράσει μαζικά διαφημιστικό χρόνο. Όταν τον Νοέμβριο του 2019 η Forbes ανακάλυψε ότι η καμπάνια είχε λάβει $470 από τη σύζυγο ενός δισεκατομμυρίου κάτοχου πατέντας το καλοκαίρι, ο Σάντερς επέστρεψε αμέσως τα χρήματα λέγοντας ότι δεν θέλουμε τα χρήματα των δισεκατομμυριούχων. 

Όλες οι δωρεές και οι μικρές συνεισφορές για την υποστήριξη της καμπάνιας του προέρχονται αποκλειστικά από μεμονωμένους εργαζόμενους και τα συνδικάτα ή άλλους κοινωνικούς φορείς, με τους οποίους έχει χτίσει ισχυρές γέφυρες επικοινωνίας και συνεργασίας εδώ και πολλά χρόνια. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό γιατί όπως στην Ελλάδα υπάρχει η νοοτροπία της οικογενειακής ψήφου και της κομματικής ταύτισης έτσι και στις ΗΠΑ υπάρχει η παράδοση της φυλετικής ψήφου και της ψήφου που στηρίζει το συνδικάτο ή η εκκλησία.

Η στελέχωση της καμπάνιας

Σε επίπεδο στελέχωσης η καμπάνια του Σάντερς πλαισιώνεται από νέους δυναμικούς ανθρώπους, όπως η γερουσιαστής Alexandria Ocasio-Cortez, ενώ πολλοί γνωστοί celebrities, όπως ο Mark Rufallo, o Neil Young, ο Danny DeVito, η Cardie B και η Ariana Grande, η Emily Ratajkowski, η Susan Sarandon, η Chloë Sevigny, ο Jack Nicholson, ο Danny Glover, η Sarah Silverman, ο John Cusack, ο Cornel West, ο Michael Moore κτλ. έχουν εκφράσει δημόσια την υποστήριξη τους. Στις ομιλίες του, οι οποίες χαρακτηρίζονται από μαζικότητα, κυριαρχούν το πάθος, οι νεαρής ηλικίας υποστηρικτές και οι μη λευκοί ψηφοφόροι (voters of colour). Η έμφαση του Σάντερς σε θέματα πρόνοιας και περίθαλψης ενισχύει επίσης αισθητά το ποσοστό των γυναικών που ακολουθούν τις προεκλογικές συγκεντρώσεις.

Σε σχέση με την εκλογική κούρσα για την ηγεσία του Δημοκρατικού Κόμματος του 2016 ο Σάντερς συσπειρώνει πλέον υψηλά ποσοστά όχι μόνο στους προοδευτικούς λευκούς ψηφοφόρους, αλλά και στην Ισπανόφωνη (Latino) κοινότητα και τους νέους, όπως έδειξαν τα αποτελέσματα και στη Νεβάδα και στις αναμετρήσεις της Σούπερ Τρίτης. Ειδικότερα ο Σάντερς υπερέχει στις νεαρές ηλικίες ειδικά αυτούς που είναι κάτω των 29 ετών, οι οποίοι όμως εμφανίζουν χαμηλότερα ποσοστά προσέλευσης την ημέρα των εκλογών, σε αντίθεση με τους μετριοπαθείς και μεγαλύτερης ηλικίας ψηφοφόρους σε ημιαστικές περιοχές και στα προάστια, και οι οποίοι έδωσαν την νίκη στον Μπάϊντεν την προηγούμενη εβδομάδα. Γενικά οι πιο ώριμης ηλικίας ψηφοφόροι και ειδικά εκείνοι που είναι άνω των 65 ετών εξακολουθούν να αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα του Σάντερς να κερδίσει το χρίσμα στο Δημοκρατικό Κόμμα.

Επανάσταση, χορός και αυτοσαρκασμός

Ο Σάντερς παρά το προχωρημένο της ηλικίας του (78 ετών) και την σκληρή του επιθετική στάση απέναντι σε οργανωμένα μπλοκ οικονομικών συμφερόντων (Wall Street, κολοσσοί του διαδικτύου, ασφαλιστικές εταιρίες κτλ.) δείχνει να μην υποτιμά τις σύγχρονες πρακτικές του πολιτικού μάρκετινγκ. Για παράδειγμα εμφανίζεται συχνά με μια μπάλα του μπάσκετ ή να χορεύει με κέφι και αυτοσαρκασμό με τους υποστηρικτές του διασκεδάζοντας το μη ιδιαίτερα ομολογουμένως νεαρό της ηλικίας του. Το έκανε αυτό ακόμη και μετά την εγχείρηση στην οποία υποβλήθηκε πριν από λίγους μήνες.

Η εικόνα του Σάντερς είναι ότι πρόκειται για ένα cool βετεράνο της πολιτικής, κατοικεί στο Vermont, άλλα έχει προφορά από το Μπρούκλυν, δεν πιστεύει στο θεό και διαθέτει ιδιαίτερα φρέσκιες ιδέες και διάθεση για ζωή. Ο Γερουσιαστής Μπέρνι Σάντερς μπορεί να συνομιλεί εξίσου άνετα με έναν άνεργο που βρίσκεται σε απελπισία επειδή δεν μπορεί να καλύψει το κόστος της θεραπείας του, αλλά και με μια διασημότητα του Hollywood που η καριέρα του/ της βρίσκεται σε απογείωση. Ένας πολιτικός που αγκαλιάζει με την ίδια οικειότητα την λαμπερή Ariana Grande και έναν βετεράνο του Βιετνάμ που δεν μπορεί να αγοράσει τα φάρμακα του. Το αφήγημα του ενώνει όλους όσους αισθάνονται ότι οι ΗΠΑ μπορούν να γίνουν μια πιο δίκαιη και ανοιχτή κοινωνία μέσα από την προοδευτική φορολόγηση των δισεκατομμυριούχων και την επιστροφή της ελεύθερης πρόσβασης στο σύστημα υγείας ή τη διαγραφή των φοιτητικών χρεών.

Σάντερς και Τραμπ

Πρόσφατες δημοσκοπήσεις πριν από λίγους μήνες έδειχναν ότι ο Τραμπ ίσως «βρει τον μάστορα του» στην υποψηφιότητα του Μπέρνι Σάντερς. Το γεγονός αυτό σχετίζεται όχι μόνο με τα επιχειρήματα και τις πολιτικές διαφοροποιήσεις που υπάρχουν ανάμεσα στον Τραμπ και στον Σάντερς, αλλά και στο γεγονός ότι και οι δύο διαθέτουν ισχυρή προσωπικότητα και μεγάλη ικανότητα μετάδοσης καθαρού μηνύματος στους ψηφοφόρους. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου ότι και σε αυτές τις εκλογές στις ΗΠΑ, όπως άλλωστε και στις προηγούμενες, η προσωπικότητα των υποψηφίων θα παίξει το ρόλο της. 

Και αυτό γιατί η σχέση μεταξύ πολιτικής και επικοινωνίας στην εποχή του διαδικτύου και των ψευδών ειδήσεων είναι ιδιαίτερα ελαστική. Το γεγονός αυτό συμβάλλει στο να μετράνε πολύ περισσότερο πλέον στις επιλογές των ψηφοφόρων διάφορες πτυχές της προσωπικότητας των πολιτικών. Η προσωπικότητα αποτελεί ένα σύνολο πραγμάτων, επίκτητων και φυσικών χαρακτηριστικών, από  την ηλικία μέχρι το επίπεδο σπουδών, την επαγγελματική πορεία και τις λέξεις που χρησιμοποιεί κάποιος στις δημόσιες εμφανίσεις του και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.  Πριν τέσσερα χρόνια διάφορες πτυχές της προσωπικότητας του Ντόναλτ Τραμπ φαίνεται ότι έκαναν τη διαφορά σε σχέση με την πολιτική του αντίπαλο Χίλαρι Κλίντον. Ένα μεγάλο μέρος ψηφοφόρων που αισθάνονταν προδομένοι και παρατημένοι από το mainstream πολιτικό σύστημα (αυτοί που θεωρούνται disenfranchised) πίστεψαν στο σύνθημα Make America Great Again. 

Ο απρόβλεπτος χαρακτήρας του Τραμπ και το συνολικό επικοινωνιακό περιτύλιγμα με το οποίο αναδύθηκε η προσωπικότητα του (αιχμηρές δηλώσεις, απλή κατανοητή γλώσσα για τους πολλούς, «πατριδεμπορία» λόγου, backstages και αφηγήσεις καθημερινότητας με συχνή αναπαραγωγή στερεοτυπικών αντιλήψεων, εντυπωσιακή νεαρότερη σύζυγος, παράξενη κόμμωση, επιχειρηματικό προφίλ κτλ.) έπαιξαν το ρόλο τους στο να βρεθεί στο Λευκό Οίκο. 
Διάφορες έρευνες άλλωστε έχουν καταδείξει ότι σε αντίθεση με τις εποχές της κανονικότητας, η προσωπικότητα των πολιτικών ηγετών κατά τη διάρκεια αβέβαιων και “ταραχωδών” εποχών καθίσταται πιο σημαντική, καθώς οι αποπροσανατολισμένοι και απογοητευμένοι ψηφοφόροι χρειάζονται πολύ περισσότερα από ρητά και καλά διατυπωμένες προγραμματικές θέσεις. Το συναίσθημα, η ικανότητα ταύτισης με την ηγεσία του πολιτικού κόμματος ακόμη και η χρήση κοινού λεξιλογίου με τους ψηφοφόρους συνιστούν σημαντικούς παράγοντες επιδοκιμασίας ή αποδοκιμασίας των υποψήφιων. Στην περίπτωση του Σάντερς η ταύτιση αυτή είναι έντονη. 

Τα banners της καμπάνιας του φέρνουν το μικρό του όνομα Bernie και όχι το επίθετο του. Σε όλες τις μετρήσεις της λεγόμενης ψήφου της εμπάθειας ή της ψήφου υπερ του υποψήφιου που νοιάζεται πραγματικά για μένα ο Σάντερς είναι πρώτος και με διαφορά. Και αυτό γιατί ο Σάντερς είναι ο δικός μας Μπέρνι για πολλούς ψηφοφόρους του Δημοκρατικού Κόμματος γιατί πολύ απλά ο Μπέρνι λέει αυτά που νιώθει, αυτά που πιστεύει και αυτά που βιώνει ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος στις ΗΠΑ. Ποια είναι όμως αυτά μετά από τέσσερα χρόνια διακυβέρνησης Τραμπ;

Μετά από 4 χρόνια διακυβέρνησης Τραμπ…

Γιατί όμως όλα αυτά που λέει ο Σάντερς εξακολουθούν να αγγίζουν ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων παρά το θόρυβο εναντίον του από τα συστημικά μέσα ενημέρωσης; Ξαφνικά στις ΗΠΑ αγάπησαν τη σοσιαλδημοκρατία και τις ριζοσπαστικές λύσεις περισσότερο από την ελευθερία του ατόμου, την προστασία της ατομικής περιουσίας και το «Αμερικάνικο όνειρο»; Η απάντηση της ταύτισης ενός σημαντικού μέρους του εκλογικού σώματος με αυτά που πρεσβεύει το κίνημα Σάντερς βρίσκεται στην ύπαρξη μιας κάποιου είδους μετα-Τραμπικής τραυματικής διαταραχής που διακατέχει την Αμερικάνικη κοινωνία σήμερα. 

Ίσως ποτέ άλλοτε στο παρελθόν η Αμερικανική κοινωνία να μην εμφάνιζε τόσο έντονα χαρακτηριστικά πολιτικής πόλωσης, διχασμού και διάχυτης ανασφάλειας, τα οποία έχουν τις ρίζες τους στις ασκούμενες πολιτικές της κυβέρνησης. Ο Τραμπ δεν ασκεί απλώς κυβερνητικά καθήκοντα, δεν φέρνει απλώς νομοθετικές αλλαγές που ευνοούν τους πολύ πλούσιους και «κατακρεουργούν» οικονομικά και πολιτικά τους πολύ φτωχούς και τους «ξένους εισβολείς», αλλά στο όνομα της ισχυρής Αμερικής επιβάλλει πολιτικές που αποδυναμώνουν βασικά πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα για όλους τους Αμερικάνους πολίτες και ειδικά τους νέους. 

Το κλίμα αυτό είχε δημιουργηθεί ήδη από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, αλλά η κοινωνική παθολογία των ΗΠΑ έχει φτάσει σήμερα σε ανεξέλεγκτα πλέον επίπεδα. Και σε αυτό παίζουν σημαντικό ρόλο οι χειρισμοί του Τραμπ στο πεδίο της οικονομίας, της κοινωνικής πολιτικής και του προσφυγικού-μεταναστευτικού. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Δημοκρατικό Γερουσιαστή Beto O’Rourke, ο οποίος στηρίζει την μετριοπαθή υποψηφιότητα Μπάϊντεν, το πρώτο εξάμηνο του 2019 στις ΗΠΑ σημειώθηκαν περισσότερα από 400 μαζικές δολοφονίες από τη χρήση όπλων μεταξύ των οποίων σκοτώθηκαν περισσότεροι από 500 πολίτες και τραυματίστηκαν τουλάχιστον 1.500. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα αυτά συνέβησαν σχεδόν εννέα μήνες από την αλλαγή της νομοθεσίας για την οπλοκατοχή που εισηγήθηκε η κυβέρνηση Τραμπ.

Μια πρόσφατη (αρχές Νοεμβρίου 2019) επίσης μελέτη της Gallup βρήκε ότι το 25% των Αμερικανών έχουν ένα μέλος της οικογένειας τους, το οποίο ανέβαλλε την θεραπεία ή τη νοσηλεία του ακόμη και αν πάσχει ή υποφέρει από σοβαρές ασθένειες. Η αναβολή αυτή έγινε για οικονομικούς λόγους. Πρόκειται για το υψηλότερο σχετικό ποσοστό από το 2001. Αυτό αποκαλύπτει τα σοβαρά προβλήματα και τις ανισότητες που βιώνουν πολλοί Αμερικάνοι πολίτες όσον αφορά στην παροχή υγείας και νοσοκομειακής περίθαλψης. 

Για τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα (κάτω από $40,000) το ποσοστό αυτό είναι ακόμη μεγαλύτερο. Το σχετικό ποσοστό αυξήθηκε κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες από το 2018 και αντιστοιχεί πλέον στο 33% μαζί με αυτούς που ανέβαλλαν τη θεραπεία τους για μη εξαιρετικά σοβαρές ασθένειες. Συνολικά ένας στους τρεις Αμερικάνους που έχει ένα σοβαρό ή λιγότερο σοβαρό νόσημα βρίσκεται εκτός του επίσημου συστήματος υγειονομικής και φαρμακευτικής φροντίδας. Η παρούσα κατάσταση με τον κορωνοϊό απέδειξε πόσο ευάλωτη είναι η αμερικανική κοινωνία από κινδύνους της δημόσιας υγείας.

Αντίστοιχα στο πεδίο της εργασίας οι περιπτώσεις εργασιακής εξουθένωσης στις ΗΠΑ αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο, ενώ ο βασικός μισθός παραμένει καθηλωμένος στα $10 την ώρα εκτός από πέντε Πολιτείες, στις οποίες αυξήθηκε πρόσφατα. Στο πλαίσιο αυτό δεν αποτελούν έκπληξη τα ευρήματα μιας πρόσφατης μελέτης των Mind Share Partners, Qualtrics και SAP, όπου το 50% των millennials (όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1980-2000) και το 75% αντίστοιχα των Gen Zers (τα παιδιά που γεννήθηκαν μεταξύ 1998-2015) εγκαταλείπουν την εργασία τους για λόγους ψυχικής υγείας.

Σύμφωνα επίσης με τον Σύλλογο Ψυχολόγων της Αμερικής (American Psychological Association) το ποσοστό αυτών που πάσχουν από αυτοκτονικό ιδεασμό αυξήθηκε κατά 47% μεταξύ 2008-2017 με τις νεότερες ηλικίες 18–25 ετών και 20-21 ετών τα σχετικά ποσοστά να εκτοξεύονται στο 71% και στο 78% αντίστοιχα. Επιπλέον μια παλαιότερη (2017) μελέτη του Κέντρου Ψυχικής Υγείας στο Penn State University (Center for Collegiate Mental Health) αποκάλυψε ότι ο αριθμός των σπουδαστών σε κολλέγια και πανεπιστήμια που αναζήτησαν ψυχολογική βοήθεια πενταπλασιάστηκε μεταξύ 2011-2016. 

Τέλος, ο Οργανισμός Εθνική Συμμαχία για τη Ψυχική Υγεία (National Alliance on Mental Illness) εκτιμά ότι ένας στους πέντε ανήλικους στις ΗΠΑ πάσχει από ψυχικές διαταραχές. Ο Οργανισμός αυτός εκτιμά ότι το κόστος για την καταπολέμηση τους αντιστοιχεί σε περισσότερα από $200 δισεκατομμύρια το χρόνο. Παρόλα αυτά για την κυβέρνηση Τραμπ τα παραπάνω δεν αποτελούν προτεραιότητες και ζητήματα που χρήζουν άμεσης παρέμβασης. 

Αντίθετα θεωρήθηκε άμεση προτεραιότητα η φορολογική μεταρρύθμιση, η οποία έλαβε χώρα στο τέλος του 2017 (Tax Cuts and Jobs Act). Σύμφωνα με  αυτήν επήλθε μείωση του φόρου των επιχειρήσεων από το 35% στο 15%, καθώς και μείωση των φορολογικών κλιμακίων (brackets) από επτά σε τρία, και οριζόντιες εκπτώσεις και φοροελαφρύνσεις στην αγορά κατοικίας, στις δωρεές και στη λοιπή χορηγική δράση, και στις αποσβέσεις στα μερίσματα. 

Οι εργαζόμενοι αντίθετα έλαβαν μόλις 2 cents την ώρα κατά τον πρώτο χρόνο εφαρμογής των μειωμένων φόρων στις επιχειρήσεις, ενώ μόλις το 4,4% των εργαζόμενων στις ΗΠΑ είδαν μισθολογική αύξηση ή υψηλότερα bonus σαν αποτέλεσμα της μείωσης των φορολογικών συντελεστών για τις επιχειρήσεις το 2018. Επιπλέον, η Amazon σύμφωνα με το Ινστιτούτο Φορολογικής και Οικονομικής Πολιτικής (Institute on Taxation and Economic Policy, ITEP), δεν θα πληρώσει τίποτα σε ομοσπονδιακούς φόρους για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά εξαιτίας της νέας νομοθεσίας.
Οι προτροπές του Τραμπ προς τις επιχειρήσεις που τις ακούσαμε copy paste προεκλογικά και από τον Κυριάκο Μητσοτάκη στο ΣΕΒ («Δώστε κάρτες κίνησης, διατακτικές σίτισης με αντίστοιχη έκπτωση φόρου») για να αυξήσουν τις αμοιβές των εργαζομένων τους έμειναν χωρίς αντίκρισμα. Επιπλέον σε ορισμένες περιπτώσεις η μείωση φόρων όχι μόνο δεν αύξησε τις αποδοχές των εργαζομένων, αλλά συνδέθηκε και με απολύσεις και τεράστια κέρδη της αμερικανικής οικονομικής ελίτ μέσω επαναγοράς μετοχών. 

Για παράδειγμα η Comcast, μια από τις μεγαλύτερες εταιρίες τηλεπικοινωνιών και παραγωγής οπτικοακουστικού περιεχομένου, αποτέλεσε ισχυρό υποστηρικτή της φορολογικής μεταρρύθμισης Τραμπ τονίζοντας τη θετική επίδραση της για την πραγματοποίηση νέων επενδύσεων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ. Δύο εβδομάδες όμως πριν τα Χριστούγεννα του 2018 η Comcast προχώρησε στην απόλυση 500 εργαζομένων προσφέροντας 1000 δολάρια μπόνους ως αποζημίωση, ενώ η εταιρία ανακοίνωσε πρόσφατα νέο γύρο απολύσεων. Η απώλεια μιας θέσης εργασίας στις ΗΠΑ αυξάνει πολύ σοβαρά τον κίνδυνο αποκλεισμού δεδομένου ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν ένα από τα χαμηλότερα διεθνώς επιδόματα ανεργίας, ενώ λιγότερο από 1% των Αμερικανών έχει πρόσβαση σε κοινωνική κατοικία, όταν τα αντίστοιχα ποσοστά στη Σουηδία είναι 20%.

Αντίστοιχα προτεραιότητα πολιτικής για τον Τραμπ θεωρήθηκε ο περιορισμός του αριθμού των δικαιούχων των επιδομάτων σίτισης, που αφορούν 700.000 Αμερικάνους και τα οποία χορηγούνταν με την μορφή των food-stamps. Οι Πολιτείες λαμβάνουν χρήματα από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση για το Πρόγραμμα, όταν το ποσοστό ανεργίας είναι τουλάχιστον 20% υψηλότερο του μέσου εθνικού όρου (δηλ. 4% περίπου). Σύμφωνα όμως με το Urban Institute οι πολιτικές αυτές που αφορούν το λεγόμενο SNAP (Supplemental Nutrition Assistance Program) ή Πρόγραμμα Διατροφικής Βοήθειας επηρεάζουν περίπου 3,7 εκατομμύρια πολίτες. Τελικά λόγω της κρίσης του κορωνοϊού τα  food-stamps θα διατηρηθούν το 2020.

Οι περικοπές αυτές όμως θα είχαν μεγάλη επίδραση στη διαβίωση χιλιάδων Αμερικανών, ενώ ταυτόχρονα δεν θα επηρέαζαν την πορεία των μακροοικονομικών μεγεθών, τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις επιδεινώθηκαν με τη διακυβέρνηση Τραμπ. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η πορεία αυτή, η οποία θα γίνει πολύ χειρότερη εξαιτίας της κρίσης του κορωνοϊού. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό η αύξηση του ΑΕΠ, όπως και το ποσοστό του χρέους, αλλά και οι ιδιωτικές επενδύσεις και ο δείκτης βιομηχανικής παραγωγές και οι εξαγωγές παρουσιάζουν επιδείνωση. Η εξέλιξη αυτή ειδικά με αυτό που έχει συμβεί με τον κορωνοϊό είναι σίγουρο ότι θα επηρεάσει αρνητικά την απασχόληση και την ανεργία. Και με χαλασμένους δείκτες η προσφυγή στις κάλπες είναι μια δύσκολη υπόθεση για τον Τραμπ. Ειδικά αν τελικά ο Μπαϊντεν και ο Σάντερς αποφασίσουν να ενώσουν και όχι να χωρίσουν δυνάμεις…

 

Πορεία Μακροοικονομικών μεγεθών ΗΠΑ

Δείκτης	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022
Πραγματική αύξηση ΑΕΠ (%)	1.8	2.5	2.9	1.6	2.4	2.9	2.3	1.8	2.0	1.9
Κατανάλωση	1.5	3.0	3.7	2.7	2.6	3.0	2.6	2.3	2.1	2.0
Δημόσιες δαπάνες	-2.4	-0.9	1.9	1.8	0.7	1.7	2.3	2.0	1.2	1.1
Ιδιωτικές επενδύσεις	6.9	5.6	4.9	-1.3	-4.4	5.1	1.8	0.5	3.0	3.6
Εξαγωγές (YoY) %	3.6	4.2	0.5	0.0	3.5	3.0	0.0	1.2	2.4	2.7
Εισαγωγές (YoY) %	1.5	5.0	5.3	2.0	4.7	4.4	1.0	0.9	2.9	3.4
Βιομηχανική Παραγωγή	2.0	3.1	-1.0	-2.0	2.3	4.0	0.8	0.5	1.8	1.7
Ανεργία	7.4	6.2	5.3	4.9	4.3	3.9	3.7	3.5	3.6	3.8
Ισοζύγιο κρατικού προϋπολογισμού (% ΑΕΠ)	-3.3	-2.7	-2.6	-3.1	-3.4	-4.2	-4.7	-4.8	-4.8	-4.9
Δημόσιο Χρέος (% ΑΕΠ)	72.2	73.7	72.5	76.4	76.0	77.4	79.2	80.7	82.4	83.3

Πηγή: Bloomberg

*Λευτέρης Κρέτσος  πρώην υφυπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr