Αγγελική Πασπαλιάρη: «Η συνάντηση με τη Σιμόν Βέιλ»

Ο Juillard αναφέρει πολύ εύστοχα πως κανείς δε βγαίνει αλώβητος από μια συνάντηση με τη Σιμόν Βέιλ, ειδικά όταν παίρνεις το ρίσκο να εισδύσεις ακάλυπτος στην καταιγίδα της σκέψης της. Βγαίνεις ερείπιο ή αναγεννημένος.

Δεν είναι δύσκολο κανείς να εντυπωσιαστεί από την προσωπικότητα και το έργο της ακόμα και με μια επιδερμική επαφή. Η Σιμόν έζησε μεταξύ δυό πολέμων, άρρηκτα συνδεδεμένη με την εποχή της και σε συνεχή επαγρύπνηση απέναντι στη δίνη των γεγονότων που άλλαξαν τον κόσμο. Άρρηκτα συνδεδεμένη με την εποχή της κι όμως πιο μπροστά από την εποχή της. Εύκολα θα μπορούσε κανείς να πέσει στην παγίδα να δει στο πρόσωπό της ένα πλάσμα πέραν του κόσμου τούτου, ένα πλάσμα που τιμά το ανθρώπινο είδος χωρίς να ανήκει απόλυτα σ’ αυτό. Αλλά για μένα η Σιμόν και η σκέψη της είναι βαθιά ριζωμένη στο πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του είδους μας, την ανθρωπιά.

Γεννιέται το 1909 στο Παρίσι σε μια προοδευτική, μη θρησκευόμενη εβραϊκή οικογένεια. Βιώνει τον Ά παγκόσμιο πόλεμο ως παιδί που ο πατέρας του βρίσκεται στο μέτωπο. Μαθητεύει δίπλα στον Αλέν και το 1931 παίρνει το διδακτορικό της δίπλωμα. Διδάσκει φιλοσοφία σε διάφορα λύκεια και κάπου εδώ θα μπορούσαμε να πούμε πως η ζωή της θα ακολουθούσε μια προδιαγεγραμμένη πορεία. Η Βέιλ όμως αναπτύσσει κοινωνική και πολιτική δράση στο πλαίσιο του επαναστατικού συνδικαλισμού. Η δράση αυτή δεν περιορίζεται στη δημοσίευση άρθρων, τη συμμετοχή σε συνέδρια και διαδηλώσεις ή την πολιτική ζύμωση πίσω από κλειστές πόρτες. Για την Βέιλ η δράση επιτάσσει την πράξη κι εκεί βρίσκεται για μένα όλο της το μεγαλείο. Ένα κορίτσι φιλάσθενο σχεδόν από τη στιγμή της γέννησής του, εύθραυστη, μύωπας και εξαιρετικά αδέξια και υποφέροντας από αδιάκοπους πονοκεφάλους αποφασίζει να δουλέψει για οκτώ μήνες ως ανειδίκευτη εργάτρια στη γραμμή παραγωγής εργοστασίων βαριάς βιομηχανίας με σκοπό να κατανοήσει σε τι συνίσταται η εκμετάλλευση, να βιώσει την προλεταριακή συνθήκη κι ανακαλύπτει την εργατική πραγματικότητα που αποτελείται από μια αέναη ρουτίνα κούρασης, βρωμιάς, εσωστρέφειας. Ανακαλύπτει πως η σκέψη παραλύει και σφραγίζεται για πάντα με «το στίγμα της δουλείας». Το 1936 πηγαίνει να πολεμήσει στο πλευρό των Δημοκρατικών στον ισπανικό εμφύλιο και μάλιστα κατατάσσεται στη Λεγεώνα του Ντουρούτι. Κινδυνεύει φυσικά να χάσει τη ζωή της. Το 1937 έρχεται σε ρήξη με τις δυνάμεις της Αριστεράς όταν μιλά για τη γραφειοκρατική δικτατορία που συνθλίβει τη ρωσική εργατική τάξη και τις εκτελέσεις του Στάλιν. Προβλέπει με ανατριχιαστική ακρίβεια την αιμάτινη πορεία του Χίτλερ και του ναζισμού. Δουλεύει στη Μασσαλία ως γεωργική εργάτρια και έρχεται σε επαφή με ομάδες αντίστασης. Προσεγγίζει κριτικά τον χριστιανισμό μέσα από το δικό της προσωπικό πρίσμα και η ιδέα της Δικαιοσύνης κυριαρχεί στον βίο της. Οργανώνει ολόκληρη τη ζωή της σύμφωνα με τις επιταγές της Δικαιοσύνης, δεν αποφαίνεται για αυτήν καθισμένη στην ασφάλεια της καρέκλας του γραφείου της. Δεν κάνει ούτε βήμα πίσω μπροστά στην αλήθεια ακόμα κι όταν αυτή στρέφεται εναντίον του ίδιου της του στρατοπέδου. Η φύση της απαιτεί απόλυτη πνευματική εντιμότητα.

Εγώ με τη σειρά μου κλήθηκα σαν ηθοποιός να αποδώσω στη σκηνή τη Σιμόν Βέιλ μέσω του ρόλου. Δεν ξέρω κατά πόσο και πως τα κατάφερα, δε νιώθω εξάλλου πως είναι ο καιρός του απολογισμού. Η δική μου προσωπική θεώρηση πάντα ήταν πως οι ρόλοι είναι φορείς ιδεών μέσα στο σύμπαν που σου προσφέρει ο συγγραφέας του εκάστοτε κειμένου, όσο μικρή ή μεγάλη κι αν θεωρείται η αξία του. Στην περίπτωση αυτή τα πράγματα, ειδικά κατά τη διαδικασία των προβών, ήταν ξεκάθαρα κι απλά και γι’ αυτό δύσκολα. Κανένα θεατρικό τερτίπι δεν μπορείς να επιστρατεύσεις όταν πρέπει να υπερασπιστείς ένα τόσο καθάριο πνεύμα επί σκηνής. Η συγκίνηση που μου προκάλεσε η συνάντησή μου με τη Σιμόν δεν μοιάζει με καμία απ’ αυτές που έχω δοκιμάσει ως τώρα. Υπάρχουν σημεία που διαφωνώ και συγκρούομαι με τις θέσεις της, άλλα που νιώθω ότι κάποιος από μηχανής θεός με το όνομά Σιμόν βάζει τις σκέψεις μου σε προτάσεις. Σε κάθε περίπτωση όμως αντιλαμβάνομαι πως ο δρόμος που ανοίχτηκε μπροστά μου μετά από αυτή τη συνάντηση είναι αυτός της ευθύνης. Ευθύνη. Ατομική ευθύνη που προτάσσεται έναντι της τυφλής συλλογικότητας μέσα στην οποία υπάρχει χώρος να κρυφτεί ακόμα και το μεγαλύτερο ψέμα. Είναι επίπονο να αναλαμβάνεις το μερίδιο ευθύνης που σου αναλογεί αλλά θαρρώ πως κι εμείς σήμερα όπως τότε η Σιμόν ζούμε σε μια κοινωνικοπολιτική συνθήκη που δεν σου επιτρέπει να κάνεις ούτε βήμα πίσω.

Η Θέληση

Αποσπάσματα από τη ζωή της Σιμόν Βέιλ

Κείμενο – Σκηνοθεσία: Cesar Brie

Μετάφραση: Μαρία Χατζηεμμανουήλ

Ερμηνεύουν: Αγγελική Πασπαλιάρη, Δημήτρης Παπαβασιλείου

Διδασκαλία κίνησης: Σώζων Σγούρος

Σχεδιασμός φωτισμού: Αλέξανδρος Πολιτάκης

Βοηθός Σκηνοθέτη: Αθηνά Παπαδάκη

Φωτογραφίες: Κώστας Γκιόκας

Artwork: Πέτρος Παράσχης

Ένα έργο του Σέζαρ Μπρι

κάθε Τετάρτη & Πέμπτη στις 21.15