O Σκεντέρμπεης, η θρησκεία και ο κομμουνισμός!

του Detjon Gjocaj*

O εθνικός ήρωας της χώρας και η σύνδεση του με τις θρησκείες έχει ως αφετηρία τα τέλη του 19ου αιώνα, περίοδος αυτή κατά την οποία αναπτύχθηκε ο αλβανικός εθνικισμός στο πλαίσιο της εθνικής αφύπνισης των λαών της βαλκανικής χερσονήσου.

Ο Gjergj Kstrioti – Skenderberg ( Γεώργιος Καστρίωτης Σκεντέρμπεης ) καταγόταν από χριστιανική φεουδαρχική οικογένεια. Ανατράφηκε ως μουσουλμάνος, καθώς από παιδί ήταν όμηρος των Οθωμανών στη Πύλη, εκεί πήρε και το όνομα Skanderberg και υπηρέτησε ως αξιωματικός του Σουλτάνου.

Ο Σκεντέρμπεης αποκήρυξε το ισλάμ το 1443 όταν και επέστρεψε στη πατρίδα του. Ο ίδιος μαζί με άλλους ευγενείς της περιοχής, με την υποστήριξη του Βατικανού και της Βενετίας, αντιστάθηκε στους Οθωμανούς κρατώντας τον στρατό τους μακριά από την περιοχή του (σημερινή βορειοδυτική Αλβανία) μέχρι το θάνατο του το 1468.

Η ιστορική φυσιογνωμία του Σκεντέρμπεη έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας των Αλβανών.

Από τη μια, ήταν ο ιδανικός ήρωας που πολέμησε εναντίον των Τούρκων, που ήταν ο εχθρός όπως διαμορφώθηκε στο πλαίσιο της εθνικής ιδέας των Αλβανών στα τέλη του 19ου αιώνα. Από την άλλη, είχε ένα χαρακτηριστικό που τον καθιστούσε σημαντική φυσιογνωμία για το αλβανικό έθνος, αποκήρυξε το ισλάμ και ως χριστιανός πολέμησε εναντίον των μουσουλμάνων. Το γεγονός αυτό, αποτελεί ιδανικό «εργαλείο» για τον αλβανικό εθνικισμό, στη προσπάθεια υποβάθμισης του ρόλου των θρησκειών στη διαδικασία συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας των Αλβανών.

H υποβάθμιση της θρησκείας στη διαμόρφωσή του αλβανικού έθνους πηγάζει από το γεγονός ότι η Αλβανία ήταν μια πολυθρησκευτική κοινωνία και σε αντίθεση με αλλά έθνη, όπως για παράδειγμα η Ελλάδα, η θρησκεία δεν μπορούσε να αποτελέσει στοιχείο ενότητας του πληθυσμού. Για τον λόγο αυτόν η αλβανική συγκρότηση στηρίχτηκε σε πιο ευνοϊκά στοιχεία για την περίπτωση της, όπως το κοινό παρελθόν και η γλώσσα.

Ο Σκεντέρμπεης ως ιστορική προσωπικότητα του έθνους, όπως και το ζήτημα των θρησκειών εξάλλου, δεν άφησαν ανεπηρέαστη ούτε την Αλβανία της περιόδου Χοτζα.

Ο αγώνας του Σκεντέρμπεη εναντία στο Σουλτάνο τέθηκε πολλές φόρες στο ίδιο πλαίσιο με την αντίσταση των Παρτιζάνων κατά του φασισμού και του ναζισμού. Στη κομμουνιστική Αλβανία χρησιμοποιήθηκε ουκ ολίγες φόρες ο Σκεντέρμπεης για την τόνωση της εθνικής υπερηφάνειας των Αλβανών για ιδεολογικούς σκοπούς, σε μια προσπάθεια ανάγνωσής του παρελθόντος για τις ανάγκες του παρόντος.

Όσων αφορά την στάση απέναντι στις θρησκείες, το πιο δραστικό μέτρο στην ιστορία της Αλβανίας πάρθηκε από την κομμουνιστική Αλβανία, ήταν η επιβολή της αθεΐας στα τέλη της δεκαετίας του 1960, γεγονός που αποτελούσε παγκόσμια πρωτοτυπία καθώς η Αλβανία αυτοανακηρύχθηκε σε πρώτο άθεο κράτος στην ιστορία. Με αυτή την απόφαση κορυφώθηκε ο διαχρονικός φόβος του αλβανικού έθνους για τις θρησκείες.

Η συγκεκριμένη πράξη ναι μεν απομάκρυνε την πλειοψηφία των Αλβανών από τις θρησκευτικές παραδόσεις και έχει συμβάλει στη θρησκευτική ομόνοια σε κοινωνικό επίπεδο. Ωστόσο, μετά το 1990 έχει προσδοθεί μια μυθική διάσταση στη δράση των θρησκειών αυτή την περίοδο, καθιστώντας τις θρησκείες ελκυστικές εκ νέου σε μια μερίδα του πληθυσμού στη σύγχρονη Αλβανία.

Πηγές:

• Vickers Miranda, οι Αλβανοί, Αθήνα, Οδυσσέας, 1997.
• Clayer Natahalie, οι απαρχές του Αλβανικού εθνικισμού, Σιδέρης Ανδρέας – Εμπειρίκος 
• Λεωνίδας (επιμ.), Ιωάννινα, εκδ. Ισνάφι 2009. 

*O Detjon Gjocaj είναι μεταπτυχιακός φοιτητής στο τμήμα πολίτικης επιστήμης και ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr