«Unbelievable» – Εμείς θα την πιστεύαμε;

Η Μαρί (Kaitlyn Dever) είναι ένα κορίτσι στην εφηβεία που ζει με ανάδοχες οικογένειες και πέφτει θύμα βιασμού στο διαμέρισμα της από έναν μασκοφόρο άνδρα. Αμέσως καταγγέλλει το περιστατικό στην αστυνομία. Ο ασφυκτικός κλοιός που αρχίζει να σφίγγει γύρω της, την ωθεί να αποσύρει την κατάθεση της, να παραδεχτεί ότι δεν είπε την αλήθεια και τελικά να βρεθεί η ίδια κατηγορούμενη. Αμέσως μετά τον βιασμό της ακολουθεί μία επίπονη διαδικασία ανακρίσεων και ιατρικών εξετάσεων, κατά τη διάρκεια των οποίων της ζητούν να επαναλάβει κάθε πτυχή της ιστορίας της ξανά και ξανά, να συνθέσει δεκάδες φορές όλες τις λεπτομέρειες για να φτάσει σε μία οριστική εκδοχή, πράγμα που την αποπροσανατολίζει και την ωθεί να δραπετεύσει. «Θα σου πω μια εκδοχή που στέκει. Μια νεαρή γυναίκα που έχει περάσει πολλές δυσκολίες, ζει μόνη της για πρώτη φορά, νιώθει απομονωμένη. Μπορεί αυθόρμητα να επινοήσει κάτι χωρίς να το σκεφτεί , κάτι που θα τραβούσε την προσοχή που θέλει», της λέει καχύποπτα ο άνδρας ντετέκτιβ που την ανακρίνει.

Από κει και πέρα, η ζωή της Μαρί χάνει κάθε σύνδεση με τα πράγματα και τους ανθρώπους που αγαπάει. Κάθε ανθρώπινη παρουσία γύρω της φαντάζει εχθρική. Κάθε νέα περιστασιακή δουλειά που αναγκάζεται να κάνει είναι βασανιστική. Κάθε υποχρεωτική επίσκεψη στον ψυχολόγο, μία ακόμη αποτυχία ουσιαστικής επικοινωνίας και κατανόησης. Η ίδια γνωρίζει την αλήθεια, ωστόσο είναι η αλήθεια της που μοιάζει με το πιο μεγάλο ψέμα. Η επίμονη έρευνα δύο γυναικών αποκαλύπτει δεκάδες υποθέσεις βιασμού με αντίστοιχα χαρακτηριστικά και κάπως έτσι έρχεται στο φως και η αλήθεια για την περίπτωση της Μαρί. Η Τόνι Κολέτ και η Μέριτ Γουίβερ, ως Γκρέις Ράσμουσεν και Κάρεν Ντουβάλ εμπλέκονται σε μία δαιδαλώδη αστυνομική έρευνα που κυλάει βασανιστικά αργά, αλλά συνθέτει τα κομμάτια του παζλ αναζητώντας και άλλες αθέατες πτυχές των γεγονότων. «Κανείς δεν κοιτά τα στοιχεία για τη βία κατά των γυναικών. Αν βιάζονταν άνδρες με τον ίδιο ρυθμό;» διαπιστώνει σε ένα από τα επεισόδια η μία ντετέκτιβ. H σειρά απογυμνώνει τον τρόπο με τον οποίο ενοχοποιούνται τα θύματα, αποκαλύπτει την καχυποψία με την οποία αντιμετωπίζονται, το στερεοτυπικό τρόπο πρόσληψης και την αδιαφορία απέναντι στις γυναίκες. 

Η υπόθεση είναι βασισμένη στο βραβευμένο με Πούλιτζερ άρθρο των Christian Miller και Ken Armstrong που δημοσιεύτηκε το 2015 με τίτλο «Μία Απίθανη Ιστορία Βιασμού». Οπως αναφέρεται και στο άρθρο, η πραγματική Μαρί κατέρρευσε ψυχολογικά και συναισθηματικά μετά τις απανωτές ερωτήσεις και την πίεση που δεχόταν από τους άνδρες αστυνομικούς, με αποτέλεσμα να κάνει αυτό που συνήθιζε μέχρι τότε απέναντι στις καταστάσεις που της προκαλούσαν άγχος. «Πάτησε ένα διακόπτη, καταπίεσε τα συναισθήματα της και εσωτερίκευσε την πίεση». Την επόμενη φορά λοιπόν που θα ακούσουμε άλλη μία τέτοια ιστορία, το τελευταίο πράγμα που θα πρέπει να πούμε είναι… Unbelievable.

Η στερεοτυπική αντίληψη του βιασμού

Η υπόθεση αυτή δυστυχώς δεν είναι τόσο «απίστευτη» στην πραγματική ζωή. Σύμφωνα με έρευνα του CSEW το 2018,  700.000 άνθρωποι ηλικίας 16 – 59 ετών έπεσαν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης. Λιγότερο από ένα στα πέντε θύματα βιασμού ανέφερε το περιστατικό στην αστυνομία. Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων (560.000) ήταν γυναίκες. 

Σε αναλυτικό ρεπορτάζ του BBC, αναφέρεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν υποστεί βιασμό χρειάζονται αρκετό χρόνο για να αποδεχτούν πρώτα απ’ όλα στον ίδιο τους τον εαυτό αυτό που συνέβη. Ο φόβος του κοινωνικού στιγματισμού και η ενσωμάτωση της ντροπής είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που αποτρέπουν την καταγγελία. Για παράδειγμα, το άρθρο αναφέρει ότι το 75% των ανθρώπων που απευθύνονται στην οργάνωση Rape Crisis England and Wales ζητούν υποστήριξη για σεξουαλική επίθεση που έλαβε χώρα τουλάχιστον έναν χρόνο πριν. Η Marissa Korbel είχε πέσει θύμα βιασμού σε ηλικία 16 χρόνων. «Κράτησα όλη την ευθύνη μέσα μου για ότι συνέβη τουλάχιστον για δέκα χρόνια». 

Το επίμονο στερεότυπο του «πραγματικού βιασμού» περιλαμβάνει την υπόθεση εργασίας ότι ένας άντρας επιτίθεται βίαια σε μια γυναίκα με την απειλή όπλου (συνήθως σε κάποιον εξωτερικό χώρο τις βραδινές ώρες). Οι πραγματικές καταστάσεις όμως είναι εξαιρετικά πιο περίπλοκες και σύνθετες, η νομοθεσία για τον βιασμό διαφέρει από χώρα σε χώρα, ενώ τα ίδια τα θύματα συχνά δεν γνωρίζουν ότι υπέστησαν βιασμό. Όταν η σεξουαλική επίθεση δεν ταιριάζει με  την κυρίαρχη αφήγηση, τόσο οι αρχές, όσο και οι επιτιθέμενοι δυσκολεύονται να την αναγνωρίσουν ως τέτοια. 

«Αυτός δεν μπορεί να είναι βιαστής»

Η Zoe Peterson, κλινική ψυχολόγος στο Kinsey Institute, ανέφερε στο BBC: «Eίναι συχνό – όταν οι άνθρωποι βιώνουν μία τραυματική εμπειρία από την οποία δεν έχουν φυσικό τρόπο διαφυγής- να την αποφεύγουν». Σε μία έρευνα την οποία διεξήγαγε το ινστιτούτο καταγράφηκαν αρκετοί λόγοι για τους οποίους γυναίκες που είχαν υποστεί βιασμό δεν αναγνώριζαν την εμπειρία τους ως τέτοια: 

– Ο επιτιθέμενος δεν ταίριαζε στη στερεοτυπική περιγραφή του βιαστή (ήταν κάποιος κοντινός φίλος)

– Ανησυχούσαν ότι η συμπεριφορά τους δεν ταίριαζε σε ένα «φυσιολογικό» θύμα (ήταν δικό μου λάθος η κατανάλωση αλκοόλ)

– Δεν υπήρξε σωματική βία ή αντίσταση (δεν με χτύπησε)

Η εκπρόσωπος του οργανισμού «Rape Crisis England & Wales» Katie Russell επισήμανε ότι «οι άνθρωποι θεωρούν δύσκολο να αποδεχτούν συντρόφους, συγγενείς, και αγαπημένους φίλους ως βιαστές». 

Επιπλέον, η Zoe Peterson αναφέρει: «Εχει επικρατήσει η αντίληψη ότι οι βιαστές είναι άνθρωποι διαταραγμένοι κοινωνικά. Ωστόσο, σύμφωνα με τις περισσότερες έρευνες, οι άνδρες που βιάζουν γυναίκες, δεν είναι τόσο διαφορετικοί από τους άνδρες που δεν βιάζουν γυναίκες». Ο φόβος του στιγματισμού και η αδυναμία παραδοχής και καταγγελίας των επιθέσεων δεν είναι ευθύνη των γυναικών που τις βιώνουν (ειδικά όταν ακολουθεί μία εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικασία μέχρι να φτάσει η υπόθεση στο δικαστήριο), αλλά μιας κοινωνίας και ενός δικαστικού συστήματος που αναπαράγει, επιτείνει και καλλιεργεί την κουλτούρα της πατριαρχίας και του βιασμού. 

Η συζήτηση δεν μπορεί να παραμένει αόρατη και αθέατη κρυμμένη πίσω από τη ντροπή και την ενοχή. Αυτή την περίοδο, κινήματα γυναικών σε όλο τον κόσμο διεκδικούν τον πλήρη έλεγχο στα σώματα και τις ζωές τους.  Unbelievable.