Τροφή για τους απανταχού συνωμοσιολόγους

Σαν τα μανιτάρια ξεφυτρώνουν το τελευταίο διάστημα ολοένα και περισσότερα σενάρια συνωμοσιολογίας γύρω από την πανδημία του κορονοϊού που μαστίζει ολόκληρο τον πλανήτη. Η Covid-19, όπως άλλωστε και κάθε πανδημία, αναπόφευκτα φέρνει μαζί της πληθώρα fake news, συνωμοσιολόγους, ψευδοπροφήτες και φυσικά επιτήδειους καιροσκόπους.

Ολα αυτά, πέραν του πανικού και της κατατρομοκράτησης των πολιτών, καταλήγουν και στην αναζήτηση εξιλαστήριων θυμάτων. Πρώτος και καλύτερος στη δημιουργία εξιλαστήριων θυμάτων ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος σε κάθε δημόσια δήλωσή του αποκαλεί την Covid-19 «κινεζικό ιό». «Ο ιός ήρθε από την Κίνα, γι’ αυτό τον λέω έτσι» απάντησε σε δημοσιογράφο η οποία ασκώντας του κριτική του είπε ότι αυτό που λέει είναι ρατσιστικό.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟΣ ΣΕ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ;

Διαχρονικά η αγάπη των απανταχού συνωμοσιολόγων είναι η αφετηρία του εκάστοτε ιού. Πώς προέκυψε έτσι ξαφνικά, από ποια χώρα ξεκίνησε, μήπως «κρύβεται» από πίσω κάτι περισσότερο που δεν μας λένε οι κυβερνήσεις; Ολα αυτά οδηγούν στο αγαπημένο σενάριο συνωμοσίας: τη δημιουργία του ιού σε κάποιο μυστικό εργαστήριο με μοναδικό στόχο τον θάνατο των ανυπεράσπιστων πολιτών σε όλη την υφήλιο.

Κάπου εδώ λοιπόν έρχεται να γίνει viral η δήλωση κάποιου που για πρώτη φορά «μιλάει έξω από τα δόντια» για τον κατασκευασμένο ιό τον οποίο «η φύση από μόνη της δεν θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει». Σημειώνεται ότι ανάλογα με την πανδημία αλλάζει και ο στόχος. Δηλαδή οι «διαβολικοί επιστήμονες ή πράκτορες κάποιας μυστικής υπηρεσίας ανά την υφήλιο» να μην προκαλέσουν μια παγκόσμια «Αποκάλυψη», αλλά να στοχεύσουν συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά.

Παλιότερα άλλωστε έφταιγαν τη μία οι γάτες, την άλλη οι Εβραίοι (διώχτηκαν ως υπαίτιοι για τον «μαύρο θάνατο») και την άλλη οι αμαρτίες… Πάντα έφταιγε κάποιος και σε κάθε εποχή το σενάριο της συνωμοσίας μπροστά σε μια άγνωστη απειλή μεταλλασσόταν ανάλογα με την εξέλιξη της σκέψης και την πρόοδο της τεχνολογίας.

ΑΠΟ ΤΟ AIDS ΣΤΗΝ COVID-19

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ο HIV χτύπησε την πόρτα των Αμερικανών, άρχισαν να πλάθονται διάφορα σενάρια γύρω από την άγνωστη μέχρι τότε θανατηφόρα ασθένεια. Αρκετά από αυτά μιλούσαν για ιό κατασκευασμένο σε εργαστήρια που είχε στόχο να εξαφανίσει τους ομοφυλόφιλους. Οπως ο Τραμπ σήμερα με τον «κινεζικό ιό», έτσι και τότε διάφοροι αξιωματούχοι, σελέμπριτι αλλά ακόμη και επιστήμονες αποκαλούσαν το AIDS «ιό των γκέι», στιγματίζοντας ανθρώπους για χρόνια.

Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια και να γίνουν πάμπολλες επιστημονικές δημοσιεύσεις για να καταρριφθεί ο μύθος αυτός. Αλλο σενάριο εκείνης της εποχής, ευρέως διαδεδομένο μάλιστα, έλεγε πως ο ιός κατασκευάστηκε από την αμερικανική κυβέρνηση και τη CIA με στόχο να εξολοθρεύσει τους Αφροαμερικανούς και τους ομοφυλόφιλους. Τελικά ο «ιός ξέφυγε από τον έλεγχο». Οι λάτρεις άλλων θεωριών υποστήριζαν ότι ο ιός προήλθε εσκεμμένα μέσα από τον μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού για την ανεμοβλογιά και ότι «κρυβόταν» και στο εμβόλιο για την ηπατίτιδα B. Ενας καθηγητής ισχυριζόταν ότι κατασκευάστηκε σε αμερικανικό στρατιωτικό ιατρικό εργαστήριο από επιστήμονες που ένωσαν δύο ιούς. Ο νέος «φονικός ιός» δοκιμάστηκε σε κρατούμενους και από εκεί, όπως έλεγε ο καθηγητής, εξαπλώθηκε σε όλο τον πληθυσμό.

ΤΟ «ΟΠΛΟ» ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ

Με συνοπτικότατες διαδικασίες και εν μέσω πανδημίας το σενάριο που ήθελε την Covid-19 να αποτελεί «όπλο» που κατασκευάστηκε σε εργαστήριο και ξέφυγε με κάποιον τρόπο δεν άργησε να ξεπηδήσει στη δημόσια (ιντερνετική κυρίως) σφαίρα. Ως βάση οι απανταχού λάτρεις του «κάτι μας κρύβουν» πήραν το περιεχόμενο ενός άρθρου της έγκριτης επιστημονικής επιθεώρησης «Nature» τον Νοέμβριο του 2015 και φυσικά το διέσπειραν όπως ήθελαν.

Στη μελέτη αυτή με τίτλο «Αντιπαράθεση για την επικίνδυνη έρευνα σχετικά με ιό νυχτερίδας που κατασκευάστηκε σε εργαστήριο» δύο βιολόγοι εξέφραζαν τις ανησυχίες τους για τη δημιουργία ενός ιού από τον συνδυασμό ενός κορονοϊού που προσβάλλει νυχτερίδες της Κίνας με τα κύρια συνθετικά στοιχεία του SARS, υπαίτιου για την πανδημία του 2002-2003. Για εκείνους όμως που λατρεύουν τις συνωμοσίες αποδείχτηκε με αυτό τον τρόπο ότι η Covid-19 κατασκευάστηκε σε εργαστήριο. Ακόμη και εάν ο ίδιος ο συντάκτης του άρθρου βγήκε να διευκρινίσει ότι δεν υπάρχει κανένα απολύτως στοιχείο που να αποδεικνύει τη θεωρία αυτή. Ακόμη και εάν ειδικοί επιστήμονες έχουν ήδη δηλώσει ότι ο κορονοϊός δεν σχετίζεται με το τότε πειραματικό έργο ερευνητών.

Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΩΡΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ

Κάθε φορά που η δημόσια υγεία τίθεται σε κίνδυνο οι φωνές αυτές ξεπηδούν απ’ όλες τις γωνιές του κόσμου. Την ώρα που οι επιστήμονες γνωστοποιούν δεδομένα και ερευνητικά αποτελέσματα τέτοιες φήμες ήδη έχουν διαδοθεί με ξέφρενο ρυθμό και σε τέτοιο βαθμό που χρειάζεται περισσότερη δουλειά για να πειστεί ο κόσμος.

Να εμπιστευτεί ξανά την ιατρική κοινότητα και τα ευρήματά της. Να εμπιστευτεί το σύστημα υγείας και όχι διάφορα μαντζούνια και θαυματουργές θεραπείες που πωλούνται στα τηλεοπτικά παράθυρα. Οι φήμες αυτές πρέπει και να κατανοηθούν, δηλαδή το υπόβαθρό τους και οι λόγοι για τους οποίους συνεχίζουν να διασπείρονται, αλλά και να αντιμετωπιστούν αναλόγως. Η επιστημονική γνώση έρχεται σταδιακά να αντικαταστήσει τους φόβους, την άγνοια, το άγχος και τις ουκ ολίγες υποθέσεις. 

* Περιοδικό Hot Doc #202, «Οι πανδημίες που μας άλλαξαν», 05/4/2020