Το Σημάδι του Κάιν

Η αναζήτηση και η άρθρωση της αλήθειας ήταν από την αρχή της κοινωνικής συνύπαρξης το θεμέλιο και η απαραίτητη προϋπόθεση, ώστε όλα τα έλλογα όντα να εμπιστεύονται το ένα το άλλο για να επιτευχθεί η αρμονία και να διασφαλιστεί η συνοχή μέσα σε μια οργανωμένη κοινότητα.

Το να λέει κανείς την αλήθεια, δηλαδή, έχει κυρίως πρακτικό χαρακτήρα, ώστε τα μέλη της κοινότητας να νιώθουν ασφάλεια, καθώς δεν θα θεωρούν πως κάποιος τα επιβουλεύεται. Έτσι, η «αλήθεια» έγινε αξία και απαράβατος ηθικός νόμος σε κάθε κοινωνία που θέλει να κρατηθεί στη ζωή και να δημιουργήσει πολιτισμό.

Ταυτόχρονα, η γνώση της αλήθειας απελευθερώνει τον άνθρωπο, πράγμα που καθιερώθηκε ως πνευματική κρηπίδα σε όλες τις ανθρώπινες νοητικές δημιουργίες, από τις θεολογίες και τη φιλοσοφία μέχρι τις σύγχρονες επιστήμες. Αναπτύχθηκε σε όλες τις μορφές του μύθου και του λόγου, ώστε να καταστεί γνώση και αξία, δείχνοντας πως η αλήθεια δεν είναι απλά και μόνο μια ενέργεια της καθημερινότητας, αλλά μια αρχή σε όλες τις ηθικές θεωρίες, οι οποίες ερευνούν και ερμηνεύουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Γνώση, αλήθεια και ηθική είναι από τις θεμελιώδεις αξίες της ανθρώπινης συνοχής και του ανθρώπινου βίου. Όποιος παραβιάζει αυτές τις αρχές, παραβιάζει τους κανόνες της κοινωνικής συνοχής, της κοινωνικής αρμονίας.

Το Δ’ Γενέσεως ξεκινά με τη γνώση ή την αναγνώριση της Εύας από τον Αδάμ, η οποία, αφού έμεινε έγκυος, γέννησε τον Κάιν. Έχει ενδιαφέρον η ιστορία του Κάιν και του Άβελ, διότι είναι από τις πρώτες αφηγήσεις περί εγκλήματος και ηθικής ευθύνης. Η ιστορία λέει πως ο Κάιν, οργισμένος από τη θεϊκή αποδοχή της προσφοράς του αδελφού του, οδηγείται στον φόνο—ένα έγκλημα πρωτογενές, σκοπιμότητας και φθόνου. Το έγκλημα ως τέτοιο ήταν αποτέλεσμα της ανελευθερίας του Κάιν. Τον είχε κυριεύσει το αίσθημα της ζήλιας και του φθόνου και είχε θολώσει το μυαλό του, και επομένως δεν μπορεί, με καθαρά φιλοσοφικούς όρους, να του καταλογιστεί η πράξη, όσο ειδεχθής κι αν είναι. Όμως αυτό που ακολουθεί του καταλογίζεται στον μέγιστο βαθμό. Όταν ο Θεός τον ρωτά: «Πού είναι ο αδελφός σου;», ο Κάιν απαντά: «Δεν ξέρω. Μήπως φύλακας του αδελφού μου είμαι;» (Γένεση 4:9). Πρόκειται για την πρώτη απόπειρα συγκάλυψης στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Όμως, ο Θεός δεν αφήνει το έγκλημα να χαθεί στη σιωπή, αλλά σφραγίζει τον Κάιν με ένα σημάδι, ώστε όλοι να γνωρίζουν ποιος είναι. Δεν πρόκειται για εκδίκηση, αλλά για μια πράξη αλήθειας: το στίγμα του φονιά καθίσταται ορατό, όχι για να εξοντωθεί ο Κάιν, αλλά για να μην μπορεί να κρυφτεί η πράξη του. Αυτή η αφήγηση, πέρα από τη θεολογική της σημασία, αναδεικνύει τη θεμελιώδη ηθική αρχή: η κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει εάν δεν αποδίδεται η αλήθεια στη θέση που της αναλογεί.

Σε κάθε πολιτεία, η αλήθεια αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των πολιτών και των θεσμών· θεσμών που δεν τους έφτιαξαν πεφωτισμένοι σε κλειστά γραφεία, αλλά οι αξίες των ανθρώπων και οι αρχές που εξασφαλίζουν τη συνοχή. Χωρίς αυτήν, η εμπιστοσύνη διαλύεται, οι νόμοι γίνονται εργαλεία καταπίεσης αντί δικαιοσύνης, και η πολιτική μετατρέπεται σε ένα θέατρο αχρείων, όπου η συγκάλυψη και η εξαπάτηση υποκαθιστούν τη λογοδοσία. Η αλήθεια, λοιπόν, δεν είναι απλώς μια ατομική αρετή, αλλά, όπως ειπώθηκε πιο πάνω, μια θεμελιώδης κοινωνική προϋπόθεση—προϋπόθεση δικαιοσύνης στην πράξη, αφού κάθε ηθική απευθύνεται σε αυτή. Ο Σωκράτης, όταν κατηγορήθηκε άδικα, δεν προσπάθησε να αποφύγει την καταδίκη του με ψέματα. Αντιθέτως, αντιμετώπισε τους κατηγόρους του με την ισχύ της αλήθειας. Ο Καντ, από την άλλη, μας δίδαξε πως η αλήθεια δεν είναι διαπραγματεύσιμη· ακόμη κι αν φαίνεται να έχει αρνητικές συνέπειες, είναι προτιμότερη από το ψεύδος, γιατί μόνο αυτή διατηρεί την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Ακόμη και οι ωφελιμιστές, που θέτουν προϋποθέσεις στην άρθρωση της αλήθειας, εντούτοις παραδέχονται τα κοινωνικά οφέλη της μακροπρόθεσμα.

Η συζήτηση για την αλήθεια και το πώς αυτή μπορεί να συγκαλύπτεται ή να διαστρεβλώνεται δεν είναι μονάχα μια ακαδημαϊκή, φιλοσοφική διερώτηση· μας αφορά άμεσα. Το έγκλημα στα Τέμπη, που στοίχισε τη ζωή σε 57 ανθρώπους, δεν αφήνει περιθώρια για το πώς η αλήθεια λειτουργεί και μπορεί να υφίσταται παραμόρφωση—ή, πιο απλά, να συγκαλύπτεται—όταν το κυρίαρχο αφήγημα της κυβέρνησης Μητσοτάκη επιδιώκει τη διάσωσή της έναντι της σκληρής πραγματικότητας. Δεν χρειάζεται ούτε η ανάλυση της θεωρίας της συνοχής ή η θεωρία της αντιστοιχίας για να καταλάβουμε πως ένα ολόκληρο διεφθαρμένο σύστημα μάς χλευάζει και μας κοροϊδεύει κατάμουτρα. Το έγκλημα στα Τέμπη ανέδειξε την ανάγκη να επιλέξουμε τι σημαίνει «αλήθεια» σε επίπεδο κοινωνικής ευθύνης. Θα αρκεστούμε σε μια «εσωτερικά συνεκτική» αφήγηση—την οποία με ουρλιαχτά και απειλές μπορεί να επιβάλει ο κυβερνητικός μηχανισμός και τα φιλικά του μέσα—ή θα απαιτήσουμε μια αντικειμενική, αποδεικτική τεκμηρίωση, που στηρίζεται σε πραγματικά δεδομένα; Θέλουμε να μας κυβερνά η διαφθορά που οδηγεί στον θάνατο πολίτες ή να ζούμε σε μια δίκαιη πολιτεία; Θέλουμε εντέλει δικαίωση για τις οικογένειες των θυμάτων;

Το έγκλημα των Τεμπών, όπου τα παιδιά έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας εγκληματικών επιλογών και της πολιτικής ανευθυνότητας της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, αποτελεί την επιτομή της σύγκρουσης ανάμεσα στην αλήθεια και τη συγκάλυψη. Αντί ο πρωθυπουργός να αναλάβει την ευθύνη και να ενθαρρύνει την πλήρη διαλεύκανση του εγκλήματος, επιδόθηκε ο ίδιος προσωπικά σε μια στρατηγική παραπλάνησης, μετάθεσης ευθυνών και άλλων φαιδροτήτων. Η επικοινωνιακή διαχείριση, οι σκόπιμες καθυστερήσεις στις έρευνες, το μπάζωμα, η προσπάθεια ενοχοποίησης των κατώτερων κλιμακίων της διοίκησης και τα ακροδεξιά σκυλιά που αλυχτούν είναι αποδείξεις μιας πολιτικής που, αντί να υπηρετεί την αλήθεια, την αντιμάχεται.

Όμως, όπως ο Θεός σφράγισε τον Κάιν ώστε να είναι γνωστό το έγκλημά του και η συγκάλυψη που επιχείρησε να πετύχει, έτσι και οι πολίτες δεν μπορούν να επιτρέψουν την αποσιώπηση της αλήθειας για τα Τέμπη. Όπως ο Θεός σφράγισε τον Κάιν, έτσι και ο κόσμος την Παρασκευή θα σφραγίσει την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό. Όχι για να τον εξοντώσει, αλλά για να καταδειχθεί πως η συγκάλυψη είναι χειρότερη από το έγκλημα· πως η συνοχή υπάρχει στην κοινωνία, παρά τις προσπάθειες της παρακμής να τη διασπάσει. Όπως ο Κάιν, έτσι κι ο Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του θα φέρουν το σημάδι της συγκάλυψης, θα φέρουν το σημάδι της διαφθοράς. Για να το γνωρίζουν όλοι.

ΥΓ1: Όσο κι αν θέλουν τα επίσης διεφθαρμένα πολιτικά κόμματα που συνθέτουν την Ελληνική Βουλή να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη από τη διαμαρτυρία του κόσμου, να μην το κάνουν. Φέρουν και εκείνα το σημάδι της διαφθοράς, καθώς εδώ και δύο χρόνια νοιάζονται μόνο για τις εσωκομματικές τους καρέκλες και το προσωπικό τους συμφέρον, αδιαφορώντας για την παρακμή που ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέβαλε. Αν το κάνουν, θα φανούν ξανά σαν τα παράσιτα που προσπαθούν να επωφεληθούν από τον πόνο και την αγωνία των ανθρώπων. Η διαμαρτυρία δεν είναι ούτε κομματική ούτε έχει κάποιο χρώμα. Είναι διαμαρτυρία που αφορά τους πολίτες, οι οποίοι είδαν στις οικογένειες των θυμάτων τις δικές τους. Είναι διαμαρτυρία των πολιτών ενάντια στον εχθρό τους. Είναι διαμαρτυρία για τη δικαίωση και τη δικαιοσύνη.

Είναι για την αξιοπρέπεια. Ο κόσμος ξέρει τι κάνει, δεν χρειάζεται παράσιτους.

ΥΓ2: Η ιστορία του Κάιν μάς υπενθυμίζει ότι κανένα έγκλημα δεν μπορεί να μείνει κρυφό όταν η κοινωνία αποφασίζει να προστατεύσει το ύψιστο αγαθό της αλήθειας. Η αλήθεια είναι το θεμέλιο της κοινωνικής μας ζωής, διασφαλίζει τη συνοχή μας και παραμένει η μόνη εγγύηση ελευθερίας και δικαιοσύνης. Όσο κι αν επιχειρείται η συγκάλυψη, στο τέλος αποκαλύπτεται πως η επιλογή ανάμεσα στη διαφάνεια και το σκοτάδι δεν είναι απλώς ζήτημα ηθικής, αλλά πρωτίστως κοινωνικής επιβίωσης.

Διαβάστε επίσης:

Αρκάς: Τι απαντά σε όσους τον κατηγορούν για «αφωνία» για τα Τέμπη – Τα τέσσερα σκίτσα

Τέμπη: Ιδιωτικό σχολείο οργάνωσε εκδρομή στις 28/2 για να κρύψει τη συμμετοχή εκπαιδευτικών στην απεργία

Τέμπη: Αντί-αφίσα για την κινητοποίηση της Παρασκευής προκαλεί αντιδράσεις

ΠΑΣΟΚ: Αποχωρεί υποψήφια βουλευτής μετά τις δηλώσεις Διαμαντοπούλου για τα Τέμπη

Δείτε όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο koutipandoras.gr

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr