Το Δουργούτι της Κατοχής και της Αντίστασης

Στην προσέγγιση της ιστορίας της Κατοχής και της Αντίστασης σε μεγάλο βαθμό αδικούνται οι συνοικίες στην Αθήνας όταν δεν υπάγονται στην ονομαζόμενη «Ελεύθερη Ελλάδα» που την έχουμε συνδέσει αποκλειστικά με το «Βουνό». Και αυτό γιατί οι περισσότερες από αυτές ήταν στην πραγματικότητα ελεύθερες,  με τις Λαϊκές Επιτροπές να διοικούν και τον κατοχικό στρατό μόνο με αιφνιδιαστικές επιχειρήσεις-επιδρομές να τολμά να εισβάλει σε αυτές, να συλλαμβάνει ομήρους και να αποχωρεί τάχιστα για να μην διακινδυνεύσει μια αντεπίθεση του ΕΛΑΣ. Γιατί οι κατακτητές γνώριζαν τις δυσκολίες της μάχης μέσα στην πόλη. Ειδικά όταν ο ΕΛΑΣ οργανώθηκε και στα μέσα του 1944 απέκτησε οπλισμό από το βουνό (τα όπλα μεταφέρθηκαν μέσα σε βαρέλια), με την συνδρομή της πάνδημης  συμμετοχής του πληθυσμού, η κάθε συνοικία της Αθήνας εξελίχθηκε σε άβατο για τον εχθρό, αφού τα σπίτια της έγιναν οχυρά, τα παράθυρα πολεμίστρες, τα δέντρα των δρόμων μετερίζια.

Η αδυναμία των Γερμανών να εκκαθαρίσουν τις συνοικίες τις κατέστησε πραγματικό φόβητρο, ιδίως στη φάση της υποχώρησης τους από την Αθήνα. Για αυτό με συνεχείς επιδρομές επιχείρησαν να εκβιάσουν τον άμαχο πληθυσμό, να καταστρέψουν τις μαχητικές υποδομές του ΕΛΑΣ και με τυφλά κτυπήματα και ανατινάξεις να αποσυντονίσουν την Αντίσταση. Μέχρι και το φράγμα του Μαραθώνα απειλήθηκε με καταστροφή.  

Φόρος τιμής σε μια τέτοια ανυπότακτη συνοικία είναι και το βιβλίο του Νίκου Αμπανάβα και των εκδόσεων της Εταιρείας Σύγχρονης Ιστορίας για το Δουργούτι (Νέος Κόσμος). Η συνοικία έχαιρε τις μαχητικής συνδρομής του πληθυσμού της, κυρίως Αρμενίων, που ως «ανοίκειοι συμπατριώτες» πολιτικοποιήθηκαν μέσα από τον αγώνα τους να μετατρέψουν την προσφυγική τους παραγκούπολη σε έναν αξιοπρεπή τόπο διαβίωσης. Από την απέχθεια έναντι του ανάλγητου ελληνικού κράτους στο Μεσοπόλεμο απέρρευσε και ο αγώνας απέναντι  στον κατακτητή που ανανέωσε τον κοινωνικό αποκλεισμό των ανθρώπων της. Οι Γερμανοί ελάχιστα την «πάτησαν», αφού πιτσιρίκοι άλλαζαν τις κατευθύνσεις στις γραμμές του τραμ, κορίτσια τους πετούσαν πέτρες όταν διέρχονταν από τους δρόμους της, ο Λόχος Δουργουτίου του ΕΛΑΣ κινητοποιούσε τον λαό, όταν Γερμανοί και οι «μπουραντάδες» εμφανίζονταν. Χωνιά, διαδηλώσεις, προκηρύξεις, πυρά και χειροβομβίδες επιστρατεύονταν. Γιατί ούτε κατά τη διάρκεια της μάχης «νέκρωνε» η συνοικία, όπως μας λέει το βιβλίο.

Όμως, το αδυσώπητο σχέδιο «Χάος» των SS, στο οποίο συνέδραμαν οι κατοχικές κυβερνήσεις, απαιτούσε να εκκαθαριστούν και να τρομοκρατηθούν οι συνοικίες. Στις 9 Αυγούστου 1944 το υπέστη και το Δουργούτι. Μέχρι να τρέξει ο ελασίτης να πάρει το όπλο του, η συνοικία κυκλώθηκε, 2500 όμηροι συνελήφθησαν, δεκάδες εκτελέστηκαν επί τόπου, ο μισός οικισμός είχε παραδοθεί στις φλόγες από δειλούς που δεν τολμούσαν να εισχωρήσουν στα παραπήγματα του. Την σκυτάλη στην καταστροφή πήραν Βρετανοί στρατιώτες στα Δεκεμβριανά, όταν κατέκαψαν την συνοικία, στις 17-18 του μήνα, χρησιμοποιώντας τανκς, πρώτοι αυτοί, μέσα σε οικισμό. Όμως, το Δουργούτι έδωσε απτόητο την ηρωική του μάχη μέχρι και τα τέλη Δεκεμβρίου, αψηφώντας για μια ακόμη φορά τους επήλυδες.