Τι συμβαίνει με την οπλοκατοχή στις ΗΠΑ;

Σε δύο ημέρες θα τελείωνε η σχολική χρονιά στο δημοτικό σχολείο της πόλης Ουνβάλντε των 16.000 κατοίκων στην πολιτεία του Τέξας, όταν ο Σαλβαδόρ Ράμος, ένας 18χρονος μαθητής λυκείου στην Ουβάλντε, εισέβαλε οπλισμένος και πυροβόλησε εν ψυχρώ 19 παιδιά, ηλικίας όχι πάνω από 10 χρόνων και δύο ενήλικες. Το νέο μακελειό θέτει και πάλι επί τάπητος το τεράστιο πρόβλημα της οπλοκατοχής και του πανίσχυρου λόμπι της στις ΗΠΑ.

Ο νεαρός Σαλβαδόρ Ράμος,  – εικονίζεται με μαλλιά περίπου ως τους ώμους και ανέκφραστο ύφος σε σέλφι που είχε ανεβάσει στον λογαριασμό του στον ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης Instagram, ενώ σε άλλη φωτογραφία του διακρίνονται δυο τουφέκια εφόδου πάνω σε χαλί– διέπραξε τη σφαγή αφού πρώτα πυροβόλησε τη γιαγιά του. Δεν είναι καθαρό αν τα δύο γεγονότα συνδέονται.

Άγνωστο παραμένει προς το παρόν στις αρχές, τι οδήγησε τον 18χρονο Σαλβαδόρ να κάνει μια τέτοια αποτρόπαια πράξη, και δεν είναι λίγο γνωστό πως τέτοια περιστατικά συμβαίνουν δυστυχώς συνέχεια στις ΗΠΑ.

«Αυτό είναι τώρα το πιο θανατηφόρο περιστατικό σε σχολείο στις ΗΠΑ από την επίθεση στο Δημοτικό Σχολείο Σάντι Χουκ στο Κονέκτικατ με 20 νεκρούς», δήλωσε ο Τζέικ Μπλάιμπεργκ, ρεπόρτερ του ειδησεογραφικού πρακτορείου Associated Press.

Στη συνέχεια όπως εύστοχα αναφέρει, «Και γίνεται σε λιγότερο από δύο εβδομάδες αφότου ένας ένοπλος στο Μπάφαλο άνοιξε πυρ σε ένα σούπερ μάρκετ, σκοτώνοντας δέκα άτομα, σε μια επίθεση που χαρακτηρίστηκε ως έγκλημα μίσους και φαινόταν να στοχεύει συγκεκριμένα τους μαύρους. Επομένως, είναι απλώς το τελευταίο σε ένα συνεχιζόμενο κύμα βίας με όπλα που έχει γίνει σχεδόν φυσιολογικό σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Μπάιντεν: «Eίμαι κουρασμένος από αυτό. Πρέπει να δράσουμε». 

«Eίμαι κουρασμένος από αυτό. Πρέπει να δράσουμε. Και μην μου πείτε ότι δεν μπορούμε να επιδράσουμε σε αυτό το μακελειό. Πέρασα την καριέρα μου ως Γερουσιαστής και ως Αντιπρόεδρος δουλεύοντας για την ψήφιση νόμων περί όπλων που αγγίζουν την κοινή λογική. Δεν μπορούμε και δεν πρόκειται να αποτρέψουμε κάθε τραγωδία, αλλά γνωρίζουμε ότι (οι νόμοι) λειτουργούν και έχουν θετικό αντίκτυπο», δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος.

Παράλληλα, ο γερουσιαστής που εκπροσωπεί το Κονέκτικατ, Κρις Μέρφι απηύθυνε συναισθηματική έκκληση προς τους νομοθέτες, από το βήμα της Γερουσίας.

«Πουθενά αλλού δεν συμβαίνει αυτό, πέραν των ΗΠΑ»

«Τι κάνουμε; Γιατί ξοδεύετε όλον αυτόν τον χρόνο, να διεκδικείτε τη θέση σας στη Γερουσία; Γιατί δίνετε όλη αυτήν τη μάχη, ώστε να πάρετε αυτήν τη δουλειά; Για να βάλετε τον εαυτό σας σε θέση ισχύος; Αν δεν υπάρχει απάντηση, όπως αυξάνονται οι σφαγιασμοί και τα παιδιά μας τρέχουν για να σώσουν τις ζωές τους, δεν κάνουμε τίποτα».

«Δεν ήταν κάτι που δεν μπορούσε να αποφευχθεί. Αυτά τα παιδιά δεν ήταν άτυχα. Πουθενά αλλού δεν συμβαίνει αυτό, εκτός από εδώ. […] Πουθενά αλλού δεν συμβαίνει αυτό, πέραν των ΗΠΑ. Και είναι επιλογή. Είναι επιλογή μας να το αφήσουμε να συνεχιστεί. Τι κάνουμε;», σχολίασε φανερά αναστατωμένος.

Στη συνέχεια της ομιλίας του είπε μεταξύ άλλων, «Είμαι εδώ για να σας εκλιπαρήσω, να γονατίσω και να παρακαλέσω τους συναδέλφους μου να βρουν ένα μονοπάτι προς τα εμπρός, από εδώ όπου είμαστε. Δουλέψτε μαζί μας, για να βρούμε τρόπους και να κάνουμε νόμους που θα κάνουν λιγότερο πιθανά αυτά τα συμβάντα.Υπάρχει ένα σημείο, στο οποίο μπορούμε να επιτύχουμε τη συμφωνία. Ενδεχομένως αυτό που θα κάνουμε να μην μπορεί να εγγυηθεί ότι οι ΗΠΑ δεν θα ξαναζήσουν μαζική επίθεση. Ίσως να μη μειώσει μέσα σε μια μέρα, στο μισό ο αριθμός των δολοφονιών που γίνονται στη χώρα. Δεν θα λύσει μόνος του (βλ ο όποιος νέος νόμος) το πρόβλημα της βίας που υπάρχει στη χώρα».

«Κάνοντας ωστόσο, κάτι, τουλάχιστον θα σταματήσουμε να στέλνουμε αυτό το σιωπηλό μήνυμα της υποστήριξης στους εγκληματίες, που στο ‘πειραγμένο’ τους μυαλό ενδεχομένως να πιστεύουν πως στηρίζονται από την κυβέρνηση, εφόσον αυτή δεν κάνει τίποτα».

Το νέο μακελειό σε δημοτικό σχολείο θέτει και πάλι επί τάπητος το τεράστιο πρόβλημα της οπλοκατοχής και του πανίσχυρου λόμπι της στις ΗΠΑ

Αρχικά, ως οπλοκατοχή ορίζεται το δικαίωμα του πολίτη να φέρει όπλο προκειμένου να προστατέψει τη σωματική του ακεραιότητα. 

Το ζήτημα της αυτοδικίας 

Δικαίωμα στην αυτοδικία δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει σε ένα κράτος δικαίου. Τα δικαιώματα ασκούνται στο πλαίσιο που ορίζει ο νόμος και το Σύνταγμα. Σύμφωνα με το syntagmawatch.gr, αυτοδικία είναι η αυθαίρετη άσκηση αξίωσης σχετικά με δικαίωμα που κάποιος έχει πραγματικά ή από πεποίθηση το οικειοποιείται, δηλαδή πιστεύει πως το έχει. Το δικαίωμα στην οπλοκατοχή δεν συνδέεται με την αυτοδικία. Ο λόγος δε που απαγορεύεται τόσο ρητά έχει να κάνει με την ουσία του κράτους. Δομικό χαρακτηριστικό του κράτους, όπως λένε οι κοινωνιολόγοι, είναι ότι διατηρεί την αποκλειστικότητα στη βία. 

Μια τέτοια σύνδεση θα οδηγούσε το «παίρνω το νόμο στα χέρια μου» σε «νόμο του Τέξας».

Η περίπτωση της νόμιμης άμυνας

Διαφορετικό ζήτημα αποτελεί η νόμιμη άμυνα: σε περίπτωση άμυνας αίρεται ο άδικος χαρακτήρας της πράξης όταν υπάρχει αναγκαία προσβολή του επιτιθέμενου στην οποία προβαίνει το άτομο, για να υπερασπισθεί τον εαυτό του ή άλλον από άδικη και παρούσα επίθεση που στρέφεται εναντίον τους. Το αναγκαίο μέτρο της άμυνας κρίνεται από τον βαθμό επικινδυνότητας της επίθεσης, από το είδος της βλάβης που απειλούσε, από τον τρόπο και την ένταση της επίθεσης και από τις λοιπές περιστάσεις.

Το δικαίωμα στην άμυνα δεν συναρτάται με το δικαίωμα στην οπλοκατοχή (εκτός αν αυτό έχει ρίζες στη νομική κουλτούρα όπως στις ΗΠΑ). Η τήρηση των προϋποθέσεων της άμυνας γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη όταν ο αμυνόμενος έχει όπλο: η υπέρβαση του αναγκαίου μέτρου είναι σαφώς πιο εύκολη όταν κάποιος την κρίσιμη στιγμή έχει στην κατοχή του ένα όπλο.

Στην περίπτωση που η οπλοκατοχή δεν αναφέρεται ρητά σε κάποιο συνταγματικό άρθρο το κράτος είναι ελεύθερο να τη ρυθμίσει περιοριστικά για να υπηρετήσει το δημόσιο συμφέρον. Το κράτος θα σταθμίσει αν είναι πιο επικίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια να οπλοφορούμε ή όχι, και υπό ποιες προϋποθέσεις.

Δύο είναι τα βασικά κριτήρια που νομιμοποιούν την άμυνα – διαφορετικά έχουμε υπέρβαση των ορίων της που καθιστά την πράξη αξιόποινη – η επίθεση να είναι παρούσα και να υπάρχει αναλογία μεταξύ της πράξης του επιτιθέμενου και του αμυνόμενου.

Η αυτοδικία αντίθετα δεν επιτρέπεται σύμφωνα με τον Ποινικού Κώδικα (πλην κάποιων εξαιρέσεων).

Μόνο σε τρεις χώρες σε όλο τον κόσμο υπάρχει σήμερα ρητά συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην οπλοφορία:

Μόνο σε τρεις χώρες σε όλο τον κόσμο υπάρχει σήμερα ρητά συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην οπλοφορία. Η δεύτερη τροποποίηση των Ηνωμένων Πολιτειών, για το δικαίωμα οπλοκατοχής, είχε επηρεάσει στο παρελθόν άλλες χώρες να υιοθετήσουν το δικαίωμα αυτό (Βολιβία, Κόστα Ρίκα, Κολομβία, Ονδούρα, Νικαράγουα, Λιβερία, Γουατεμάλα, Μεξικό). Το δικαίωμα καταργήθηκε σε όλες εκτός από το Μεξικό, τη Γουατεμάλα και τις ΗΠΑ. Στη Ευρώπη, μόνο η Τσεχία έφθασε κοντά στη συνταγματική κατοχύρωσή του, ενώ κουλτούρα οπλοκατοχής υπάρχει στην Ελβετία.

Οπλοκατοχή εν καιρώ πανδημίας

Εξετάζοντας και την νομική διαδικασία απόκτησης όπλου, που πολλοί θα αφουγκραστούν την ιδέα ότι η αγορά ενός όπλου είναι πιο εύκολη από εκείνη ενός κινητού, δείχνει και την εύκολη πρόσβαση που είχαν οι πολίτες εν μέσω κορωνοϊού για την απόκτηση τους. Συνεπώς, η νομική διαδικασία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο σε αυτό. Η πανδημία δημιούργησε αύξηση της ζήτησης για κατοχή όπλων, με ορισμένα καταστήματα να γεμίζουν με αγοραστές οι οποίοι βρίσκονταν σε πανικό, όπως αναφέρει ο Guardian. Οι πωλήσεις όπλων αυξήθηκαν πάνω από 120.000 ημερησίως, κορυφώνοντας στις 176.000 στις 16 Μαρτίου. Το σύνολο για τον Μάρτιο υπολογίστηκε πάνω από 700.000.

Ανησυχητικά λοιπόν παραμένουν τα νούμερα καθώς η αύξηση αυτή ενδέχεται να φέρει και αύξηση στις αυτοκτονίες, καθώς όπως αναφέρουν και ειδικοί, όποιος έχει πρόσβαση σε όπλο έχει περισσότερες πιθανότητες να αυτοκτονήσει.

Ποιοι αντιτίθενται στον έλεγχο των όπλων;

Παρά τους επί χρόνια οικονομικούς ελέγχους και τις εσωτερικές διενέξεις, η National Rifle Association (NRA) παραμένει το ισχυρότερο λόμπι που στηρίζει την οπλοκατοχή στις ΗΠΑ, με σημαντικό προϋπολογισμό ώστε να επηρεάζει τα μέλη του Κογκρέσου όσον αφορά την πολιτική που ασκείται στο θέμα.

Φέτος, η αμερικανική πολιτεία της Τζόρτζια έγινε η 25η στη χώρα που καταργεί την ανάγκη έκδοσης άδειας για οπλοφορία.

Ο νόμος υποστηρίχθηκε από την NRA και οι ηγέτες της οργάνωσης χαρακτήρισαν την κίνηση «μνημειώδη στιγμή για τη Δεύτερη Τροπολογία».

Ο νόμος σημαίνει ότι κάθε πολίτης της εν λόγω πολιτείας έχει το δικαίωμα να φέρει πυροβόλο όπλο χωρίς άδεια. 

Τον Ιανουάριο του 2021, η NRA κατέθεσε αίτηση πτώχευσης στο πλαίσιο μιας υπόθεσης απάτης εναντίον ορισμένων τα ανώτερα στελέχη της.

Η NRA δήλωσε ότι θα συνεχίσει «να αντιμετωπίζει τις ενέργειες κατά της δεύτερης τροπολογίας, να προωθεί την ασφάλεια και την εκπαίδευση στα πυροβόλα όπλα και να προωθεί δημόσια προγράμματα σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Η αύξηση των πωλήσεων έφερε αναστάτωση μεταξύ ισχυρών λόμπι που παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην οπλοκατοχή των ΗΠΑ και στην Κυβέρνηση. Η Ένωση για την Οπλοκατοχή στις ΗΠΑ, η NRA, έκανε μήνυση στον κυβερνήτη της Νέας Υόρκης Άντριου Κουόμο γιατί διέταξε το κλείσιμο των καταστημάτων που πουλούσαν όπλα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στην προσφυγή τους αναφέρουν ότι το κλείσιμο είναι αντισυνταγματικό, αφήνει τους πολίτες ανυπεράσπιστους και αποτελεί μια «άσκοπη και αυθαίρετη επίθεση στα συνταγματικά δικαιώματα των πολιτών και κατοίκων της Νέας Υόρκης». 

Ποιοι υποστηρίζουν τον έλεγχο της οπλοκατοχής

Το 2020, η υποστήριξη των Αμερικανών για αυστηρότερους νόμους περί όπλων έπεσε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2014, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup.

Tο 52% των Αμερικανών που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσε ότι επιθυμεί αυστηρότερους νόμους περί όπλων, ενώ το 35% δήλωσε ότι θα πρέπει να παραμείνουν οι ίδιοι. Το 11% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι οι νόμοι θα πρέπει να γίνουν «λιγότερο αυστηροί».

Σύμφωνα με την ίδια έρευνα του Gallup, «οι Δημοκρατικοί υποστηρίζουν σχεδόν ομόφωνα την αυστηροποίηση των νόμων περί όπλων», με σχεδόν 91% να λέει ότι η πώληση πυροβόλων όπλων θα πρέπει να «γίνει πιο αυστηρή». Αλλά μόνο το 24% των Ρεπουμπλικάνων και το 45% των ανεξάρτητων συμφωνούν με την ίδια δήλωση.

Οι υποστηρικτές των περιορισμών στην πώληση όπλων προειδοποιούν εναντίον του αυξημένου κινδύνου δυστυχημάτων και αυτοκτονιών, καθώς ολοένα περισσότερες οικογένειες δέχονται εντολή να μείνουν στα σπίτια τους – όπου υπάρχουν όπλα.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως το φαινόμενο της οπλοκατοχής στις ΗΠΑ είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που απαρτίζεται από την κουλτούρα των όπλων, τις ομάδες πίεσης και τις κυβερνήσεις με την εθνική-νομική τους παράδοση.

Τα στοιχεία πάντως είναι αμείλικτα

Ο αριθμός των δολοφονιών στις ΗΠΑ από όπλο δεν συγκρίνεται με καμία άλλη χώρα όπως και ο αριθμός των ανθρώπων που κατέχουν όπλα. 

Εν έτει 2019, 40.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις ΗΠΑ εξαιτίας των όπλων, από τους οποίους 24.000 αυτοκτόνησαν. 

Το 2020 σημειώθηκαν 19.384 ανθρωποκτονίες που σχετίζονται με όπλα, σύμφωνα με στοιχεία από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ. Σχεδόν 53 άνθρωποι σκοτώνονται κάθε μέρα από πυροβόλο όπλο στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τα στοιχεία.

Σύμφωνα με το FBI, υπήρξαν 345 «περιστατικά ενεργών πυροβολισμών» στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ 2000-2020, με αποτέλεσμα περισσότερους από 1.024 θανάτους και 1.828 τραυματισμούς.

Οι δολοφονίες με όπλο αντιπροσώπευαν σχεδόν το 79% όλων των ανθρωποκτονιών το 2020, σύμφωνα με το CDC.

Αυτό είναι μεγαλύτερο ποσοστό ανθρωποκτονιών από ό,τι στον Καναδά, την Αυστραλία, την Αγγλία και την Ουαλία και σε πολλές άλλες χώρες.

Σύμφωνα με την Everytown Research, περισσότερα από 2.100 παιδιά και έφηβοι πεθαίνουν από πυροβολισμούς κάθε χρόνο, ενώ τα μαύρα παιδιά και έφηβοι έχουν 14 φορές περισσότερες πιθανότητες από τα λευκά παιδιά και τους έφηβους της ίδιας ηλικίας, να πεθάνουν από ανθρωποκτονία με όπλο.