Τί μας κάνει ευρωπαίους πολίτες;

Τα εθνικά αλλά και τα σύγχρονα πολυεθνικά κράτη (πχ η Ινδία των δεκάδων γλωσσών και εθνικών ομάδων) στηρίζονται σε αυτό που αποκαλείται «γεωπολιτική αναπαράσταση». Σε μια εικόνα του «ποιοι είμαστε εμείς» σε διαφοροποίηση με όλους τους «άλλους».

Στα εθνικά κράτη όπως αναδύθηκαν από τον 19ο αιώνα και μετά αυτή η ιδεολογική αναπαράσταση είχε προφανές περιεχόμενο, την έννοια του έθνους. Άλλοτε προϋπάρχουσα, άλλοτε μέσα από διαδικασίες εθνογέννεσης, αυτή ήταν η έννοια που λειτουργούσε και λειτουργεί νομιμοποιητικά και συγκολλητικά ταυτόχρονα.

Από την άλλη πλευρά,οι Ηνωμένες Πολιτείες ενοποιήθηκαν χάρη στο νεωτερικό πολιτικό και κοινωνικό συμβόλαιο τους, η Κίνα από τα πάνω – από τις αυτοκρατορικές δυναστείες της, η Ινδία χάρη στο παρελθόν της ως βρετανική κτήση.

Ο κυρίαρχος σήμερα λόγος για την Ευρώπη είναι ποιος, ότι ενοποιείται ως ένα πλαίσιο οικονομικών κανόνων στηριγμένων στην μόνιμη λιτότητα;

Οι θεμελιωτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη δεκαετία του 50 είχαν την παιδεία και την επίγνωση των ιστορικών αναγκών ώστε να αποπειραθούν να οικοδομήσουν στοιχεία ενός κοινού αφηγήματος. Τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, την χριστιανική παράδοση, την μεσαιωνική αυτοκρατορία του Καρλομάγνου. Προφανώς οι επιλογές ή καλύτερα το εύρος και το είδος των επιλογών αντανακλούσαν τον δικό τους  πολιτικό και φιλοσοφικό προσανατολισμό. Ήταν όμως επιλογές, ήταν καταρχήν απαντήσεις στο ερώτημα «ποιοί είμαστε». Οι σημερινές πολιτικές ηγεσίες της ΕΕ δεν διαθέτουν ούτε αυτή την ικανότητα. Φοβικοί λογιστές που διαχειρίζονται μιαν ήπειρο όπως η Θάτσερ διαφήμιζε ότι διοικούσε την Βρετανία – σαν το μπακάλικο των γονιών της.

Η διαμόρφωση και ανάδειξη μιας κοινής Ευρωπαϊκής ταυτότητας των πολιτών αποτελεί κορυφαίο στρατηγικό στόχο στην πορεία οικοδόμησης μιας δημοκρατικής και προοδευτικής Ευρώπης. Όχι μόνον γιατί θα αποτελέσει το αντίπαλο δέος στο εθνικιστικό πισωγύρισμα. Κυρίως επειδή  χωρίς αυτήν το οικοδόμημα θα μείνει λειψό, τεχνοκρατικά μίζερο, πολιτικά απονομιμοποιημένο και κοινωνικά ασταθές.

Το εγχείρημα αυτό δεν μπορεί παρά να είναι μια ιστορικά πρωτότυπη διαδικασία. Καταρχήν επειδή η ταυτότητα του Ευρωπαίου πολίτη θα είναι για πολλά χρόνια, ίσως και αιώνες, μια ταυτότητα επικουρική. Θα ήταν αδύνατον, παράλογο και καταστροφικό να προσπαθήσουμε –και μάλιστα από τα πάνω – να κάνουμε τους Γάλλους να μην είναι Γάλλοι και τους Πολωνούς να μην είναι Πολωνοί.

Θα είναι μια ταυτότητα πολυεπίπεδη και πολύμορφη, στην οποία ο κάθε πολίτης θα αναγνωρίζει τον εαυτό του περισσότερο σε επιμέρους στοιχεία της. Για κάποιους από μας το πιο πολύτιμο στοιχείο σε μια Ευρωπαϊκή ταυτότητα θα είναι οι αρχές της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της μακροχρόνιας τάσης προς την κοινωνική ισότητα που αποτελούν κορυφαία δημιουργήματα του Ευρωπαϊκού πνεύματος. Για άλλους κυρίαρχο στοιχείο θα είναι οι κοινές πολιτιστικές καταβολές και ιστορικές διαδρομές. Στοιχείο αναπόφευκτο μιας συλλογικής αναπαράστασης ταυτότητας, το οποίο όμως πρέπει να συνυπάρχει με την  πολυφωνία, την πολυπολιτισμικότητα και την ανεκτικότητα προς το διαφορετικό.  

Αυτές οι αξίες τις  οποίες υπερασπιζόμαστε σήμερα από την ακροδεξιά, δεν αφορούν μόνον τους μετανάστες στην ήπειρο μας. Αφορούν κυρίως εμάς τους ίδιους τους «γηγενείς» Ευρωπαίους, αποτελούν το μεγάλο στοίχημα για την Ενωμένη Ευρώπη. Γιατί η ΕΕ δεν μπορεί να είναι ούτε «γερμανική Ευρώπη» ούτε «λατινική – καθολική  Ευρώπη» ούτε «Ευρώπη του Νότου ή του Βορρά». Πρέπει να είναι η Ευρώπη όλων.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr