«Θα ζήσουμε»! – Eίδαμε τον Θείο Βάνια στο θέατρο Προσκήνιο

Ο «Θείος Βάνιας» είναι ένα από τα έργα του κλασικού ρεπερτορίου που ανεβαίνουν σχεδόν κάθε χρόνο στο θέατρο. Αυτή την περίοδο όμως το ενδιαφέρον για το τσεχωφικό σύμπαν φαίνεται ότι έχει αναζωπυρωθεί. Κάτι που οφείλεται και στη βραβευμένη ταινία «Drive my car» του Ριγιουσούκε Χαμαγκούτσι, στην οποία ένας έμπειρος θεατράνθρωπος και λάτρης του Τσέχωφ αναλαμβάνει να διευθύνει μια μεγάλη παραγωγή του «Θείου Βάνια» που παρουσιάζεται στη Χιροσίμα.

Προτού ξεκινήσει η παράσταση στο θέατρο Προσκήνιο ακούω αρκετούς από τους θεατές να συζητούν μεταξύ τους για τις εντυπώσεις που τους άφησε η ταινία. Εκτός όμως από αυτήν τη σύμπτωση, το σκηνοθετικό βλέμμα του Δημήτρη Καραντζά πάνω σε ένα τόσο δυνατό έργο δημιουργεί από μόνο του προσδοκίες για μια ενδιαφέρουσα παράσταση.

Μια πληκτική ζωή

Μπαίνοντας στην αίθουσα του θεάτρου η πρώτη έκπληξη είναι το τεράστιο τραπέζι, το οποίο καταλαμβάνει σχεδόν ολοκληρωτικά τη σκηνή και είναι γεμάτο γλυκίσματα και φαγητά. Σε αυτό τον χώρο οι ήρωες θα προσπαθήσουν να δράσουν, να κινηθούν, να υπερβούν την ανία και την απελπισία τους και τελικά να αποδεχτούν τα όριά τους. Βρισκόμαστε πια στο κτήμα του θείου Βάνια και της Σόνιας. Εκεί όπου όλα κυλούν απελπιστικά αργά και ανιαρά. Οι ηθοποιοί πίνουν τσάι, λαγοκοιμούνται, ασχολούνται με μικροπράγματα και λεπτομέρειες της καθημερινότητας. Είναι ανίκανοι να επιχειρήσουν οτιδήποτε γενναίο. Η θλίψη τους είναι ολοφάνερη. Το ίδιο και ο κωμικός τρόπος με τον οποίο βιώνουν τη μελαγχολία τους. Ο Αντον Τσέχωφ μεγάλωσε στην απομακρυσμένη κωμόπολη Ταγκανρόγκ και γνώρισε πολύ καλά την πληκτική ζωή στην επαρχία.

Οι ήρωές του είναι γιατροί, φοιτητές, γαιοκτήμονες και δημόσιοι υπάλληλοι που συνήθως ζουν και πεθαίνουν χωρίς τίποτε να ταράζει την αχρωμάτιστη καθημερινότητά τους. Μια λάμψη μόνο –όσο διαρκούν κάποιες σκηνές– και μετά σιωπή.

Ο συγγραφέας Μαξίμ Γκόρκι είχε γράψει σε επιστολή του στον Τσέχωφ για τον «Θείο Βάνια»: «Αδύνατο να περιγράψει κανείς με σαφήνεια τι ξυπνάει το έργο σας στα μύχια της ψυχής. Βλέποντας όμως τους ήρωές σας πάνω στη σκηνή είχα την αίσθηση ότι μ’ έκοβε ολάκερο ένα μαλακό πριόνι: τα δόντια του μπήγονταν κατευθείαν στην καρδιά». Και είναι αλήθεια. Ο Τσέχωφ δεν γοητεύεται από φανταστικές ιστορίες. Με τα έργα του φωτίζει αλήθειες που γίνονται καθολικές. Τα σκηνικά του δράματα έχουν τη δύναμη να υπερβαίνουν τις συνθήκες που τα δημιούργησαν. Γι’ αυτό και μας τσακίζουν.

Η χαμένη ομορφιά

Η προσέγγιση του Δημήτρη Καραντζά έχει κεντράρει στον πυρήνα του έργου. Οι ηθοποιοί βρίσκονται διαρκώς πάνω στη σκηνή και μοιάζουν να κινούνται με ενιαίο τρόπο παρόλο που ο καθένας βιώνει τη δική του απελπισία. Οι ερμηνείες τους είναι εξαιρετικές και ξετυλίγουν χωρίς υπερβολές το τρυφερό και σαρκαστικό μοτίβο της καθημερινότητας, ενώ η μουσική του Δημήτρη Καμαρωτού συνεισφέρει σημαντικά στην υποβλητική ατμόσφαιρα.

Οι ήρωες της παράστασης φαντασιώνονται ότι επιστρέφουν σε μια ομορφιά που έχει χαθεί. Το ίδιο και εμείς. Τα αδιέξοδα παραμένουν το ίδιο πληκτικά. Φοβούνται να αντιμετωπίσουν τη ματαίωση ή πιστεύουν ότι δεν έχουν χρόνο για να αλλάξουν τη ζωή τους. Το τέλος της παράστασης είναι εξαιρετικά κοφτερό. Θα περάσουν μέρες πικρές αλλά θα ζήσουν. Θα γυρίσουν στο νόημα που έχουν μάθει να αντέχουν. Αυτή είναι μια πικρή συνειδητοποίηση αλλά και μια προτροπή για ζωή. Φεύγοντας από το θέατρο σκέφτομαι την απάντηση που έδωσε ο ίδιος ο συγγραφέας όταν τον ρώτησαν πώς γίνεται να γνωρίζει τόσο πολλά για τους ανθρώπους. «Είναι πολύ απλό. Ολα όσα ξέρω τα έχω μάθει από τον εαυτό μου».

Παίζουν:  Χρήστος Λούλης, Μανώλης Μαυροματάκης, Θεοδώρα Τζήμου, Ηρώ Μπέζου, Φιντέλ Ταλαμπούκας, Μαρία Φιλίνη, Αντώνης Αντωνόπουλος και η Ξένια Καλογεροπούλου