Η αποκλειστική συνέντευξη του Μανώλη Λιδάκη στο Κουτί της Πανδώρας

Σέβομαι απεριόριστα τους καλλιτέχνες που απ’ τη μία έχουν έργο σημαντικό να επιδείξουν, απ’ την άλλη όμως κινήθηκαν σε δρόμους δύσβατους, ξυπόλυτοι στα αγκάθια κυριολεκτικά. Για τον Μανώλη Λιδάκη κατά γενική παραδοχή ισχύει πως είναι ένας πολύ μεγάλος ερμηνευτής, ίσως ο μεγαλύτερος απ’ τη γενιά των τραγουδιστών που μας κληροδότησε το έντεχνο ελληνικό τραγούδι τη δεκαετία του 1990. Φωνή – βάλσαμο που τα ραδιόφωνα τίμησαν κατά κόρον εκείνη την περίοδο και που έφεραν τον ίδιο στην πρώτη γραμμή. Ήταν η περίοδος που τα CD του Λιδάκη πωλούσαν 25.000 αντίτυπα εβδομαδιαίως, αν δεν τα έβρισκες δηλαδή «αντιγραμμένα» προς πώληση στα πεζοδρόμια.

Το 2009 μία ιστορία με ναρκωτικά κόντεψε να εξαφανίσει εν μία νυκτί μία λαμπρή καριέρα. Τον άκουσα λίγο πριν ξεκινήσει η συνέντευξη, αναφερόμενος στην ιστορία αυτή, να μου λέει πως ο αβάσταχτος πόνος απ’ το θάνατο της μητέρας του τον οδήγησε στις ουσίες. Ο πρώτος ήταν ή ο τελευταίος που έπεσε ουσιαστικά θύμα μιας υπέρμετρης ευαισθησίας; Κι όταν ξεκίνησε η συζήτηση μας, ήμουν σίγουρος πως το πρώτο πράγμα που θα ήθελε να ξεκαθαρίσει ήταν το πόσο παρεξηγήθηκε για ένα καιρό.

Ας είναι! Ο Λιδάκης συνεχίζει να μάχεται με τους δικούς του όρους και να λέει την αλήθεια του χωρίς φόβο και πάθος. Για την ακρίβεια, αν διέθεταν όλοι την ειλικρίνεια του, μόνο τότε δεν θα διαβάζαμε συνεντεύξεις άχρωμες και άγευστες, ούτε οι δημοσιογράφοι θα δούλευαν ως εκπρόσωποι Τύπου του Α ή του Β συναδέλφου του! Αποκλειστικά στο koutipandoras.gr, λοιπόν, ο Μανώλης Λιδάκης δίνει τη συνέντευξη της ζωής του και δηλώνει πως θα κάνει πολλά χρόνια να ξαναμιλήσει δημόσια: 

Κύριε Λιδάκη, οφείλω να σας πω στην έναρξη της κουβέντας μας πώς όταν κοινοποίησα μία επικείμενη συνέντευξη μαζί σας, συνέβη το εξής: Μία καλή συνάδελφος έγραψε δημόσια πως κάποτε εκείνη την είχατε στήσει στο ραντεβού και δεν πήγατε ποτέ. Με μένα, πάλι, όχι μόνο δεν έγινε αυτό, αλλά με ξυπνήσατε απ’ το πρωί κιόλας για να βρεθούμε νωρίτερα…

Εξαρτάται πόσο σοβαρά έχω πάρει το δημοσιογράφο που μου μιλάει. Και μόνο που ακούω κάποιον απ’ το τηλέφωνο, διαισθητικά, ξέρω και με ποιον θα έχω να κάνω. Υπάρχει σοβαρή περίπτωση η συγκεκριμένη κυρία να λέει αλήθεια, αλλά μπορεί και να μη λέει! Δε θυμάμαι καν το περιστατικό! Αν την έστησα, όπως ισχυρίζεται, λόγος σοβαρός θα υπήρχε κι εκείνη, όμως, αφού την έστησα, δεν ξανάκανε ένα τηλέφωνο να δει «Βρε μήπως αυτός ο άνθρωπος έπαθε κάτι;» Επομένως, η κυρία αυτή είχε ανάγκη να προσβληθεί. 

Είναι ίδιον των ανθρώπων να προκαλούν τη μοίρα τους;

Δεν είμαι σίγουρος…Στη ζωή πρώτα γίνεται κάτι και μετά το βλέπουμε. Να σας εξηγήσω: Τα πάντα στη ζωή είναι ενέργεια, τι ενέργεια παίρνεις απ’ τον άλλον που έχεις απέναντι σου. Εμένα ο δρόμος μου δεν ήταν στρωμένος με ροδοπέταλα και πούπουλα, «βρε καλώς το τό παιδί», έχοντας από πάνω μου κάποιον ο οποίος είχε κλειδώσει τη φωνή μου με ένα συμβόλαιο απλά και μόνο για να μην υπάρχω σ’ άλλη εταιρεία. Κι αυτόν, παρόλα αυτά, τον συγχώρεσα. Μιλάω για προ SONY εποχή, τότε που κυκλοφορούσα σαν κουταβάκι, αθώος εντελώς, ανυποψίαστος, καλοσυνάτος, χωρίς δεύτερες και τρίτες σκέψεις. Ότι ήμουν εγώ, νόμιζα ότι ήταν κι οι άλλοι! Εμένα και αυτοκίνητα με πατήσανε, όπως τα κουταβάκια στο δρόμο, και λάθη έκανα, κι απ’ όλα γίνανε. Υπήρχε όμως κι ένας που κατάλαβα στο τέλος πως κι αυτός είχε δίκιο. Για τον Μάτσα λέω! Ήταν μέρος του παιχνιδιού: Είχε τη βασική εντεκάδα κι είχε και τους αναπληρωματικούς. Ο κ. Μάτσας ήθελε να με κρατάει εμένα συνεχώς αναπληρωματικό, ώσπου διαφωνήσαμε, έφυγα απ’ το στούντιο. Τον εγκατέλειψα και μου τηλεφωνούσε απεγνωσμένα επί τρεις και τέσσερις εβδομάδες. Ανένδοτος εγώ, είχα μουλαρώσει, τόσο που ο συχωρεμένος Αντώνης Βαρδής έλεγε: «Ρε γαμώτο, κάνουμε όλοι αμάν να πετύχουμε τον Μάτσα και ο Λιδάκης τον στήνει». Αξέχαστη κουβέντα!

Ήταν μία κάπως αναρχοαυτόνομη κίνηση εκ μέρους σας.

Προτιμώ να σηκωθώ και να φύγω και ας με φιμώσει! Ούτως ή άλλως έξι χρόνια είχε κρατήσει το λουκέτο που έβαλε στη φωνή μου! Τον συγχώρεσα μέσα μου, όπως σας είπα, αφού σαν ώριμος άντρας πλέον δεν μπορώ να έχω κακίες για τον Μάτσα. Ουσιαστικά τον λυπάμαι, γιατί είναι ένας γέροντας που προσπαθεί ακόμα ν’ αγοράζει καράβια. Η ματαιοδοξία του είναι στα ταβάνια! Να τη χαίρεται! Προφανώς αυτός δεν κατάλαβε τι είμαι εγώ, αλλά εδώ οφείλω να αναγνωρίσω το ότι η κόρη του, η Μαργαρίτα Μάτσα, έκανε αγώνα για να μη φύγω. Θυμάμαι ένα επεισόδιο: Υπήρχε ένα τραγούδι του Αντώνη Ανδρικάκη που έλεγε «Λύπες, αγωνίες, ένας σωρός», άλλο δηλαδή η «σορός» του νεκρού και άλλο ο «σωρός» από τα σκουπίδια. Μπροστά μου, προσπάθησε ο κ. Μάτσας να της αποδείξει της κόρης του ότι αδίκως προσπαθεί με έναν βλάκα, όπου ο βλάκας ήμουν εγώ! Όπως τα λέω θα γραφτούν! (γελάει) Πλάκα έχει τελικά ο Μάτσας σαν άνθρωπος αν τον ψυχογραφήσεις…Η Μαργαρίτα, όμως, πιο διορατική απ’ τον πατέρα της, κατάλαβε ότι εγώ δεν είμαι ένας τυχαίος. 

Για ποιο έτος μιλάμε τώρα;

Αυτά γίνονται τη δεκαετία του 1990, όπου εγώ εγκαταλείπω τον Μάτσα και περιμένω να λήξει η ποινή μου. Νά’ναι καλά ο άνθρωπος! Μιλώντας τώρα για το τραγούδι στην Ελλάδα, ένας πάμπλουτος άνθρωπος δε μπορεί να διαμορφώσει ούτε αισθητική, ούτε πολιτισμό. Αυτός τότε ήταν αυτοκράτορας, αλλά γίνανε και ωραία πράγματα. Η καριέρα του Νταλάρα, ας πούμε. Είπε απίστευτα τραγούδια ο Γιώργος, υπέροχα!

Τη δεκαετία του ’70 είχε ξεκινήσει ωστόσο ο Νταλάρας, άλλες εποχές.

Ναι, αλλά κι αυτός, μωρ’ αδερφάκι μου, πήρε πολύ στα σοβαρά το τραγούδι στη συνέχεια. Δεχόταν συνεχώς επιθέσεις. Του έλεγα «Μην απαντάς, άσε τον καθένα να λέει για σένα». Τελικά, μεγαλώνοντας, διαπιστώνω ότι ο Νταλάρας είναι ένας ευαίσθητος άνθρωπος και πολύ πονεμένος. Η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση κι αυτός δεχόταν συνεχώς επιθέσεις…

Εσείς αντιδράτε με επίθεση;

Όχι! Και να πεις δεν έχω φάει bullying; Απίστευτο! Εδώ μια κουβέντα είπα προχθές και τρέχανε κάποιοι στα κανάλια να δίνουν συνεντεύξεις, επειδή εγώ είπα μία κουβέντα, επαναλαμβάνω! Δεν πειράζει, πολύ το γουστάρω αυτό και το διασκεδάζω. Έτσι πάει το «κόλπο» αυτό. Όταν εγώ πούλαγα 25.000 CD την εβδομάδα, Νο 1 συνεχώς σε πωλήσεις, ξέρετε τι έκανα; Σηκώθηκα και πήγα στα βουνά της Κρήτης. Δεν το άντεχα εγώ αυτό, δεν ήταν για μένα. 

Το οποίο μεταφραζόταν με «πεσίματα» απ’ τον κόσμο ακόμη και στο δρόμο, έτσι;

Ρε δε μπορούσα να πάω στο σπίτι μου, πλάκα μου κάνεις; Τώρα βέβαια επειδή ζούμε την εποχή της πλήρους απομυθοποίησης, και ο μεγαλύτερος σταρ να περάσει, θα πουν όλοι «Α, να, τώρα περνάει ο τάδε». Τίποτα άλλο! Πολύ το γουστάρω! 

Αυτό έχει γίνει με τα social media. Το ’90 ήταν άπιαστο όνειρο να έχεις καθημερινότητα με τον αγαπημένο σου καλλιτέχνη. 

Τώρα ο άνθρωπος έχει γίνει από άνθρακα! Παλιά έκανες καλλιτεχνική συνδιαλλαγή με κάποιον για στίχους, για τραγούδια και τον έβλεπες, ερχότανε. Μπορούσες να τον πιάσεις, να τον αγγίξεις, όπως κάνουμε εμείς τώρα αυτή τη συνέντευξη και μπορώ να σ’ αγγίξω. Τώρα όλοι απαξιούν να συναντηθούν, ξέρετε γιατί; Κυνηγάνε τον εαυτό τους, δεν έχουν χρόνο. Εγώ αρνούμαι έτσι να κάνω τηλεφωνικές συνεντεύξεις.

Ανήκετε στους λίγους μάλλον…

Μακριά από μένα αυτό, το να είμαι ο μόνος δηλαδή. Υπάρχουν κι άλλοι άξιοι συνάδελφοι που αντιστέκονται, αν και είναι μετρημένοι στα δάχτυλα.  

(Η φωτογράφος Αγγελική Παπαϊωάννου κάνει να φύγει, έχοντας τελειώσει τη δουλειά της. Ο Λιδάκης σηκώνεται, την αγκαλιάζει και της εξηγεί πως αυτό ακριβώς είπε μόλις στη συνέντευξη, πόσο του αρέσει η σωματική επαφή με τον άλλον. Κάθεται και συνεχίζουμε). Μα κι εγώ, όταν σας πρωτοείδα πριν λίγο, ένιωσα πως θέλετε να μ’ αγκαλιάσετε. 

Ναι, είμαι πολύ της αγκαλιάς άνθρωπος! Πίσω στην κουβέντα μας…Είχα πει κάτι, ότι δεν επιτρέπεται οι ερμηνευτές να κρίνουν ερμηνευτές. Μπορεί 50 ερμηνευτές να δώσουν 50 ερμηνείες, άρα και 50 τραγούδια, δεν παύει όμως ο ερμηνευτής να κάνει παραϊατρικό επάγγελμα. Ξέρουμε καλά ποιοι είναι οι μεγάλοι ερμηνευτές στον τόπο αυτό, μόνο το 10% απ’ το υπόλοιπο 90% που υπάρχει. Για να είσαι ένας ολοκληρωμένος ερμηνευτής και να λειτουργείς σαν ένα μουσικό όργανο πρέπει να υπηρετήσεις όλα τα είδη μουσικής. Αν μιλήσω για τον εαυτό μου, δεν μ’ ενοχλεί οτιδήποτε μου προσάπτουν, αρκεί να με διαφοροποιεί απ’ αυτούς! Εγώ υπηρέτησα και το ανατολικό στοιχείο και το δυτικό. Ως μουσικός, μιλάω, από μικρό παιδί σε μπάντες και σε φιλαρμονικές, όπου εκεί έμαθα και τις πρώτες νότες.

Μιλήστε μου για τις μουσικές σπουδές σας.

Λυπάμαι που δεν τις ολοκλήρωσα…Πιστεύω όμως πως η μουσικότητα μου αρκεί για να επιβάλλει το σεβασμό που έχουν οι μουσικοί στο πρόσωπο μου. Μου είναι αρκετό που με ακούν τι τους λέω την ώρα της πρόβας και που συνεννοούμαστε. Στη μουσική έχουν ειπωθεί όλα εδώ και πάρα πολλά χρόνια, τελείωσε, καινοτομία δεν θα υπάρξει. Η καλύτερη συνεργασία που είχα ήταν με δύο ανθρώπους: Ο ένας ήταν ο Μάριος Φραγκούλης, ο οποίος ήταν κύριος στην κυριολεξία, και ο άλλος ήταν ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, που όταν κάναμε μαζί τα έργα του Χατζιδάκι, ήταν άψογος και εξαιρετικός χαρακτήρας! Εγώ επειδή δεν είμαι ανταγωνιστικός, κάπου γράφτηκε ότι τράβηξα από κάποιον το μικρόφωνο κι αυτός μετά βγήκε κι έδινε συνεντεύξεις. Έψαξαν να βρουν με ποιους έχω συνεργαστεί και ποιος ήταν αυτός που του τράβαγα το μικρόφωνο. Ξέρετε τι είπα; «Τράβαγα το μικρόφωνο για να μην τον σκεπάσω, γιατί ο νόμος της ηχοληψίας λέει ότι αυτός που κάνει δεύτερη φωνή, πρέπει ν’ ακούγεται λιγότερο». Δεν εννοούσα συγκεκριμένο άνθρωπο, λοιπόν, κι αν εννοούσα, προερχόταν απ’ το βαθύ παρελθόν. 

Συντηρεί τον εαυτό του έτσι ο άλλος. 

Άκου όμως τώρα: Όταν μου τηλεφώνησε ο Μπιθικώτσης και μου είπε ποιος είναι και πήγα σπίτι του, τον έκανα τσακωτό να με ακούει και να κουνάει το κεφάλι του. «Πως τραγουδάς έτσι, ρε παιδί μου;» έλεγε, «Εσύ είσαι δικός μας, δεν είσαι απ’ τους άλλους». Δεν το πολυκατάλαβα τι μου είπε, αλλά εγώ γυρνάω και του λέω: «Κύριε Γρηγόρη, θέλετε να τραγουδήσουμε μαζί;» Ήταν το 1994. «Έλα ρε» απαντάει, «τώρα που έχω χάσει τη φωνή μου; Τι να πω εγώ με σένα, να με σκεπάσεις;» Του εξήγησα πως αφενός για μένα δεν την έχει χάσει τη φωνή του, αφετέρου μπορώ να βρω έναν τρόπο να τον κάνω ν’ ακούγεται ωραία και να είμαι δίπλα ταπεινός μαθητής του. «Θα σου πω αύριο» μου λέει, φεύγω και μόλις φτάνω σπίτι χτυπάει το τηλέφωνο. «Εντάξει, θα έρθω» τον ακούω να μου λέει. Και ήρθε ο Γρηγόρης! Παίξαμε μαζί στο ΖΟΟΜ, έβγαινε και τον αποθέωναν. Περάσαμε υπέροχα! Κάθε βράδυ έπρεπε να περάσω να τον πάρω και να τον γυρίσω σπίτι. Μοιραία γίναμε φίλοι. 

Είχατε και την αναγνώριση του Στέλιου Καζαντζίδη, επίσης.

Είπε κάποτε στον Καραντίνη: «Θέλω να μου τον φέρεις αυτόν να τον φιλήσω στο λαιμό πριν πεθάνω». Πήγα και ήξερε πολλά για μένα και για τη ζωή μου. Μου έλεγε «Πρόσεχε τους αυτούς» και διάφορα άλλα ο Στέλιος! Κάτσαμε κάπου για καφέ, θυμάμαι, και μας περικύκλωσε ο κόσμος, σταμάτησε η κίνηση. Φύγαμε απ’ την πίσω πόρτα και ξαναπήγαμε στο στούντιο. «Θέλω, ρε, να κάνουμε μαζί ένα ντουέτο» μου είπε. Δεν προλάβαμε…

Να πάμε λίγο στο τηλεοπτικό «Να η ευκαιρία» που εμφανιστήκατε πρώτη φορά;

Απ’ το «Να η ευκαιρία» βγήκαμε εγώ, η Νένα Βενετσάνου και η Γλυκερία, την οποία Γλυκερία θεωρώ εξαιρετική τραγουδίστρια! Με τη Βενετσάνου συμμετείχαμε σε ένα δίσκο του Χρήστου Λεοντή με τη Μονή Κουτλουμουσίου, που εγώ τραγούδησα το «Μήτηρ Θεού». Έτσι αισθάνομαι σαν ένα βιολί που ότι μου δίνουν, οφείλω να το ερμηνεύσω ανάλογα με την απαίτηση της καταγωγής του. Βασικά υπηρετώ το λόγο.

Και ο συνθέτης τι ρόλο παίζει; Δεν είστε κι ένα όργανο στα χέρια του;

Προσωπικά εγώ, όχι. Είναι κάποιοι με τόσο έντονη προσωπικότητα, που όλοι ονειρεύονται τα τραγούδια τους με τη φωνή τους. Είχα την τύχη να απολαύσω και αυτό! Είπαμε, στη μουσική έχουν ειπωθεί τα πάντα, εφτά νότες είναι όλες οι καημένες. Λέω εγώ, ας πούμε, ένα τραγούδι το 2002 του Λειβαδά σε ποίηση Λειβαδίτη. Περνάει στο ντούκου, αφού η εταιρεία, η SONY, ποντάρει σ’ ένα άλλο τραγούδι. Εγώ πάλι τους λέω: «Αυτό είναι το τραγούδι αν θέλετε να κάνετε επιτυχία». Περνάνε τα χρόνια…Το τραγούδι λεγόταν «Για να σε συναντήσω». Τελικά, εφόσον το αγάπησε τόσο πολύ ο κόσμος, κάτι αποδείχτηκε…

Ότι είχατε ένστικτο.

Μάλιστα! Μετά το είπε η συμπαθέστατη Ελεονόρα Ζουγανέλη, το είπε η Νατάσσα Μποφίλιου, άρχισαν να το λένε όλοι. Εγώ ωφελήθηκα στην τελική από ένα τραγούδι που πάντα το πίστευα και που ανακαλύφθηκε απ’ τα νέα παιδιά. Την Ελεονόρα τη γνώρισα κοριτσάκι, χωρίς δισκογραφία, όταν έπαιζα με τον Μητροπάνο. Το είχαμε σαν παιδί μας! Δε συμβαίνει το ίδιο αν ένας νέος τραγουδιστής κάνει σήμερα επιτυχία. Δεν θα την καρπωθεί. Παράδειγμα: Υπάρχει ένας ταλαντούχος άνθρωπος που λέγεται Θοδωρής Κοτονιάς. Κάνει ένα ωραίο τραγούδι και μια επιτυχία, τα «Κλειδιά», αλλά δεν καρπώνεται ο Κοτονιάς αυτό που του αναλογεί! Ανεβαίνει το κομμάτι του στο διαδίκτυο απ’ άλλους και καρπώνονται αυτοί τη δική του επιτυχία. Η σύγχυση της εποχής τα δημιουργεί όλα αυτά, άλλους τους «φτιάχνει» και τους εξυψώνει, άλλους τους κατακεραυνώνει. Φταίει και η οικονομική κρίση σ’ αυτό.

Η Μποφίλιου ξεχωρίζει, νομίζω, απ’ αυτό που λέτε. Έγινε γνωστή και δημοφιλής με τα δικά της τραγούδια.

Η Μποφίλιου για μένα είναι μεγάλη ερμηνεύτρια! Εγώ δε μπορώ να κρίνω αν μετά από δέκα χρόνια κοιτάξει πίσω της και δει αν έχει τραγούδια, αυτό όμως που διαπιστώνω είναι ότι πρόκειται για μία πολύ μεγάλη ερμηνεύτρια και πολύ σεβαστικό παιδί. Όταν συναντηθήκαμε στο Συμβούλιο των Ελλήνων Ερμηνευτών, σηκώθηκε όρθια, ήρθε στην αγκαλιά μου, εντάξει, έχει αγωγή η κοπέλα! Τέλος πάντων, εγώ ήμουν 19 χρονών όταν μου μίλησαν για το «Να η ευκαιρία» που με ρώτησες πριν. Εγώ δεν σκεφτόμουν να γίνω ποτέ επαγγελματίας τραγουδιστής. Είχα φάει απογοήτευση σε ένα διαγωνισμό ταλέντων στην Κρήτη, εφόσον ούτε μες τους 20 πρώτους δεν πέρασα! Είχα φοβερό τρακ…

Σας στήριζαν οι δικοί σας;

Ο μεγάλος μου αδερφός, ο Γιάννης, είναι επίσης εξαιρετικός μουσικός και τραγουδιστής, αλλά παντρεύτηκε μικρός. Άμα παντρευτείς στα 20 σου και αρχίζουν τα οικογενειακά βάρη, ναι μεν παραιτείσαι, αλλά έχεις και μεγαλύτερο πάθος. Τώρα που το σκέφτομαι, ίσως ο αδερφός μου σαν χαρακτήρας να ήταν πιο κατάλληλος για το επάγγελμα. Οι γονείς μας, πάλι, ήταν πολύ διακριτικοί στη ζωή μας. Ο πατέρας μου ήταν ένας άνθρωπος πολύ μπροστά για την εποχή του. Αν έβλεπες το γραφικό χαρακτήρα του, έμοιαζε με ψηφιδωτό της Κνωσού! Αλάνθαστος ορθογραφικά! Έλεγε «Ας ακολουθήσει ο καθένας το δρόμο που επιθυμεί»…

Είπατε πριν ότι πάνω απ’ όλα υπηρετείτε τον στίχο.

Γράφει ο Φασουλάς στο νέο μας τραγούδι, το «Για νά’χω λόγο να υπάρχω»: «Για νά’χω κάπου να πηγαίνω/ τόπο δικό μου μα και ξένο/ γυρνώ ανάποδα τους χάρτες/ να μοιάζουν οι γκρεμοί μ’ αγάπες/ Για νά’χω λόγο να υπάρχω/ θέλω όσα έπαθες να πάθω/ για νά’χω λόγο να με νοιώσεις/ θέλω να’ ρθείς να μ’ αθωώσεις»…Καταλαβαίνετε τώρα, έτσι; Έχω την τιμή ένας Φασουλάς να γράφει και να σκέφτεται εμένα, τι πιο ωραίο πράγμα να θέλει εμένα μέσα σε τόσους ερμηνευτές; Διότι, ξέρετε, δεν είναι και πολλοί αυτοί που γράφουν καλό στίχο. Ο μόνος τρόπος για να πάμε παρακάτω είναι να ασχοληθούμε με καλό στίχο, με έξυπνες ενορχηστρώσεις, με φυσικά όργανα και όχι με λούπες! Ο θάνατος του μουσικού είναι η λούπα, όταν καταργείς δηλαδή τον μουσικό από το στούντιο. Μου έστειλε τώρα κάτι ν’ ακούσω ο Χρυσόστομος Καραντωνίου κι ακούω ένα μπεντίρ μέσα. Κανείς δε θα καταλάβει ότι είναι λούπα το μπεντίρ αυτό, εμένα όμως μ’ ενοχλεί γιατί δεν τό’χει παίξει ανθρώπινο χέρι. 

Αυτό έγινε κατά κόρον την τελευταία δεκαετία λόγω ένδειας παραγωγής.

Άμα θες να δεις τι είναι ένας άνθρωπος, δώσ’ του χρήμα και εξουσία, εκεί καταλήγουμε! Το λέω και θα το λέω συνεχώς, ευτυχώς που υπάρχει και ο θάνατος. Όσο και να μας πονάει, φαντάζεστε να ήμασταν αθάνατοι; Θα ερήμωνε ο πλανήτης. Στο τέλος θα ξέσκιζε ο ένας τις σάρκες του άλλου, τα ζώα θα έμεναν νηστικά. Να το αποτέλεσμα των εφτάμισι δις που θρέφει ο πλανήτης, ενώ μπορεί να θρέψει μόνο πέντε! Ο άνθρωπος έρχεται στη ζωή για ν’ αντιμετωπίσει τη ζωή και το θάνατο, αυτά τα δύο δεν έχουν καμία διαφορά. Αν πας ογδόντα χρονών, έχεις ζήσει 29.000 μέρες, βάλ’τα κάτω! Ο χρόνος ο άφθαρτος φθείρει τους πάντες εκτός απ’ τον εαυτό του.

Εσείς έχετε καλή σχέση με το χρόνο;

Δεν του πολυδίνω σημασία, δεν μ’ απασχολεί. Το θέμα είναι να μεγαλώνεις και να εξελίσσεσαι πνευματικά, απομυθοποιώντας την ύλη. Όσο κατεβαίνεις κάτω πνευματικά, τόσο θεοποιείς την ύλη. Ο άνθρωπος χρειάζεται πολύ λίγα για νά’ναι ευτυχισμένος. Στο λέω εγώ που όταν με πιάνουν οι μαυρίλες μου, δεν θέλω να δω άνθρωπο και να μιλήσω σ’ άνθρωπο!  

Κλείνεστε…

Κλείνομαι, βεβαίως. 

Είναι χαρακτηριστικό όλων των χρόνων σας αυτό;

Από παιδί. Άμα κάτσεις και παίξεις μπάλα στο γήπεδο του βλάκα, θα φας τρία γκολ. Είσαι χαμένος, δεν υπάρχει ποτέ περίπτωση να κερδίσεις έναν βλάκα!

Κατά το «η βλακεία είναι αήττητη».

Αήττητη, ακριβώς! Να μην υποτιμούμε καθόλου την ανοησία και τη βλακεία, έχουν τεράστια δύναμη. Ένας άνθρωπος, ο οποίος σκέφτεται, νιώθει, αναλύει, είναι γεμάτος ανασφάλειες. Ένας απ΄την ανάποδη είναι όλο αυτοπεποίθηση. 

Ο Μπουκόφσκι είχε πει κάτι παρεμφερές.

Δεν το διάβασα από τον Μπουκόφσκι, αλλά ξέρω ότι η σοφία υπάρχει από μόνη της, αρκεί να έχεις τη δύναμη να την ανακαλύψεις. Τη διάθεση, επίσης, και την πνευματική διαύγεια.

Να πάμε στον πρώτο σας δίσκο με τον Γιώργο Κατσαρό στο μακρινό 1982. Σας είχε «τσιμπήσει», να υποθέσω, από το «Να η ευκαιρία» που ήταν στην επιτροπή;

Με είχε ακούσει η Λίτσα Διαμάντη στην Κρήτη. Μεγάλη κυρία και καλός άνθρωπος, όπως Κύριος με Κ κεφαλαίο είναι και ο Κατσαρός!  Η Διαμάντη του είπε «Άκουσα ένα παιδί που τραγουδάει εξαιρετικά» κι έτσι πήγα και μ’ άκουσε. Πήγα με φάρμακα κιόλας αφού ήμουν με ίωση. 

Νωρίς – νωρίς πάντως συνεργαστήκατε με καλούς συνθέτες. Θυμάμαι και τον Νίκο Ξυδάκη τώρα.

Τυχαία έγινε αυτό. Ο Ξυδάκης έψαχνε έναν τραγουδιστή και, αν θυμάμαι σωστά, ο Πατσιφάς της Lyra με πρότεινε. Εγώ ήμουν επίσης αφορμή που τραγούδησε ο ίδιος ο Ξυδάκης! Πήγα στο στούντιο, είπα τα τραγούδια του και τον άκουσα να τραγουδάει κι αυτός. Μου έκανε εντύπωση, αφού πάντα μ’ αρέσει ν’ ακούω τους δημιουργούς να τραγουδάνε.

Παρομοίως.

Του λέω: «Γιατί, κύριε Ξυδάκη, δεν λέτε τα τραγούδια σας;» «Εγώ; Να τραγουδήσω μ’ αυτή τη φωνή;» μου κάνει…Δείτε σήμερα, είναι ο βασικός ερμηνευτής των τραγουδιών του! Η τελευταία καινοτομία που έγινε στην ελληνική μουσική ήταν το δίδυμο Ρασούλης – Ξυδάκης! Άλλος ο Ρασούλης ο τεράστιος! Ήμουν πιτσιρίκος και ζούσαμε στην ίδια γειτονιά στο Ηράκλειο, όπου γκομένιαζε κι εκεί βρήκε τη γυναίκα της ζωής του, τη γειτόνισσα μου και μάνα της κόρης του. Είχα την τύχη να συναντήσω σπουδαίους ανθρώπους σε μικρή ηλικία. Μια φορά μπήκα στο σπίτι του Αλκίνοου Ιωαννίδη, τότε που είχε τη μανία να μάθει πνευστά. Βλέπω εκεί ένα πνευστό, το πιάνω και του παίζω ένα σόλο του Chopin! Χαλάστηκε αυτός, «τι είναι αυτό, ρε, πως παίζεις έτσι;» Πήγαν μετά με την Τάνια Τσανακλίδου ν’ αγοράσουν πνευστά από το Λαύριο. Τα αγόρασαν και τελικά η Τσανακλίδου τα έκανε φωτιστικά στο σπίτι της στο Πήλιο (γέλια). Να μην πω και για τον Μάνο Χατζιδάκι, όταν είχε έρθει στο Μουσικό Αύγουστο στο Ηράκλειο; Στα μέσα του ’70 ήταν, μόλις είχε βγάλει τα «Πέριξ», τα ρεμπέτικα. Εγώ ήμουν 11 – 12 ετών. Μπαίνει ξαφνικά ο Χατζιδάκις μες το Κηποθέατρο, γιατί μετά θα παίζαμε κι εμείς, οπότε βλέπει έναν πιτσιρίκο και του κάνει εντύπωση που το όργανο ήταν πιο μεγάλο απ’ αυτόν – εγώ ήμουν αυτός! Με πλησιάζει και μου λέει: «Διαβάζεις νότες;» «Μάλιστα» του απαντάω, αλλά το θέμα ήταν πως εγώ γνώριζα σ’ αυτή την ηλικία ποιος ήταν ο Χατζιδάκις! Τι γύρισα και του είπα από αμηχανία; «Θέλετε να έρθετε στο σπίτι μας για φαγητό;» Κόκαλο ο Χατζιδάκις! Μαζί με τον Γιάννη Ζουγανέλλη τον τουμπίστα ήρθαν στο σπίτι και η μάνα μου έφτιαξε ένα ψητό, που το απόλαυσε απίστευτα ο Μάνος! «Φαγητό που δεν το βρίσκεις ούτε στα πιο πολυτελή ξενοδοχεία» σχολίασε. Μας έκανε ένα σωρό αστεία, θυμάμαι…Μετά πήγε στο ταμιευτήριο και μου έβαλε κάποια χρήματα…Ο πατέρας μου δεν το ήθελε, αλλά τελικά αυτός το έκανε όμως! Χρόνια μετά, έπαιζα με τον Μαρίνο και την Πρωτοψάλτη στη «Μέδουσα». Ήρθε ένα βράδυ εκεί και μου λέει: «Όπως καταλαβαίνεις, διαισθάνομαι τις ερμηνευτικές σου δυνατότητες, οι οποίες είναι αρκετές. Εγώ όμως τώρα πια δεν θέλω να γράψω τίποτα. Έχω αφήσει εντολή στον Γιώργο, τον γιο μου, να τραγουδήσεις έργα μου»! 

Όπως και έγινε! Δεν την ήξερα την ιστορία αυτή με τον Μάνο Χατζιδάκι.

Τα έχω ξαναπεί, αλλά πέρασαν πολλά χρόνια, έχει σημασία να ξαναειπωθούν στη συνέντευξη αυτή τώρα! 

(περνάει μια κυρία με ένα σκύλο. Ο Λιδάκης αρχίζει να χαϊδεύει το ζώο. Συστήνει στην κυρία να το αδυνατίσει λίγο. Πιάνουν την κουβέντα. Φεύγει η γυναίκα με το σκύλο και συνεχίζουμε). Υπήρξαν άνθρωποι που απομυθοποιήσατε μέσα στα χρόνια;

Όποιον άνθρωπο και να θαυμάζεις, όταν ζεις κοντά του μοιραία τον απομυθοποιείς. Είναι νομοτέλεια! Εγώ,ας πούμε, ως τενίστας θαυμάζω τον Φέντερερ. Αν μου δοθεί ευκαιρία να κάνω παρέα δυο χρόνια μαζί του, θα παραμείνει μέσα μου ο μεγάλος τενίστας, αλλά θά’ναι ο Ρότζερ, όχι ο Φέντερερ. Πολλοί άνθρωποι μες τα σπίτια τους δεν παίρνουν καμία σημασία κι έξω μπορεί να τους θαυμάζει όλη η γη. Ειδικά στην εποχή μας, ο θαυμασμός είναι συγκρατημένος. Κανείς δε θα σου σκίσει τα πουκάμισα, κανείς δε θα σου πάρει το σταυρό που φοράς…Τίποτα…

Μια που το λέτε, φοράτε βλέπω έναν μεγάλο σταυρό. Πιστεύετε;

Πιστεύω στον Ιησού Χριστό. Ανέκαθεν! 

Γιατί στον Ιησού Χριστό και όχι στον Θεό; Τον «απομονώνετε» ως ιστορική προσωπικότητα;

Δε μπορώ να πιστέψω σε έναν παππού που κάθεται στον ουρανό και καθορίζει τις τύχες μας. Θα ήταν πολυάσχολος…Σημασία έχει, σαν άνθρωπος που εξελίσσομαι, να μην πιστεύω στην κάθε είδους οπαδοποίηση. Ο Θεός υπάρχει μέσα μας, εκεί κατοικεί. Ο Ιησούς, εντάξει, τον πιστεύω, μα όπου και να πιστεύεις, σε όποια δύναμη, μια και όλα είναι ενέργεια, για μένα τελικά ο μεγαλύτερος Θεός είναι ο άνθρωπος. Αν πιστεύεις στον άνθρωπο, χωρίς καχυποψία και εμμονές κι όταν δεν αυτοβλάπτεσαι…

Να μην είσαι αυτοκαταστροφικός, εννοείτε.

Όπως το λέω, να μην αυτοβλάπτεσαι. Όταν γίνεται αυτό, δύσκολα θα σε βλάψει κι ο άλλος.

Εγώ πάλι σέβομαι τους αυτοκαταστροφικούς ανθρώπους, μη σας πω ότι μου αρέσουν κιόλας.

Μα κι εγώ δεν είπα ότι δεν τους σέβομαι, γι’ αυτό είμαι κι υπέρ της ευθανασίας. Όταν ο άλλος θέλει να φύγει απ’ τη ζωή, γιατί τη χόρτασε, κουράστηκε και πονάει κιόλας, άσ’ τον να φύγει, να λυτρωθεί. Έτσι γυρνάμε στο μεγαλύτερο αγαθό που λέγεται ελευθερία! 

Και σ’ αυτό που είπατε πριν, ότι η ζωή κι ο θάνατος δεν διαφέρουν.

Μαζί πάνε αυτά! Αν κάποιος θέλει να φύγει, να επιστρέψει εκεί που ήρθε, ας γίνεται νόμιμα. Γεννιόμαστε με το εισιτήριο της άφιξης στό’να χέρι και της αναχώρησης στο άλλο.

Μόνο εμείς έχουμε επίγνωση αυτού του εισιτηρίου.

Δεν το νομίζω, διαφορετικά δεν θα ήταν όλοι τόσο απάνθρωποι. Ο φασισμός δε χρειάζεται γαλόνια, κυκλοφορεί εδώ δίπλα μας. Φασίστας μπορεί νά’σαι μες την ίδια σου την οικογένεια. Λίγη εξουσία νά’χεις φτάνει, η εξουσία δημιουργεί τον φασίστα, ο οποίος μπορεί να κρύβεται κάτω απ’ την ομπρέλα της δημοκρατίας. Στη δημοκρατία, όμως, κουμάντο κάνει το Σύνταγμα, ο λαός είναι το αφεντικό.

Ισχύει στη σημερινή εποχή αυτό;

Κοιτάξτε, ζούμε μία εποχή Αναγέννησης. Θυμάστε πόσο εντύπωση μας είχε κάνει στην αρχή η λέξη «παγκοσμιοποίηση»; Να την τι ήταν τελικά, την είδαμε! Τώρα πια την απέσυραν, σου λέει δε μετράει…Ήταν για το καλό των ανθρώπων τελικά ή αυτών που πίνουν το αίμα των ανθρώπων; 

Οι τράπεζες εν προκειμένω.

Ευτυχώς δεν είχα ποτέ παρτίδες με τράπεζες και δεν πήρα ποτέ ούτε μισό ευρώ. Χρωστάω, δεν έχω πρόβλημα να το πω, αλλά ποτέ η ανάγκη δεν με οδήγησε σε μια τράπεζα. Δανεικά με δανεικά διαφέρουν και δεν εξοφλούνται. Επειδή ειπώθηκαν πολλές μαλακίες σ’ αυτόν τον τόπο, να μας διευκρινίσει αυτός που είπε «Μαζί τα φάγαμε», ποιοι ήταν αυτοί που τα έφαγαν μαζί του ώστε να ψάξουμε κι εμείς να βρούμε ποιοι ήταν αυτοί απ’ τους γύρω μας, που επίσης φάγανε. Δε βρέθηκε ούτε ένας να του το πει αυτό!

Γράφετε κι ο ίδιος μουσική για τραγούδια, κύριε Λιδάκη.

Ναι, έχω γράψει για τη Γαλάνη, για τον τελευταίο δίσκο της Μοσχολιού, όπως και στίχους σε ένα τραγούδι του Γιάννη Σπάθα, την «Άδικη καρδιά». Και για πολλούς άλλους έγραψα, που τώρα μου διαφεύγουν.

Ήταν το διάστημα, λοιπόν, που με 25.000 CD σε πωλήσεις την εβδομάδα, βγάζατε απίστευτα λεφτά.

Ναι και με φοβερά συμβόλαια, τα οποία τα είχαν κι άλλοι, όχι μόνο εγώ. Αν όλοι ήταν πλούσιοι και διάσημοι, θα καταλάβαιναν ότι δεν έχει αυτό καμία ιδιαίτερη αξία. 

Πρόσφατα με την αυτοκτονία του τραγουδιστή των Prodigy, τέθηκε κι ένα ηθικό δίλημμα: Ο άνθρωπος αυτός, στην ηλικία σας, τα είχε όλα…

Κι εγώ έτοιμος είμαι ν’ αυτοκτονήσω, όπου νά’ναι θα το μάθετε (γελάει).

Δεν σας έχω ικανό για αυτοκτονία! 

Άμα κάποια στιγμή με κουράσει η ζωή, θα το θελήσω, να είστε σίγουρος. Πιστεύω μέχρι τότε να έχει ψηφιστεί ο νόμος υπέρ της αυτοχειρίας. Η ζωή είναι μια πλάκα, αγαπητέ. Σας είπα, ο άνθρωπος κάποια στιγμή μπουχτίζει, λέει δεν θέλω άλλο. Αρχίζω να πιστεύω ότι και το αλτσχάιμερ είναι μια απόδραση απ’ την πραγματικότητα. Πολλοί επιστήμονες έχουν πει πως αν γινόταν μια ένεση λησμονιάς σε ανθρώπους που βασανίζονται με χίλια δυο προβλήματα, αυτόματα θα θεραπεύονταν. 

Εννοείται. Η ζώσα πραγματικότητα είναι βασανιστική. 

Ρε συ, καιρό είχα να κάνω τέτοια συζήτηση…

Και τι θα γινόταν με μια ένεση λησμονιάς; Υπάρχουν και τα βουνά της Κρήτης που εσείς καταφύγατε.

Το ιδανικό στη ζωή είναι να μην έχεις αφεντικά και να κάνεις πάντα αυτό που επιθυμείς.

Πώς, όμως; Ζείτε με τους νόμους της αγοράς. 

Εντάξει, εγώ πάντα έκανα αυτό που ήθελα. Να σας πω τι με κάνει ευτυχισμένο; Το ότι σιγά – σιγά αρχίζουν και καταλαβαίνουν ποιος είμαι. Παρεξηγήθηκα πάρα πολύ, αλλά έδωσα κι εγώ δικαιώματα.

Σαφώς. Απ’ την άλλη, όμως, τι θα πει έδωσα δικαιώματα; Είστε ένας τραγουδιστής που δώσατε το καλύτερο.

Ότι και να κάνεις, το παν είναι να μην έχεις πειράξει συνάνθρωπο! Μόνο τότε, ότι και νά’χουν πει, θα πουν και το εξής: «Αυτόν τον κρεμάσανε! Γιατί; Τι έκανε; Βίασε ένα παιδάκι, καλά του κάνανε! Αυτόν, όμως, γιατί τον κρέμασαν; Επειδή πείραξε τον εαυτό του»…Δεν μπορεί, κάποια στιγμή θα το πουν αυτό. Νομίζω πως για μένα πια τό’χουν καταλάβει! 

Ο καθένας έχει δικαίωμα να βάλει κάτω τον εαυτό του και να τον κάνει κομματάκια. Τέλος πάντων, θα ήθελα να μου πείτε αν ποτέ σας διακατείχε το άγχος της καριέρας.

Ποτέ, ποτέ! Άμα, φίλε, σου κάτσει ο Λιδάκης στο σβέρκο, τη γάμησες! (γελάει) Πέρασε πριν η κυρία με το σκυλάκι. Εμείς ούτε μπλαζέ ήμασταν, ούτε υφάκι είχαμε, ρωτήσαμε την κυρία πως τη λένε κλπ. Αν εγώ είχα άγχος για μια συνέντευξη μαζί σου, σημασία δεν θα της έδινα. Παρκάρω το αυτοκίνητο στο αεροδρόμιο και μια μέρα μου λέει ένας παρκαδόρος: «Κύριε Λιδάκη, θέλω να σας σφίξω το χέρι. Όλοι που περνάνε από δω, έχουν πρόβλημα αν τους αναγνωρίζουμε ή όχι. Προχθές πέρασε ένας και μού’πε ”Δεν ξέρεις ποιος είμαι εγώ;” Δεν τον ήξερα! Τσαντίστηκε και πήρε το αμάξι του να πάει σ’ ένα άλλο πάρκινγκ»!

Δεν είναι κανόνας αυτός. Άλλος μπορεί να είναι αγοραφοβικός, να μη θέλει να τον αναγνωρίζει κανείς…

Μιλάτε υποθετικά! Άμα είσαι αγοραφοβικός, κάθεσαι σπίτι σου, δεν εκτίθεσαι. Αυτός που πάσχει από αγοραφοβία, δε βγαίνει απ’ το σπίτι του. Είχα έναν γνωστό στην Κρήτη που δεν έβγαινε ούτε μέχρι το περίπτερο για τσιγάρα. «Γιατί, ρε, φοβάσαι;» τον ρωτούσα και μου απαντούσε: «Μη βγει η θάλασσα και με σκεπάσει». Ο φόβος του φόβου είναι, ο φόβος να μη φοβηθείς. Γίνεσαι ο σπιτονοικοκύρης ενός φαντάσματος που κατοικεί μέσα σου και δεν σου πληρώνει ενοίκιο. Αν επικαλεστείς τους φόβους σου, τότε μόνο έρχονται. Ας μη μπούμε σε ψυχιατρικά θέματα και παριστάνουμε τους ξερόλες τώρα. Στο ασυνείδητο μου είναι εγγεγραμμένο το πεπερασμένο της ύπαρξης ώστε να μη με νοιάζει αν με γνωρίζουν ή όχι, αν με ξέρουν ή δεν με ξέρουν. Πάντα εγώ θα συμπεριφέρομαι σαν να μην με αναγνωρίζει κανείς! Δεν λέγαμε ότι έχουν απομυθοποιηθεί οι πάντες; Πρώτα οι πολιτικοί, μετά οι παπάδες και μετά οι καλλιτέχνες. Τρέχαμε παλιά να φιλήσουμε το χέρι του παπά, έτσι μας έλεγαν οι γονείς. Σήμερα κανένας δεν το κάνει πια. Οι μόνοι που παραμένουν ινδάλματα είναι οι αθλητές. Αυτή ειν’ η αλήθεια, εδώ ζούμε όλοι μαζί…

Ενστερνίζεστε τη χατζιδακική ρήση ότι δεν υπάρχει τραγούδι χωρίς έρωτα και θάνατο;

Για να το είπε ο Χατζιδάκις! Είμαι υποχρεωμένος να το πιστέψω, κάτι παραπάνω ξέρει από μένα!

Διπλωματική απάντηση.

Καθόλου! Ευθύτατη απάντηση είναι, απάντηση αποδοχής ενός πνεύματος και μιας ψυχής που θα μείνει για πάντα. Ο Μάνος δεν έφυγε, ακόμα εδώ είναι!

Υπήρξατε ερωτευμένος, πολύ όμως;

Ε πως δεν υπήρξα; Άμα δεν ερωτεύθηκε ο άνθρωπος, δεν έζησε τίποτα. Να κάνω ακρότητες, όχι, ποτέ. Έχω κλάψει όμως για έρωτα (εκείνη τη στιγμή περνάει ένας γέροντας, φυσιογνωμία άλλων καιρών. Βγάζει το καπέλο του και μας καλημερίζει. Ο Λιδάκης του φωνάζει δυνατά: «Ευτυχείτε») Ορίστε, μόλις πέρασε ένας γέρος άνω των 90 με μπαστούνι και μας είπε ευτυχισμένος «καλημέρα». Να ρε ένα μάθημα ζωής, πάρτε νά’χετε! 

Συνεχίζοντας, έχω να σχολιάσω πως δεν σας ενδιέφερε μια συμβατική συντροφική ζωή.

Εγώ δεν ξέρω πως τα κατάφερνα κι έφευγα πάντα πρώτος! Στον έρωτα κερδίζει αυτός πού’ναι πιο έξυπνος. 

Δεν είναι ωραία και μια αναξιοπρέπεια στον έρωτα; Τόσα τραγούδια έχουν γραφτεί γι’ αυτό.

Μόνο για τον έρωτα αξίζει να πέσεις χαμηλά, αρκεί να μη σε δουν ποτέ. Να σε βλέπουν πάντα όρθιο. Ο γάμος, απ’ την άλλη, είναι μία σύμβαση. Από πολύ μικρός κατάλαβα ότι δεν είμαι γι’ αυτό. Γιατί να δημιουργήσω προβλήματα σε ανθρώπους, στα παιδιά μου; Να σου πω και κάτι; Έχω παιδιά! Έχω ένα μωρό από την αδερφή μου, που το εγκατέλειψε ο πατέρας του, και το μεγάλωσα, το σπούδασα, το νουθέτησα. Η αγάπη της για μένα είναι απέραντη κι έχει μεταφερθεί τώρα στα δικά της παιδιά. Μου στέλνει η μικρή μου, η Χαρά, καρδούλες, «Σ’ αγαπάω από τον ουρανό μέχρι τα ψάρια»! Αυτή είναι κόρη της κόρης μου, έτσι τη λέω! Πατέρας δε γίνεσαι επειδή ένα βράδυ έκανες σεξ! 

Θέλω να σας πω κάτι, παρακολουθώντας σας τόση ώρα: Μου δίνετε την εντύπωση ενός πονεμένου ανθρώπου, ενός ανθρώπου που πέρασε δια πυρός και σιδήρου. 

Και με πολύ χιούμορ! Βλέπεις, όμως, έναν άνθρωπο πονεμένο! Ναι! Δεν έχεις πέσει έξω, φίλε, καθόλου λάθος δεν κάνεις…Μιλάμε στα ίσα τώρα! Εγώ είμαι ένα κράμα δύναμης και ευαισθησίας. Δεν θα ήθελα να είμαι μόνο δυνατός, να έχω μόνο πόνο και ευαισθησία. Ο άνθρωπος πρέπει να μπορεί να κλαίει και να γελάει. Αν συνεχώς γελάει, είναι χαζοχαρούμενος. Αν συνεχώς κλαίει, πάλι υπάρχει πρόβλημα. Χαίρομαι πάρα πολύ που είχα την πολυτέλεια να πονέσω! Και θα πονέσω κι άλλο! Δεν έχουν τελειώσει οι πόνοι και τα βάσανα.

Το λέτε σαν να το αποζητάτε.

Θα γίνει! Θα γίνει και θα πονέσω κι άλλο, απλά προετοιμάζομαι για τον πόνο. Σαν να σου λένε θα κάνεις εγχείρηση χωρίς αναισθητικό, μα που δεν γίνεται αλλιώς. Δεν θα την κάνεις; Εκτός αν πεις, δεν θέλω, κάντε μου ευθανασία. Δεν έπεσες καθόλου έξω στη διάγνωση σου εσύ κι εγώ δεν θα σου πω ποτέ ψέματα! Άμα λες συνεχώς την αλήθεια, λες πάντα ένα πράγμα, το ίδιο, ενώ με τα ψέματα λες χιλιάδες πράγματα και πέφτεις σε αντιφάσεις. Οι άλλοι δεν είναι μαλάκες, καταλαβαίνουν. Υπάρχει λόγος να κρύβομαι από σένα σε μία συνέντευξη εκ βαθέων, που πιθανώς θα κάνω πολλά χρόνια να ξαναδώσω συνέντευξη; 

Το εκτιμώ αυτό, να ξέρετε.

Δεν εννοώ ότι δεν θα ξαναδώσω δια βίου συνέντευξη, αλλά μετά απ’ αυτή την κουβέντα την ανθρώπινη, το πιο πιθανό είναι να σταματήσω να μιλάω. 

Εσείς ξέρετε…Άμα λέτε πως με κάθε δήλωση σας απασχολούνται τα κανάλια, τι να πω κι εγώ…

Να πω κι ένα άλλο, που δεν ήθελα να το πω, αλλά θα το πω; Άκου να δεις πόσο στημένη ήτανε μία υπόθεση για μένα. Όταν έγινε εκείνο το κακό πριν από 10 χρόνια – όχι ότι εγώ ήμουν αθώα περιστερά, δεν ήμουν – μαζεύτηκαν 800 κανάλια στη Λιβαδειά. Είδες εμένα ποτέ να με καλέσει κανένα δικαστήριο; Εδώ τους πιάνουν με τόνους ουσιών, ναρκωτικά, κι ούτε το όνομα τους δεν λένε! Εμένα με σταυρώσανε κανονικά! Όταν με συνέλαβαν κι οι ίδιοι οι αστυνομικοί με φυγάδευσαν απ’ τις κάμερες, είδες ποτέ να με καλέσει κανένα δικαστήριο; Αυτό λέει κάτι; 

Αυτό που λέτε υπάρχει μέχρι και στη wikipedia, στο όνομα Μανώλης Λιδάκης.

Εξακολουθούν να το γράφουν, εκεί αυτοί!

Όχι, θέλω να πω, αναφέρεται το ότι δεν μπήκατε ποτέ στη φυλακή.

Μα, ποτέ, δεν με κάλεσε κανένα δικαστήριο! 

Σας φαίνεται μεθοδευμένο όλο αυτό;

Ακριβώς! (υψώνει τη φωνή του) Το λέω τώρα, δέκα χρόνια μετά, γιατί αν τό’λεγα τότε, κανείς δεν θα με πίστευε, θα έλεγαν «Άντε, μωρέ, την κότα». Μόνο σε ένα δικαστήριο δεν μπορείς να εμποδίσεις τα κανάλια. Είδες να γίνεται ποτέ τίποτα με μένα; Γιατί; Γιατί δεν με κάλεσαν να δικαστώ; Άρον άρον σταύρωσον αυτόν! Ξαναλέω, δε μπορούσα να μιλήσω τότε. Δέχτηκα ότι δέχτηκα και μετά από μια δεκαετία, λέω αυτό σε σένα! 

Είναι μία δικαίωση.

Τι να δικαιωθώ, ρε φίλε; Μήπως έκανα κάτι, μήπως πείραξα κανέναν εγώ; Μήπως έβλαψα κανέναν συνάνθρωπο και δεν το ξέρω; Δεν πειράζει, υπάρχουν άλλοι που έχουν υποστεί τα χειρότερα, χωρίς να φταίνε σε τίποτα. Άνθρωποι που τραβήχτηκαν, βασανίστηκαν, φυλακίστηκαν, που τους έβγαλαν τα δόντια, τα νύχια, τους τσάκισαν. Ελαφριά την πέρασα εγώ, αλλά η αλήθεια είναι αυτή που σου λέω! Μάλιστα είχα υποσχεθεί τότε στον εαυτό μου ότι την αλήθεια θα την πω αφού περάσουν δέκα χρόνια! Νάτη τώρα, έκλεισαν δέκα χρόνια ακριβώς! 

Σε τι φάση βρίσκεστε αυτή τη στιγμή;

Στούντιο είμαι, γράφω. Κάνω μια δουλειά σε στίχους Κώστα Φασουλά και μουσική Χρυσόστομου Καραντωνίου. 

Λαμβάνετε υλικό τακτικά νέων δημιουργών; 

Συνέχεια, δεν γίνεται άλλη δουλειά. Όλα τ’ ακούω. Σέβομαι τον άνθρωπο που θα μπει στη διαδικασία να με σκεφτεί για ερμηνευτή του. 

Σας είναι εύκολο να πείτε «Ευχαριστώ, δεν μ’ ενδιαφέρει»;

Καταρχάς δέχομαι την πρόταση και απαντώ πως θα το ακούσω και αν μ’ αρέσει, θα το τραγουδήσω. Απλά…Τώρα, επειδή μαθαίνω ότι συνάδελφοι πάνε και πληρώνουν για να τους βγάλουν δίσκο, εγώ μέχρι στιγμής δεν έχω δώσει ούτε μισό ευρώ για να τραγουδήσω στο στούντιο. Δεν σκοπεύω και να το κάνω! Δεν είμαι πλούσιος, αλλά το θεωρώ μια μορφή εκπόρνευσης. Καλό θα’ναι να βάλουν και λίγο μυαλό οι εταιρείες, όσες εξακολουθούν να υφίστανται. 

Τι να σου κάνουν κι οι εταιρείες; Λεφτά πλέον βγάζουν απ’ τα ριάλιτι, μη λέμε γνωστά πράγματα.

Γι’ αυτό και είπα πριν ότι οι ερμηνευτές θα κρίνονται μόνο απ’ τους ειδικούς της τέχνης. Κι εμείς της τέχνης άνθρωποι είμαστε, αλλά δεν πρέπει να κρίνουμε τον ερμηνευτή. Εγώ δεν ήξερα κιόλας ότι όλοι αυτοί που μπαίνουν στις κριτικές επιτροπές στα ριάλιτι παίρνουν και λεφτά!

Ε τι, τζάμπα πάνε;

Όταν μου είχαν τηλεφωνήσει να πάω κριτής, γέλασα, λέω «Παιδιά, εμένα βρήκατε να πάρετε;» Τους εξήγησα ότι δεν είμαι απόλυτος, αλλά θα εκτεθώ και δε θέλω. Ας τα πάρουν μαζί τους, λοιπόν, αυτοί! Πεθαμένος και πλούσιος δεν υπάρχει! Ο Θεός ήταν δίκαιος, έδωσε στους ανθρώπους μια ζωή, μια ψήφο κι ένα θάνατο! Δεν πα’ να’σαι ο «Γαμάω»; Δεν έχει άλλο, φίλε, μέχρι εκεί πας! 

Τις πολιτικές πεποιθήσεις σας τις λέτε;

Έχω ξαναπεί ότι τελείωσε η εποχή των αυτοδύναμων κυβερνήσεων. Κι αυτοί εκεί πάνω που τους ονόμασαν Μακεδονία, μπορεί να λέγονται έτσι απ’ τον Μεγαλέξανδρο, αλλά Μακεδόνες δεν είναι. Να μείνουν εκεί, να κάτσουν φρόνιμοι. Τους ευνοήσαμε, τους πήραν στο ΝΑΤΟ, να μη μας ενοχλούν, διότι εμείς ως λαός δεν ενοχλήσαμε κανέναν! 

Μιλάμε για μια χούφτα ανθρώπων, έτσι;

Εντάξει, τώρα ότι έγινε, έγινε! Πολιτικοί δεν υπάρχουν σήμερα. Αγωνιούν για την επιβίωση τους θα έλεγα…Όσο για συναδέλφους που πωρώνονται και ταυτίζονται με κόμματα, ισχύει και γι’ αυτούς ότι ισχύει για τους περισσότερους Έλληνες: Οι συνάνθρωποι μας σ’ αυτόν τον τόπο είναι πολιτικά ανενημέρωτοι. Έχει αρχίσει να απασχολεί τους πάντες το παρασκήνιο παρά αυτό που βλέπουν! Πως γίνεται μια χώρα 10 εκατομμυρίων να χρωστάει 300 δις; 

Σας κουράζει η κουβέντα για την πολιτική, τη βαριέστε;

Αυτός ακριβώς ήταν ο στόχος! Να καθόμαστε να μιλάμε για πολιτική και σε ένα δεκάλεπτο να λέμε «Δεν αλλάζουμε κουβέντα, γιατί αυτά είναι μαλακίες;» Το καταλάβαμε πως επιτεύχθηκε αυτό, η απαξίωση της πολιτικής. Όταν μέσα σε μια κοινωνία, μία που έχει 12 παιδιά και 13 εγγόνια, αναγκάζεται να πλαστογραφήσει ένα απολυτήριο για να προσληφθεί και να μπορεί να ζήσει αυτά τα 12 παιδιά και τα 13 εγγόνια της, αυτηνής της διπλασιάζεις το μισθό! Δεν την απολύεις, ούτε τη σέρνεις στα δικαστήρια! 

Μπράβο σας που το λέτε!

Της λες «Έλα δω, ηρωίδα», της διπλασιάζεις το μισθό και προστατεύεις έτσι τη χώρα, το έθνος, την πατρίδα, που κινδυνεύει να γίνει και μια χώρα γερόντων. Ντροπή τους, αίσχος, που την έσυραν στα δικαστήρια τη γυναίκα!

Θέλω τη γνώμη σας για κάτι άλλο: Παρακολούθησα πρόσφατα ένα live που διήρκεσε σχεδόν τέσσερις ώρες. Δεν κάνει κακό στη φωνή του, έτσι, ένας τραγουδιστής;

Δεν ικανοποιείται, μωρέ, ο κόσμος εδώ. Τώρα πρέπει ν’ αποδεικνύεις ότι δουλεύεις και δίνεσαι, να φαίνεται ότι στα αλήθεια έχεις κουραστεί. Εγώ δεν έχω ακόμη πρόβλημα, ανοίγομαι όσο τραγουδάω. Να χτυπήσω ξύλο, το πρωί άμα ξυπνήσω μπορώ να σου βγάλω ολόκληρο δίσκο αν με βάλεις να τραγουδήσω. Αντιθέτως, πολλοί προτιμούν να τραγουδάνε τα βράδια στο στούντιο. 

Θα είστε απ’ τους πρώτους που θα καταλάβετε αν η φωνή σας, ο μη γένοιτο, υποστεί βλάβη;

Πιστεύω ότι αν εσύ νιώσεις ένα πονόδοντο, πρώτος θα το αντιληφθείς. Αν σου πρηστεί, δε θα κάνεις τίποτα, δεν θα τό’χεις προλάβει. Το ίδιο ισχύει και με τη φωνή.

Και ο παράγοντας της επαφής με το κοινό σου;

Η φωνή είναι ένα μουσικό όργανο που θέλει την κατάλληλη συμπεριφορά. Αν αφήσεις ένα βιολοντσέλο κουρδισμένο για πέντε χρόνια, το πιθανότερο είναι να χαλάσει. Πρέπει να το ξεκουρδίσεις αν αποφασίσεις ότι για τα επόμενα πέντε χρόνια δεν θα τ’ αγγίξεις. 

Και σε μια ηλεκτρική συσκευή μπορεί να συμβεί αυτό.

Μάλιστα! Φαντάσου τώρα για να συμβαίνει σε μια ηλεκτρική συσκευή, τι γίνεται με το βιολοντσέλο, που είναι ζωντανός οργανισμός! Ζει, αναπνέει, θέλει αέρα το μουσικό όργανο! 

Εσείς είστε νέος ακόμα, τραγουδάτε, κάνετε δίσκους και συναυλίες. Πως φαντάζεστε τον εαυτό σας 80 ετών;

Ωχ, δε μπορώ να το φανταστώ…Δεν ξέρω…Βασικά δεν ξέρω, γιατί δεν ξέρω αν θα ζω μετά από πέντε χρόνια ή σε έξι μήνες. Ένα είναι σίγουρο στη ζωή, ότι τίποτα δεν είναι σίγουρο…

Δυο λόγια θα ήθελα και για τον Μίκη Θεοδωράκη που μας λαχτάρησε και ξέρω ότι τον αγαπάτε.

Πρώτη φορά τραγούδησα υπό τη διεύθυνση του Μίκη στο Σύνταγμα για το σέρβικο. Είχαμε 200.000 κόσμο, αν θυμάστε. Όταν ξαναβρεθήκαμε, είχε πολύ κέφι, σε πλήρη διαύγεια. Μιλάω για τη δεύτερη φορά που τον είδα, τον Μάρτιο του ’18, πέρσι. Εκεί μου είπε ότι είμαι χατζιδακικός, αλλά εγώ του απάντησα πως είμαι εξίσου θεοδωρακικός και χατζιδακικός. Μετά έπαιξα με τη Λαϊκή Ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης ένα σπουδαίο ρεπερτόριο. Είπα τα «Λαϊκά» του, σε στίχους Μάνου Ελευθερίου, που το απόλαυσα ιδιαίτερα. 

Τελευταία ερώτηση: Για ποιο λόγο θα μπορούσατε να πέσετε στη φωτιά, κύριε Λιδάκη;

Έπεσα μια φορά! Πήρε φωτιά το αυτοκίνητο μου κι είχα μέσα τον σκύλο μου, τον Σαμ, ένα μπόξερ που το υπεραγαπώ. Είπα «Ή και οι δύο ή κανείς»! Μπήκα ξανά στο φλεγόμενο αμάξι, τον έβγαλα και μετά κατέληξα στο νοσοκομείο με εγκαύματα. Δεν αισθάνομαι ήρωας γι’ αυτό, ο καθένας θα τό’κανε. 

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ γι’ αυτή τη συνομιλία.

Εγώ ευχαριστώ και σας είπα ήδη τι νιώθω γι’ αυτή τη συνέντευξη!