Στου Μήτσου του ντεντέκτιβ

Σάββατο βράδυ, ο Δημήτρης Μυστακίδης ανεβαίνει στη σκηνή του γεμάτου Ίλιον Plus. Η ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη και ο ήχος της κιθάρας του είναι η εισαγωγή για την αίσθηση φιλμ νουάρ που θα ακολουθήσει.

«Όποιος το πνεύμα του ποθεί να δυναμώσει,

να βγει απ’ το σέβας κι από την υποταγή.

Aπό τους νόμους μερικούς θα τους φυλάξει,

αλλά το περισσότερο θα παραβαίνει

και νόμους κ’ έθιμα κι απ’ την παραδεγμένη

και την ανεπαρκούσα ευθύτητα θα βγει…..»

Μετά από χρόνια παρουσίασης ρεπερτορίου το οποίο απέδιδε επί σκηνής μαζί με τους σταθερούς συνοδοιπόρους του, Δημήτρη Παππά και Γιώργο Τσαλαμπούνη στις κιθάρες, στη νέα αυτή πρόταση η επίσης για χρόνια συνεργάτις του Ιφιγένεια Ιωάννου, εκτός απ’ το τραγούδι παίζει και κανονάκι ενώ για την καλύτερη εξυπηρέτηση της παράστασης στο σχήμα βρίσκονται πλέον ο Σάκης Καρακώστας στο βιολί και ο Δημήτρης Τσεκούρας στο κοντραμπάσο.

Όπως συνηθίζει τα τελευταία χρόνια, ο Μυστακίδης επιλέγει να εντάσσει στα προγράμματά του μια ενότητα την οποία ερευνά και η οποία αποτελεί μια σημαντική ιστορία στην πορεία του ρεμπέτικου.

Κι αυτό γιατί όπως ακριβώς εξηγεί κι ο ίδιος, «συνειδητοποίησα ότι για να έχει νόημα κάτι, για να πας να παρακολουθήσεις κάτι, πρέπει να σου προσφέρει μια εμπειρία. Όχι γιατί θα σε ξαφνιάσει, αλλά την επόμενη μέρα, αφού έχεις φύγει από το χώρο που ήσουν, να έχεις να συλλογιστείς κάτι».

Πέρσι ήταν η λογοκρισία. Φέτος ενώ ξεκίνησε αντίστοιχα με τον ίδιο τρόπο, τελικά το ρεπερτόριο και οι ιστορίες έφτιαξαν μια ολόκληρη παράσταση μου εξηγεί όταν τον ρωτάω για ποιο λόγο επιλέχθηκαν τα εγκλήματα, επισημαίνοντας πόσες πολλές περιπτώσεις «κόπηκαν».

Χρησιμοποιώντας την ορολογία της νομικής επιστήμης, θα ξεκαθαρίσει ήδη από την αρχή ότι για να υπάρξει έγκλημα, η προϋπόθεση είναι οι ανάλογοι νόμοι και η ύπαρξη οργανωμένης κοινωνίας.

Ωστόσο, σε μια περίοδο, όπως η εποχή του Μεσοπολέμου, με την οποία καταπιάνεται η παράσταση, όπου η βία ήταν σε πολύ υψηλό επίπεδο και ακόμα η κοινωνική οργάνωση αντιστρόφως ανάλογη, πολλές πράξεις των ανθρώπων πρώτα συνέβησαν και στη συνέχεια χαρακτηρίστηκαν αναδρομικά από το νόμο ως εγκλήματα. Σε αρκετές περιπτώσεις μάλιστα, μιλάμε για τραγούδια τα οποία φτιάχτηκαν από τις συνήθειες των καθημερινών ανθρώπων και ύστερα ο νόμος ηρθε να τις χαρακτηρίσει ως εγκλήματα, εξηγώντας το δίπολο «απόκληρου» – εξουσίας.

Είναι η εποχή όπου, «το τί θα πει η γειτονιά είναι κάτι σημαντικότερο, από την ανθρώπινη ζωή» όπως περιγράφει κι από μικροφώνου ο Δημήτρης Μυστακίδης, εστιάζοντας όμως και τις αναλογίες της σημερινής εποχής.

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος, μαθαίνεις για όλες τις κατηγορίες εγκλημάτων. Εδώ χωρούν ιστορίες για φόνους εξ’ αμελείας, από πρόθεση, για πεθερές ή για τη σχέση κράτους και εκκλησίας.

Σε μια καλοστημένη παράσταση που άλλες στιγμές νομίζεις ότι πρόκειται για μετρημένη στο δευτερόλεπτο ραδιοφωνική εκπομπή και άλλες εμπεριστατωμένο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ, η έρευνα που έχει προηγηθεί αναδεικνύει τόσο τα εγκλήματα της εποχής όσο και τον εξαιρετικό τρόπο με τον οποίο οι ρεμπέτες κατέγραψαν τα κοινωνικά φαινόμενα με άμεσο τρόπο.

Ιδιαίτερη θέση στη βραδιά, η ιδέα με την οποία ο Δημήτρης Μυστακίδης διάλεξε να παρουσιάσει τα βίντεο της παράστασης, φτιάχνοντας τα αντίστοιχα ρεπορτάζ με τον πιο ταιριαστό καλεσμένο που θα μπορούσε.

Αναφορικά με το ρεπερτόριο, πρόκειται για μια «ολοκαίνουρια» παράσταση μετά τα χρόνια στα οποία ο πολυοργανίστας και μελετητής της λαϊκής κιθάρας εστίασε περισσότερο στην παρουσίαση του «Αμέρικα», του «Εσπεράντο» και των «16 ρεμπέτικων με κιθάρα».

Με αιχμηρά σχόλια για τη σημερινή κοινωνία και τον κανιβαλισμό της από την παράσταση δε θα μείνει απ’ έξω τόσο ο Ζακ Κωστόπουλος -μ’ ένα τραγούδι ν’ αφιερώνεται στη μνήμη του όσο και ο Άρης Βελουχιώτης μαζί με την επισήμανση ότι «ο ΕΛΑΣ και το ρεμπέτικο είναι τα σημαντικότερα που έχει να υπερηφανεύεται αυτή η χώρα τα τελευταία εκατό χρόνια».

Ο Μυστακίδης έρχεται απ’ το ίδιο το σώμα και την αίσθηση των λαϊκών μουσικων. Η έρευνα, η συγκρότηση και το αυθεντικό αίσθημα των παραστάσεών του έρχεται σαν σκυτάλη να  αναζωογονήσει και να φωτίσει με τον καλύτερο τρόπο την σημασία αυτής της “παλιάς” μουσικής αλλά και να δώσει την καλύτερη απάντηση στις απαξιωτικές και ελιτίστικες προσεγγίσεις που υποτιμούν την καλλιτεχνική αξία της λαϊκής μουσικής.

Αυτός ο «ντεντέκτιβ» δεν είναι εχθρικός προς τα υποκείμενα του εγκλήματος. Τους άλλους, τους εγκληματίες. Έρχεται με το μεγεθυντικο φακό του να εστιάσει στις κρίσιμες συνθήκες που η κάθε εποχή και κοινωνία αναζητούν, για να ποινικοποιήσουν τους «παράξενους», αυτούς που με την ίδια τη λειτουργία τους οδήγησαν στο να τιμωρούν ως απόκληρους.

Τελειώνοντας η παράσταση, ως θεατής αντιλαμβάνεσαι ότι η εξιστόρηση και η κατανόηση της «παραβατικότητας», -της στιγμής δηλαδή που όλοι μας είμαστε εν δυνάμει “δράστες”- δεν είναι ιστορική αναδρομή. Δεν είναι σαν τη σκόνη των βιβλίων. Είναι κατανόηση της πραγματικότητας και προβολή της φύσης της ίδιας της ύπαρξης.

Κι όπως η βραδιά των «murder ballads» θα τελειώνει, ο Δημήτρης Μυστακίδης θα μας καληνυχτίσει, λέγοντας πως «η απάντηση σε όλα, είναι ο άνθρωπος».

Εγκλήματα στο Ρεμπέτικο στο ΙΛΙΟΝ Plus (Πατησίων και Κοδριγκτώνος 17)

Επόμενη παράσταση: Σάββατο 17 Νοεμβρίου 2018

Ώρα έναρξης: 22.30