Στις 6 Ιανουαρίου τερματίζονται οι δράσεις του Χριστουγεννιάτικου Κάστρου Ηρακλείου

Αυτό που έζησα στο Ηράκλειο για ένα τριήμερο μεσ’ στις γιορτές των Χριστουγέννων και που οι Ηρακλειώτες το ζουν κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, ήταν μία όαση πολιτισμού και βασικά η επίγνωση τού πως μία δημοτική αρχή ενδιαφέρεται για την ψυχαγωγία – με όλη τη σημασία της λέξης – των δημοτών της! Φέτος είναι η πέμπτη χρονιά που ένα ολόκληρο χωριό με πολυποίκιλες δράσεις στήνεται στην πλατεία Ελευθερίας, την κεντρική πλατεία του Ηρακλείου, και μάλιστα με δωρεάν είσοδο σε όλα τα δρώμενα, τα οποία περιλαμβάνουν από συναυλίες και προβολές ταινιών μέχρι παραδοσιακή ζαχαροπλαστική και events virtual reality! 

Στην είσοδο του χώρου ένα stand με μαζεμένες σακούλες γεμάτες τρόφιμα, προορισμένες για το Δημοτικό Παντοπωλείο Ηρακλείου. Στο κέντρο, ένα μεγάλο stage για τις συναυλίες που διεξάγονται από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ με τη συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών και συγκροτημάτων από ολόκληρη την περιφέρεια της Κρήτης! Σ’ αυτό το πλαίσιο, ένα πρωί με ξύπνησαν τα τραγούδια από την «Τενεκεδούπολη» και τη «Λιλιπούπολη» και θεώρησα επιβεβλημένη μία επίσκεψη μου στο Κάστρο. 

Και η περιήγηση στα σπιτάκια του Κάστρου ξεκινά: Περνάω αρχικά απ’ αυτό με το όνομα «Γράμματα στον Άι Βασίλη», απ’ όπου επίσης περνάνε εκατοντάδες παιδιά καθημερινά για να συντάξουν και να στείλουν τις δικές τους επιστολές στον πιο γενναιόδωρο Άγιο, που – εδώ που τα λέμε – δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με τους άλλους Αγίους της Εκκλησίας.

Παραδίπλα. σ’ ένα άλλο σπιτάκι, γιαγιάδες φτιάχνουν μελομακάρονα και κουραμπιέδες, διδάσκοντας την πρακτική της πατροπαράδοτης ζαχαροπλαστικής σε παιδάκια που μπαίνουν ανά ομάδες στο χώρο. Σημαντική λεπτομέρεια: Τα παιδάκια δεν είναι μόνο Ελληνάκια, αλλά και προσφυγόπουλα από τις δομές φιλοξενίας της Κρήτης! Είναι τα ίδια παιδάκια που σε ένα άλλο πάλι σπιτάκι, αυτό με τις κινηματογραφικές προβολές, τους δίνεται η ευκαιρία να παρακολουθήσουν παιδικές ταινίες στις μητρικές τους γλώσσες! Σε ένα άλλο σπιτάκι βλέπω νεαρές γυναίκες να συνομιλούν με τα μωρά τους στην αγκαλιά. Υπήρχε εκδήλωση με τίτλο «Ο θηλασμός από το Α ως το Ω», όπου οι Σύμβουλοι Θηλασμού της La Leche League International, Ομάδα Κρήτης, Ηράκλειο, ανέλαβαν μέσα από συζήτηση να λύσουν κάθε απορία στις νέες μητέρες. 

Ξεναγός μου στο Χριστουγεννιάτικο Κάστρο Ηρακλείου είναι η ικανότατη Μάρα Παναγιωτάκη, που από την πρώτη χρονιά ανέλαβε την οργάνωση των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Την παρακολουθώ με ένα γούοκι τόκι στα χέρια να συντονίζει το πολυπρόσωπο δυναμικό των εργαζομένων στα σπιτάκια με σκοπό να βαίνουν όλα καλώς! «Πρόκειται στην ουσία για ένα φεστιβάλ 38 ημερών και 38 αντίστοιχων δράσεων» με ενημερώνει κι εγώ τη ρωτάω πως τα φέρνει βόλτα με τόσες εκδηλώσεις, τη στιγμή που με ένα αντίστοιχο τριήμερο φεστιβάλ στην Αθήνα, λόγου χάριν, ο καθένας θα πελάγωνε στη θέση της! «Η προσωπική μου αισθητική παίζει ρόλο όχι σε ένα συγκεκριμένο καλλιτεχνικό σχήμα, αλλά στη συγκεκριμένη κατηγορία ψυχαγωγίας» μου εξηγεί. «Προσπαθούμε να τονώσουμε το τοπικό καλλιτεχνικό δυναμικό, το οποίο είναι πολύ ισχυρό» προσθέτει και έχει δίκιο, αν σκεφτεί κανείς πως στην Κρήτη κάθε οικογένεια έχει κι από έναν μουσικό. Παραδόξως, στις συναυλίες του Κάστρου δεν πρωτοστατεί η παραδοσιακή Κρητική μουσική, αλλά τα πιο σύγχρονα pop – rock ρεύματα, ικανά να προσελκύσουν και τη νεολαία. Και γι’ αυτό δίνει την εξήγηση η Παναγιωτάκη: «Η Κρητική παράδοση δεν περιλαμβάνει κάποιο γλέντι τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, όσο ένα Κρητικό τραπέζι. Έτσι κι εμείς, στηριχτήκαμε πιο πολύ στα κεράσματα των ”ξωτικών” που φτιάχνουν παραδοσιακά Κρητικά γλυκά και τα προσφέρουν στον κόσμο» (σ.σ. Ξωτικά ντύνονται φυσικά για τις ανάγκες των εορτών οι εργαζόμενοι στο Χριστουγεννιάτικο Κάστρο, νέα παιδιά ως επί το πλείστον, που αναλαμβάνουν ακόμη να αφηγηθούν παραδοσιακά παραμύθια και ιστορίες στους μικρούς επισκέπτες). Παρόλα αυτά, η παραδοσιακή Κρητική μουσική εκπροσωπήθηκε στις 2 του Γενάρη με μία συναυλία που ξεκίνησε στις 5 το απόγευμα και τερματίστηκε στις 10 το βράδυ. Εκεί παρουσιάστηκαν ξεχασμένοι Κρητικοί χοροί με αυθεντικές παραδοσιακές φορεσιές. 

Η αρχική ιδέα «χτισίματος» του Χριστουγεννιάτικου Κάστρου ανήκει στον Γιώργο Τσαγκαράκη κατόπιν ενός αντίστοιχου σχεδιασμού για κάποια μικρότερα χωριά με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αγίου Ιωάννου. Η ανταπόκριση του κόσμου οδήγησε τον Τσαγκαράκη, από τότε που άρχισε να δουλεύει για τον δήμο Ηρακλείου, να το επεκτείνει σε ολόκληρη την πόλη. «Ένας μόνος του δεν μπορεί να στήσει κάτι τέτοιο» λέει στο koutipandoras.gr ο Τσαγκαράκης, «γι’ αυτό και σχηματίστηκε μία ομάδα ικανών ανθρώπων. Το Χριστουγεννιάτικο Κάστρο στήθηκε πριν από μια τετραετία σε έναν πολύ δύσκολο χώρο, μια και δεν υπήρχε τίποτα στην πλατεία Ελευθερίας». Η διαφορά αυτή δεν γίνεται κατανοητή από έναν σημερινό επισκέπτη του Χριστουγεννιάτικου Κάστρου, αφού η πλατεία πλέον σφύζει από ζωή, χρώματα, μυρωδιές και φωνές, όχι απαραιτήτως παιδικές.

«Ήμουν στον Πολιτιστικό Σύλλογο Κνωσού και σε συνεργασία μ’ αυτόν του Αγίου Ιωάννη είχαμε κάνει πολλά πράγματα» μας λέει με τη σειρά της η Μάρα Παναγιωτάκη. «Η επιλογή της δεν ήταν τυχαία» σπεύδει να διευκρινίσει ο Τσαγκαράκης, ενόσω η Παναγιωτάκη δηλώνει πως η ευθύνη είναι τεράστια, καθώς όλοι τους εκπροσωπούν τον δήμο Ηρακλείου. Επ’ αυτού ο Τσαγκαράκης είναι γλαφυρότατος στις δηλώσεις του: «Την ευθύνη την έχουμε νιώσει στο πετσί μας όλο αυτό το διάστημα! Εξ αρχής είχαμε να κάνουμε με πάρα πολύ κόσμο, με δύσκολο κόσμο, όπως και με οικονομικά συμφέροντα. Κι αν δεν υπάρχει οικονομικό κέρδος για τον δήμο, που μόνο βάζει λεφτά, μέσα στο Χριστουγεννιάτικο Κέντρο έχουν θέση και ιδιωτικές μικρές επιχειρήσεις ώστε ο καθένας να θέλει να κερδίσει όσα περισσότερα μπορεί. Τις προηγούμενες χρονιές έμπαινε ο οποιοσδήποτε στην πλατεία, έκανε ότι ήθελε και είχαμε ένα θέαμα τραγικό». 

«Αναλάβαμε να μπει μία τάξη» συμπληρώνει η Παναγιωτάκη. «Είναι μια γιορτή αγάπης, αλλά και εισροής χρήματος, εξ ου και είχαμε πολλές αντιζηλίες και ρήξη με τοπικά συμφέροντα. Είχαμε να παλέψουμε με νοοτροπίες επίσης, του τύπου ”ενισχύω κάποιους εις βάρος των άλλων” κλπ. Αυτό πλέον δεν υπάρχει! Όλα γίνονται με διαφάνεια»! Ακριβώς αυτός ο πόλεμος με τα συμφέροντα ήταν που έκανε τους διοργανωτές να κινούνται με νομιμότητα και διαφάνεια, δουλεύοντας περίπου έξι μήνες το χρόνο μέχρι την επόμενη διοργάνωση. Μιλάμε, έτσι, για ένα από τα πιο «νόμιμα» πολιτιστικά χωριά της Ελλάδας συμφώνως με τον τρόπο λειτουργίας τους. Ο πόλεμος αυτός επεκτάθηκε και σε μιντιακό επίπεδο, εφόσον αρκετά από τα Κρητικά ΜΜΕ δεν είδαν με καλό μάτι την όλη επιχείρηση. 

Τι γίνεται όμως με το budget του όλου σχεδιασμού; Σύμφωνα με την Παναγιωτάκη, τα βγάζουν πέρα, αν και το budget είναι μάλλον χαμηλό. Αρκετά χαμηλό, για να είμαστε ειλικρινείς: «Θέλουμε όλοι να αμείβονται έστω και συμβολικά και παράλληλα να μπορούν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Γι’ αυτό δεν έχουμε μετακλήσεις καλλιτεχνών από την Αθήνα, παρόλο που κάτι τέτοιο δεν εμπίπτει στη φιλοσοφία μας. Στην έναρξη, π.χ., στη φωταγώγηση, έδωσε συναυλία ο Μάνος Παπαδάκης, ένας πολύ ενεργός Κρητικός τραγουδοποιός με δισκογραφία και ηχηρές συνεργασίες και guest από την Αθήνα είχε τον Γιάννη Γιοκαρίνη». Το ίδιο και στη λήξη των εκδηλώσεων, λίγο πριν το ξεστήσιμο του Χριστουγεννιάτικου Κάστρου, αφού μαθαίνω πως θα δώσει μια μοναδική συναυλία η «Milva της Ελλάδας», όπως την αποκαλεί η Παναγιωτάκη, η ερμηνεύτρια Klaudia Delmer. «Όταν ξεκινήσαμε, ο δήμος δεν διέθετε ούτε μία βίδα» προσθέτει ο Γιώργος Τσαγκαράκης: «Αυτή τη στιγμή, ότι βλέπετε στημένο στην πλατεία Ελευθερίας, είναι περιουσία του δήμου! Ο δήμος κάθε χρόνο επενδύει ένα μεγάλο ποσό για τον εξοπλισμό που από κει και πέρα τον αξιοποιεί συνεχώς. Προχωράμε σε σχεδιασμούς κατασκευών, οι οποίες στη συνέχεια χρησιμοποιούνται και γι’ άλλες δράσεις, καλοκαιρινές και αποκριάτικες». Στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασμού ανήκουν και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια virtual reality που εισάγουν τα παιδιά σε παραμυθένιους κόσμους, εξάπτοντας τη φαντασία τους! Με τη συμβολή του Ιδρύματος Τεχνολογίας & Έρευνας (ΙΤΕ), εδώ και τρία χρόνια κατασκευάζονται διαδραστικά παιχνίδια, τα οποία μαθαίνουν στα παιδιά τις δυνατότητες της τεχνολογίας και παράλληλα τους περνάνε κάποιες σημαντικές αξίες.  

Αυτό που επίσης εντυπωσιάζει με τη συμμετοχή του στις εκδηλώσεις είναι το ντόπιο εκπαιδευτικό – καλλιτεχνικό –  επιμορφωτικό – πολιτιστικό – γευσιγνωστικό δυναμικό. Η Παναγιωτάκη φρόντισε να επικοινωνήσει με όλες τις χορωδίες των νομών της Κρητικής επικράτειας, με τις σχολές χορού και τα ωδεία, με τους πάντες, μέχρι και με τους εργαζόμενους ως κλόουν και ξυλοπόδαροι! Ρωτάω στο σημείο αυτό τον Τσαγκαράκη να μου πει αν ο ίδιος έχει λόγο στα events ή το αφήνει εν λευκώ στη συνεργάτιδα του. «Δουλεύουμε πάνω από τριάντα άνθρωποι για το σκοπό αυτό. Αλίμονο εάν δεν έδινα σε κάποια απ’ αυτά τα άτομα το ”εν λευκώ” για να προχωρήσουμε. Όταν δεν εμπιστεύεσαι τους συνεργάτες σου, δεν μπορείς να κάνεις τίποτα! Προσπαθώ να έχω γνώση του τι γίνεται, αλλά ο καθένας αναλαμβάνει τον τομέα του, από τα παιδιά στο γραφείο μέχρι την Κατερίνα Μαραγκουδάκη και την Άννα Μαχαιριανάκη που επιμελήθηκαν τους φωτισμούς και τη σκηνογραφία του χωριού, αντιστοίχως».

Το Χριστουγεννιάτικο Κάστρο λειτουργεί και ως αιμοδότης της κοινωνικής ζωής της πόλης. Περισσότερες από 100 οικογένειες ζουν από τις δραστηριότητες και όλη η πόλη βιώνει έναν ευχάριστο εργασιακό οργασμό. «Σκεφτείτε τα μικρά μαγαζάκια που φιλοξενούνται μεσ’ στο Κάστρο» συμπληρώνει η Παναγιωτάκη, «απ’ τα οποία μπορεί να περάσει ο Ηρακλειώτης με την οικογένεια του και να κάνει τα ψώνια του». Ακούω ακόμη για μια βραδιά αργεντίνικου ταγκό που αποτέλεσε μέρος των φετινών εκδηλώσεων. Ένα ζευγάρι Αργεντίνων που έκαναν τις διακοπές τους στο Ηράκλειο έπαθαν πλάκα με τον τρόπο που συναντήθηκαν σε μια ξένη μακρινή χώρα με τη μουσική της πατρίδας τους! 

Στο Χριστουγεννιάτικο Κάστρο Ηρακλείου συνάντησα ακόμη την Άννα Μαχαιριανάκη και η χαρά ήταν μεγάλη! Η Μαχαιριανάκη είναι απ’ τις σημαντικότερες Ελληνίδες σκηνογράφους του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου, που έχει βάλει την υπογραφή της σε οριακά καλλιτεχνικά έργα. «Αν και γεννημένη στην Αθήνα, είχα όνειρο να έρθω να ζήσω στην πατρίδα της καρδιάς» την ακούω να μου λέει. «Έχει κάτι μαγικό ο τόπος αυτός και όταν ο γιος μου πέρασε στο πανεπιστήμιο, πριν από μία πενταετία, του ανακοίνωσα πως θα πάω εγώ στο Ηράκλειο να κάνω φοιτητική ζωή. Το δώρο για τη μετακίνηση αυτή ήταν όταν τελείωσα τη δουλειά μου στην ταινία ”Ουζερί Τσιτσάνης”. Τότε αποφάσισα να μετακομίσω στην Κρήτη και να νοικιάσω ένα σπίτι». Ερχόμενη εδώ στα μέσα του 2015, δεν είχε κατά νου την καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά την εξεύρεση ενός τόπου που θα μπορούσε να ατενίζει πιο αισιόδοξα τον ουρανό. Όχι ότι έπαψε να έχει προτάσεις, αλλά ήταν τόσο νοσηρό το κλίμα της Αθήνας που θεώρησε ότι θα έσπαγε η καρδιά της. Το πρώτο πράγμα που βρήκε εδώ η Μαχαιριανάκη ήταν η αγάπη ορισμένων ανθρώπων για το θέατρο με όλη την προσπάθεια τους, όμως, να παραμένει σε ερασιτεχνικά επίπεδα. Τελικά η συνάντηση της με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Γιωργή Τσαμπουράκη οδήγησε στη δημιουργία της δραματικής σχολής «Νότος», της μοναδικής ανωτέρας θεατρικής σχολής σε ολόκληρη την Κρήτη! Καθηγητές αυτή τη στιγμή ήταν και είναι ο Τσαμπουράκης, που κρατάει και τη διεύθυνση της σχολής, η Μαρία Σκουλά, ο Μανώλης Σειραγάκης, η Άννα Παπαγιαννάκη – Διβανή, η Κατερίνα Χάλκου κ.α. Μέσα σε μία διετία μάλιστα (2015 – 2017), με πρωτοβουλία της ίδιας, που έπρεπε λόγω άλλων projects να πηγαινοέρχεται Αθήνα, φτιάχτηκε ένα φυτώριο σκηνογράφων στο νησί με διετή φοίτηση. 

Η εμπλοκή της Άννας Μαχαιριανάκη με το Χριστουγεννιάτικο Κάστρο Ηρακλείου προέκυψε όταν ο Τσαγκαράκης και η Παναγιωτάκη είδαν τη δουλειά της για το Μουσείο Νίκος Καζαντζάκης στο πλαίσιο των καλοκαιρινών ετήσιων εκδηλώσεων του μουσείου με τίτλο «Ταξιδεύοντας». Αμέσως της πρότειναν να αναλάβει τον καλλιτεχνικό συνδυασμό στην πλατεία Ελευθερίας. «Στην αρχή ήμουν πολύ διστακτική» εξομολογείται η κορυφαία σκηνογράφος. «Είχα δει την προσπάθεια μιας χρονιάς που ήταν μεν καλή, αλλά πάλι δεν υπήρχε τεχνική εμπειρία. Όταν δέχτηκα το 2017 να δουλέψω για το Κάστρο, μου ήταν δύσκολο να πω ότι αλλάζω όλα τα πράγματα στο χώρο, διότι μπορεί ένας καλλιτέχνης να έχει στο νου του έναν σχεδιασμό α λα ”Σταύρος Νιάρχος”, πρέπει όμως να λαμβάνει υπόψιν του και το budget. Άρχισα να βλέπω με θετικό μάτι την ιδέα των ανακυκλώσιμων υλικών υπό την έννοια της αναδημιουργίας. Έβαλα τη δική μου ματιά πρώτα απ’ όλα στο πως θα ήθελα σε μένα την ίδια να φαίνεται αυτή η πλατεία». 

Η Μαχαιριανάκη νιώθει ακόμη την ανάγκη να μου εξηγήσει ότι όλη αυτή η ξενόφερτη χριστουγεννιάτικη αισθητική τύπου «Hobbit και καραμελωμένα γλυκίσματα» δεν την αφορούσε καλλιτεχνικά, γι’ αυτό και θέλησε τώρα να δώσει ναι μεν μια αίσθηση γιορτινών ημερών, αλλά σε συνδυασμό με μνήμες από ένα χωριό. «Ειδικά φέτος συνεργάστηκα και με έναν εικαστικό, τον Σαββάκη, που είχε κάποιες επιμέλειες πριν έρθω εγώ στο Κάστρο. Μου σχολίασε πως δεν τα πολυβλέπει ”χριστουγεννιάτικα” τα χρώματα και του εξήγησα πως ”χριστουγεννιάτικο” είναι ότι ορίζει ο καθένας μας. Πίστεψα πως έπρεπε να ξεφύγουμε απ’ τους γιορτινούς εντυπωσιασμούς αντίστοιχων χωριών στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ακόμη και τα Ξωτικά, θέλησα να τα ντύσω με τον τρόπο που εγώ βλέπω τους καλικάντζαρους. Αν αφήσεις τη φαντασία των Ελλήνων, δεν θα φτάσει ως τα χριστουγεννιάτικα πλάσματα της βόρειας Ευρώπης και δεν το λέω καθόλου εθνολατρικά τώρα». Μεγάλο ρόλο έπαιξε και ο φετινός φωτισμός, για τον οποίο η ίδια είχε την ιδέα να ενταχθεί στην ομάδα η σημαντική Κατερίνα Μαραγκουδάκη, επίσης με πολύ μεγάλη θητεία στο θέατρο και το σινεμά. «Ο Γιώργος και η Μάρα με βάλανε μέσα σ’ αυτό το παιχνίδι αγάπης και παρότι είχα πολλούς γνωστούς φωτιστές, είχα το συναισθηματικό άλλοθι να καλέσω τη Μαραγκουδάκη, η οποία είναι Χανιώτισσα». Η Μαχαιριανάκη πιστεύει πολύ επίσης στον κοινωνικό χαρακτήρα του Κάστρου και στις δράσεις ουμανιστικού χαρακτήρα, που αφορούν στην αλληλεγγύη και στην εκπαίδευση. Ευχή της είναι του χρόνου οι εκδηλώσεις ν’ αποκτήσουν μία επιπλέον θεατρικότητα με ένα δεύτερο μεγάλο stage ενδεχομένως και διαδραστικά events. Τέλος, θέλει να πει και δυο λόγια για τον δήμαρχο Ηρακλείου, τον Βασίλη Λαμπρινό, που δεν στηρίζεται από καμία παράταξη. «Την επανεκλογή του την οφείλει αποκλειστικά στον Ηρακλειώτικο λαό και το Νο 1 που έχει προσφέρει είναι ο πολιτισμός! Το Ηράκλειο επί των ημερών του έγινε μια πόλη πολιτισμού με δύο καλοκαιρινά φεστιβάλ, απ’ τα οποία περνάει όλη η ελληνική διανόηση». 

Η ημερήσια βόλτα στο Χριστουγεννιάτικο Κάστρο Ηρακλείου τερματίζεται με μια συγκινητική στιγμή, μέρος κι αυτή των εκδηλώσεων με χαρακτήρα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης. Η Μάρα Παναγιωτάκη δίνει το μικρόφωνο σε μία ηλικιωμένη γυναίκα, μια «γιαγιά του Ηρακλείου», που έγραψε το δικός της χριστουγεννιάτικο ποίημα για να το διαβάσει στην πλατεία Ελευθερίας και να πάρει το πιο θερμό χειροκρότημα. Εκτός άλλωστε από τα προσφυγόπουλα που βρίσκουν θαλπωρή στο Κάστρο, το ίδιο συμβαίνει και με την τρίτη ηλικία, εν προκειμένω τους ανθρώπους των ΚΟΙ.Φ.Α.Π.Η. (Κοινοτική Φροντίδα Ανοικτή Προστασία Ηλικιωμένων), στους οποίους δίνεται η ευκαιρία να νιώσουν μέτοχοι στην παρέα, στη διασκέδαση και στις κοινωνικές εκδηλώσεις. Τα συγχαρητήρια μας σε όλη την ομάδα του Χριστουγεννιάτικου Κάστρου Ηρακλείου, θερμές ευχές για το 2020 και με το καλό να πραγματοποιηθούν οι εκδηλώσεις τους για μία ακόμη φορά σε δώδεκα μήνες από σήμερα!