Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Οι σκηνοθέτες που αγάπησε, οι ταινίες που ξεχώρισε

Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ απέκτησε μια μυθική διάσταση: στο Χόλιγουντ τον αποκαλούσαν «Θεό» που μπορούσε να εμφανιστεί και με κάποιο μαγικό τρόπο να αναγγείλει το νέο του κινηματογραφικό σχέδιο.

Ο Κιούμπρικ πέθανε την νύχτα της 7ης Μαρτίου του 1999 στον ύπνο του, την ώρα που οι κινηματογραφόφιλοι ανέμεναν με ανυπομονησία την πρεμιέρα της τελευταίας του ταινίας, «Μάτια Ερμητικά Κλειστά».

Με τον απροσδόκητο θάνατό του, ο Νεοϋορκέζος σκηνοθέτης κλέβει τη δόξα από το λαμπερό πρωταγωνιστικό ζευγάρι της ταινίας, τον Τομ Κρουζ και την Νικόλ Κίντμαν. Κυρίως, όμως, προσθέτει στο μύθο του ένα «γκραν φινάλε», απολύτως ταιριαστό με τη φήμη του.

Ο τελειομανής Κιούμπρικ -ο οποίος κατάφερνε να αναδείξει μέσα από τις ταινίες του τη συνύπαρξη όλων των τεχνών και να κάνει με ένα και μόνο πλάνο του αναγνωρίσιμη μία ταινία του- σίγουρα συγκαταλέγεται στους πραγματικά μεγάλους του σινεμά.

Οι ταινίες του που ξεχώρισαν

Ο Κιούμπρικ, σε σχέση με άλλους μεγάλους του παγκόσμιου σινεμά, δε γύρισε πολλές ταινίες -ούτε δεκαπέντε-, παρότι κατάφερε να περάσει απ’ όλα σχεδόν τα κινηματογραφικά είδη. Ωστόσο τουλάχιστον πέντε δικά του φιλμ βρίσκονται στις λίστες των καλύτερων ταινιών όλων των εποχών.

Αυτές είναι: «Σταυροί στο Μέτωπο» (1957), συγκλονιστικό αντιπολεμικό δράμα με τον Κερκ Ντάγκλας, «Σπάρτακος» (1960), επικό ιστορικό δράμα, μια υπερπαραγωγή που κατάφερε να τη ρίξει έξω με τις απαιτήσεις του και να έρθει σε ρήξη με το Χόλυγουντ και για τη χρησιμοποίηση του Ντάλτον Τράμπο στο σενάριο και πάλι με πρωταγωνιστή τον Κερκ Ντάγκλας, «S.O.S, Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα» (1964), παρωδία πολιτικού θρίλερ, για την ψυχροπολεμική υστερία στην Αμερική, με έναν αξέχαστο Πίτερ Σέλερς σε τέσσερις ρόλους, «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος» (1971), μακράν το καλύτερο φιλμ επιστημονικής φαντασίας και ίσως η καλύτερη δημιουργία του που ακόμη και σήμερα προκαλεί συζητήσεις και «Μπάρι Λίντον» (1975), ένα δράμα εποχής, με τον Ράιαν Ο’ Νιλ στον καλύτερο ρόλο της ζωής του.

Βεβαίως υπάρχουν και «Το Χρήμα της Οργής» (1956), ένα υποδειγματικό φιλμ νουάρ, «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι» (1971), φημισμένο κοινωνικό δράμα, που ανέδειξε τον Μάλκομ Μακ Ντάουελ, «Η Λάμψη», θρίλερ, που μοίρασε εκατομμύρια ανατριχίλες, με τον ιδανικό για τον πρώτο ρόλο, Τζακ Νίκολσον, «Full Metal Jacket» (1987), αντιμιλιταριστικό δράμα και φυσικά η τελευταία του δημιουργία, «Μάτια Ερμητικά Κλειστά».

Το σινεμά των άλλων μέσα από τα μάτια του Κιούμπρικ

Για το ποιος ήταν ο Κιούμπρικ έχουν γραφτεί πολλά, όπως βεβαίως και για το έργο του. Αλήθεια, όμως, ποιες ήταν οι ταινίες που άρεσαν στον Κιούμπρικ; Ποιοι ήταν οι σκηνοθέτες που παραδεχόταν και γιατί;

Όπως είχε ο ίδιος αναφέρει, «υπάρχουν πολύ λίγοι σκηνοθέτες που θα μπορούσες να πεις πως πρέπει κανείς να δει χωρίς δεύτερη σκέψη όλη τη φιλμογραφία τους. Θα έβαζα τον Φελίνι, τον Μπέργκμαν και τον Ντέιβιντ Λιν πρώτους και λίγο μετά τον Τριφό».

Ο Κιούμπρικ δε συνήθιζε να φτιάχνει λίστες με τις καλύτερες ταινίες, όπως συνηθίζεται -λες και μια δεκάδα ταινιών, μπορεί να αποκλείσει ακόμη 20 ή και 30 ταινίες, που μπορούν να προστεθούν με μια δεύτερη σκέψη. Ωστόσο, το 1963 ο σκηνοθέτης έδωσε μια λίστα στο περιοδικό «Cinema», όταν ακόμη δεν είχε γυρίσει πολλές απ’ τις αριστουργηματικές του ταινίες, ενώ μετά τη σοβαρή ρήξη του με το Χόλυγουντ, είχε εγκαταλείψει τις ΗΠΑ και είχε απομονωθεί στην Αγγλία.

Ας ρίξουμε μια προσεκτικότερη ματιά σε αυτές τις ταινίες και ίσως καταλάβουμε περισσότερα.

«Πολίτης Κέιν» (1941)

Πρόκειται για το μεγαλοφυές αριστούργημα, στο οποίο ο Όρσον Γουέλς εισαγάγει απίστευτες αφηγηματικές καινοτομίες.

Ταυτόχρονα μιλάει με μοναδική οξυδέρκεια για την αναζήτηση του νοήματος της ζωής, την απαξίωση του χρήματος και των πλουσίων, τη διάβρωση, το «αμερικάνικο όνειρο», την πολυπλοκότητα του ανθρώπου, την απάτη των πολιτικών, τη χαμένη νιότη και άλλα πολλά. Και όλα αυτά χωρίς το στόρι του Γουέλς να «κρεμάει» ούτε μια στιγμή.

Η ταινία όχι μόνο άρεσε στον Κιούμπρικ, αλλά υπήρξε και οδηγός στην πορεία του, όπως και σε όλους τους μετέπειτα σημαντικούς δημιουργούς του σινεμά.