Σπάνια τραγούδια και εναλλακτικές διασκευές τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη

Ο Μίκης Θεοδωράκης σήμερα γίνεται 94 ετών. Αυτά είναι ορισμένα σπάνια κομμάτια του και επανεκτελέσεις τραγουδιών του, που χρήζουν σημασίας. 

o mikis theodorakis kathorizei tin eikona mas gia tin ellada

Ο Μίκης Θεοδωράκης γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου του 1925, σαν σήμερα πριν από 94 χρόνια, και μαζί με τις ευχές μας για υγεία φυσική και πνευματική, πάμε να θυμηθούμε ή και να γνωρίσουμε δέκα σπάνια τραγούδια του και υπέροχες επανεκτελέσεις τραγουδιών του: 

Πολλά χρόνια πριν οι Walkabouts διασκευάσουν το «Τραίνο φεύγει στις οχτώ», ένα άλλο βραχύβιο αμερικανικό rock συγκρότημα, που άφησε μόνο ένα άλμπουμ (αφανισμένο κι αυτό στον καιρό του), είχε διασκευάσει το «Μάνα μου και Παναγιά» των Μίκη Θεοδωράκη/ Τάσου Λειβαδίτη. Το όνομα του γκρουπ ήταν The Devil’ s Anvil και φτιάχτηκε στη Νέα Υόρκη το 1966 με παραγωγό τον Felix Pappalardi, τον μπασίστα και τραγουδιστή των Mountain, όπως και παραγωγό ταυτόχρονα των Cream. Στους Devil’ s Anvil μπάσο, ρυθμική κιθάρα, αλλά και μπουζούκι έπαιζε ο Steve Knight, ο οποίος επίσης θα γινόταν ο κιμπορντίστας των Mountain, ακορντεόν και ούτι οι Άραβες Eliezer Adoram και Kareem Isaq αντιστοίχως, ενώ κιθαριστής και τραγουδιστής ήταν ο Jerry Sappir – κρατάμε το όνομα του τελευταίου, γιατί έχει σημασία. Το μοναδικό άλμπουμ των Devil’ s Anvil, που θα χαρακτηριζόταν προδρομικό για τη λεγόμενη world music ή το – πιο ευρέως διαδεδομένο σαν όρος – ethnic, ηχογραφήθηκε στα μέσα του 1967 με τίτλο «Hard Rock from the Middle East» και περιείχε έντεκα «πειραγμένα» κομμάτια από την Αραβία, την Τουρκία και την Ελλάδα. Η κυκλοφορία του δίσκου συνέπεσε δυστυχώς με τα γεγονότα του εξαήμερου Αραβο-ισραηλινού πολέμου, τον Ιούνιο του ΄67, με συνέπεια την άρνηση των αμερικανικών ραδιοφώνων να τον προωθήσουν, λόγω του περιεχομένου του. Προσωπικά, ανακάλυψα το διαμάντι αυτό των Devil’ s Anvil το 1998, όταν είχε επανεκδοθεί σε ένα CD – compilation μαζί με το άλμπουμ ενός άλλου συγκροτήματος, το «Psychedelic Psoul» των Freak Scene, επίσης του 1967. Στο θέμα μας τώρα, το «Μάνα μου και Παναγιά» ήταν το ένα από τα συνολικά τρία ελληνικά κομμάτια που διασκεύασαν οι Devil’s Anvil – τα άλλα ήταν η πασίγνωστη και πολυδιασκευασμένη στην Αμερική «Μισιρλού» και το παραδοσιακό «Τρία παιδιά Βολιώτικα» (ως «Treea pethya»). Το 1967 ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν γνωστός στις ΗΠΑ, είχε προηγηθεί η μουσική του για τον κινηματογραφικό «Ζορμπά» του Μιχάλη Κακογιάννη και αναγνωριζόταν κάπως σαν ένας νέος ταλαντούχος Έλληνας συνθέτης. Έχω την αίσθηση πως υπεύθυνος, για την επιλογή των Devil’ s Anvil να διασκευάσουν το εν λόγω τραγούδι του Θεοδωράκη, πρέπει να ήταν ο Jerry Sappir. Το ίδιο κομμάτι είχε ηχογραφήσει και η Φλέρυ Νταντωνάκη στον πρώτο δίσκο της στις ΗΠΑ το 1965 («Fleury – The Isles of Greece», Vanguard), στον οποίο ο Sappir την είχε συνοδεύσει με την κιθάρα του. Στο δίσκο της Νταντωνάκη, βέβαια, το κομμάτι είχε τον τίτλο «Lament», δηλαδή θρήνος, καλύτερα δηλαδή απ’ αυτόν που του έδωσαν οι Devil’ s Anvil: «Kley», από τον στίχο «Κλαίει η μάνα μου στο μνήμα/ κλαίει κι η Παναγιά». Όπως και νά’χει, η ηχογράφηση αυτή παραμένει ένα από τα ωραιότερα, αν και αφανή όπως απεδείχθη, κομπλιμέντα που η ψυχεδελική rock σκηνή των sixties επιφύλαξε στον Μίκη Θεοδωράκη

Ελάχιστοι γνωρίζουν πως το 1961 η Τζένη Βάνου ηχογράφησε σε α’ εκτέλεση με τη φωνή της δύο τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Είχαν προηγηθεί οι δύο «Επιτάφιοι» του συνθέτη, σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, με τη Νάνα Μούσχουρη και τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, κι εκείνο το διάστημα συνήθιζε να δίνει σε διάφορους τραγουδιστές μεμονωμένα τραγούδια του, «αδέσποτα», που δεν μπήκαν δηλαδή σε κάποιο κύκλο τραγουδιών του. Δύο απ’ αυτά ήταν το «Μη με ρωτάς» σε στίχους Γιώργου Παπακυριάκη και το «Αν μ’ αγαπάς, αγάπη μου» σε στίχους Νίκου Γκάτσου. Το πρώτο, που ακούμε εδώ, ήταν μια λυρική μπαλάντα και το άλλο, ένα πιο ρυθμικό κομμάτι, στο στυλ των τότε Φεστιβάλ Ελαφρού Ελληνικού Τραγουδιού. Και τα δύο μαζί κυκλοφόρησαν σε δισκάκι 45 στροφών με ερμηνεύτρια τη Τζένη Βάνου στην καλύτερη και πιο νεανική φάση της καριέρας της. Απορίας άξιον που ο ίδιος ο Θεοδωράκης έμοιασε να ξεχνάει τα συγκεκριμένα τραγούδια μέσα στα επόμενα χρόνια και ποτέ δεν επανήλθε σ’ αυτά με επανεκτελέσεις τους. 

Ένα από τα σπάνια τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη που ηχογραφήθηκε με τη Μελίνα Μερκούρη την περίοδο της δικτατορίας ήταν το «Μέτωπο» σε στίχους του ίδιου συνθέτη. Με πάσα επιφύλαξη αναφέρω πως το κομμάτι γράφτηκε στη Νέα Υόρκη το 1968, σίγουρα όμως δημιουργήθηκε ως ύμνος του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου (ΠΑΜ) για να αποδοθεί από τη Μελίνα, διεθνώς γνωστή τότε για την αντιδικτατορική της δράση, εξ ου και το ύφος του, αλλά και τα λόγια του, κινούνται στη σφαίρα του εμβατηριακού – πατριωτικού τραγουδιού. Το «Μέτωπο» κυκλοφόρησε λίγα χρόνια αργότερα στη Γαλλία, σε δίσκο 45 στροφών, μαζί με τον πιο γνωστό «Καημό» του Θεοδωράκη και του Δημήτρη Χριστοδούλου για τη φωνή της Μελίνας, με την καλλιτεχνική διεύθυνση του Jacques Bedos, ραδιοφωνικού και δισκογραφικού παράγοντα της εποχής.

Πολυδιασκευασμένο τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη στο εξωτερικό ήταν και το «Γελαστό παιδί» από το θεατρικό έργο «Ένας όμηρος» του Bredan Behan στην απόδοση του Βασίλη Ρώτα. Εντυπωσιακό είναι, βέβαια, πόσο διαφορετικά το προσέγγισαν οι ξένοι από μουσικής άποψης: Στη γειτονική Ιταλία, για παράδειγμα, η εκτέλεση με τον Al Bano από το 1968 παραπέμπει στα φεστιβάλ ελαφρού ιταλικού τραγουδιού εκείνων των χρόνων. Δύο χρόνια αργότερα, το 1970, το ηχογράφησε σε μία όμορφη εκτέλεση και η Ιταλίδα Iva Zanicchi, επίσης pop τραγουδίστρια, που είχε εκπροσωπήσει τη χώρα της στο διαγωνισμό της Eurovision του 1969. Οι στίχοι στα ιταλικά ήταν του στιχουργού και συνθέτη Vito Pallavicini. Λεπτομέρεια, ενδεχομένως ασήμαντη, αλλά ίσως όχι και τόσο (ασήμαντη), δεδομένων των κοινωνικών αγώνων, με τους οποίους ταυτίστηκε το θεοδωρακικό αυτό τραγούδι: Η Iva Zanicchi ήταν υποψήφια ευρωβουλευτίνα το 2004 με το κόμμα Forza Italia του Silvio Berlusconi!  

Ο ίδιος ο Μίκης Θεοδωράκης μπορεί να σνομπάρει το rock ως «φτωχή» μουσική από ρυθμολογικής άποψης, συγκριτικά με την ελληνική, αυτό εδώ όμως το κομμάτι με την υπογραφή του είναι ένα υπέροχο instrumental ψυχεδελικού rock που διαρκεί μόλις ενάμισι λεπτό! Έχει τίτλο «Cafe Rock», γράφτηκε για τις ανάγκες του κινηματογραφικού «Ζ» (1969) του Κώστα Γαβρά και συμπεριλήφθηκε φυσικά στο δισκογραφημένο soundtrack της ταινίας. Θα είχε ενδιαφέρον να μαθαίναμε ποιοι ήταν οι μουσικοί που έπαιζαν στο soundtrack, τον μόνο που μου είχε αναφέρει ωστόσο ο Θεοδωράκης, κατόπιν σχετικής ερώτησης μου, ήταν ο Γάλλος συνθέτης, ενορχηστρωτής και μουσικός επιμελητής σε πολλές γαλλικές ταινίες των sixties, Bernard Gerard

Μία λιγότερο γνωστή συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με ακόμη έναν σημαντικό ξένο ερμηνευτή ήταν κι αυτή με τον Γάλλο Marcel Mouloudji με αφορμή την αντιμιλιταριστική ταινία «Biribi» (1971) του Daniel Moosmann. Δύο τραγούδια είχε γράψει ο Θεοδωράκης σε γαλλικούς στίχους του συγγραφέα και στιχουργού Maurice Vidalin, τα οποία ηχογραφήθηκαν με τη φωνή του τραγουδοποιού, ερμηνευτή και εκπροσώπου του ποιητικού chanson, Mouloudji για να ακουστούν μεσ’ στην ταινία. Κυκλοφόρησαν την ίδια χρονιά και σε δίσκο 45 στροφών με παραγωγό τον Jean – Pierre Rawson. Το ένα κομμάτι, που ακούμε εδώ, λεγόταν «Marche ou creve» και το άλλο, που κινούταν σε πιο μελαγχολικούς τόνους, «La vie qui s’ en va»

Η Αλίκη Βουγιουκλάκη τραγούδησε κι αυτή Μίκη Θεοδωράκη σε α’ εκτέλεση για τις ανάγκες ενός θεατρικού έργου. Εν προκειμένω για τη «Μαντώ Μαυρογένους» του Γιώργου Ρούσσου που παίχτηκε τη σαιζόν 1974 – 75 στο θέατρο «Αλίκη» σε σκηνοθεσία Κώστα Μιχαηλίδη. Ο Θεοδωράκης είχε συνθέσει όλα τα τραγούδια το 1974 στο Παρίσι, τα οποία τελικά αποτέλεσαν ένα δίσκο με τίτλο «Προδομένος λαός», σε στίχους του Βαγγέλη Γκούφα, με ερμηνευτές τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, τη Χαρούλα Αλεξίου, τον Κώστα Σμοκοβίτη, τον Μάνο Κατράκη και την Αλίκη Βουγιουκλάκη – οι δύο τελευταίοι με ένα τραγούδι ο καθένας. Πανέξυπνη η Βουγιουκλάκη, πάντως, σου λέει «Μεταπολίτευση είναι, ο Θεοδωράκης στα πάνω του, ήρθε η ώρα να τραγουδήσω κι εγώ κάτι δικό του»! Λεπτομέρεια: Πολλά χρόνια αργότερα ο Θεοδωράκης θα δήλωνε πως ποτέ δεν του άρεσε η Βουγιουκλάκη ως τραγουδίστρια, αν και σ’ αυτό το ένα δικό του που τραγούδησε, το «Της βροχής νερό», ήταν καλή και δεν είχε καμία σχέση με το «Νιάου βρε γατούλα». Θα διαφωνήσω! Η Βουγιουκλάκη ότι τραγουδούσε, το έκανε δικό της, αλλά νομίζω πως ο Θεοδωράκης δεν της «πήγαινε» γενικώς. Παρόλα αυτά, το «Της βροχής νερό» θυμίζει αρκετά το «Ξημερώνει» του Μάνου Χατζιδάκι, επίσης σε στίχους του Γκούφα.

Το 1980 ο Μίκης Θεοδωράκης συνθέτει τη μουσική για τον «Άνθρωπο με το γαρύφαλλο» του Νίκου Τζίμα, το κινηματογραφικό smash hit της χρονιάς, που διαπραγματευόταν την ιστορία του Νίκου Μπελογιάννη. Το μοναδικό τραγούδι που φτιάχτηκε με αφορμή την ταινία είχε τον ίδιο τίτλο, ήταν σε στίχους του Γιάννη Θεοδωράκη, του αδερφού του συνθέτη, και πέρασε στη δισκογραφία με τη φωνή της Μαργαρίτας Ζορμπαλά. Πρόκειται για ένα από τα ομορφότερα τραγούδια του Θεοδωράκη, που δεν σημείωσε αυτόνομη πορεία πέρα από την ταινία, και που ηχογραφήθηκε σε διαφορετικές εκδοχές με τη Ζορμπαλά εν είδει σουίτας μέσα στο soundtrack. Η υπόλοιπη μουσική για τις ανάγκες ενός LP καλύφθηκε με την ορχηστρική εκδοχή των τραγουδιών από τον κύκλο «Λιποτάκτες»

Το 2015 κυκλοφόρησε σε διπλό CD η «Συνάντηση» του Μίκη Θεοδωράκη με τον συνθέτη και δεξιοτέχνη πιανίστα Στέφανο Κορκολή: Συνολικά, 24 τραγούδια και θέματα διασκευασμένα για πιάνο και για τη φωνή της ερμηνεύτριας Σοφίας Μανουσάκη. Το εγχείρημα στέφθηκε από μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία, οδηγώντας τον επόμενο χρόνο στη «Συνάντηση ΙΙ». Εδώ ακούμε τη «Μαργαρίτα – Μαργαρώ», ένα από τα παλιά λαϊκά τραγούδια του Θεοδωράκη, που είχε τραγουδήσει ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Η ομορφιά και ιδιαιτερότητα των συγκεκριμένων εργασιών του Κορκολή πάνω στα κομμάτια του Θεοδωράκη έγκειται σ’ αυτή τη ρομαντική – ιμπρεσιονιστική υφή, που τους έδωσε, αντιμετωπίζοντας τα καθαρά με μουσικολογικές πάντα φόρμες. Πόσο μάλλον όταν αυτό δεν συνέβη μόνο σε χαμηλότονες συνθέσεις ή μπαλάντες, αλλά και σε πιο ρυθμικά λαϊκά – λαϊκότατα θεοδωρακικά τραγούδια!

Οι Stereomatic Creative Electronic Orchestra είναι η μετεξέλιξη των Stereomatic, που είχαν φτιαχτεί το 2004, προτείνοντας ηλεκτρονικές διασκευές και χορευτικά ρεμίξ σε ελληνικά τραγούδια του μακρινού παρελθόντος. Το 2017 κυκλοφόρησαν ένα άλμπουμ με τίτλο «MIKIS21» – ο τίτλος υπονοούσε τον «σύγχρονο Μίκη», αυτόν του 21ου αι. -που περιείχε τις ηλεκτρονικές διασκευές τους σε μουσικές και τραγούδια του, κυρίως από τον κινηματογράφο. Η «Όμορφη πόλη» προέρχεται από τον κύκλο «Λιποτάκτες» σε στίχους Γιάννη Θεοδωράκη κι εδώ αποδίδεται από την Πέννυ Μπαλτατζή σε μια καλαίσθητη ηλεκτρονική διασκευή που διαθέτει όλη την ηδύτητα από το «πάντρεμα» της θεοδωρακικής μελωδίας με το «electro – pop» ιδίωμα.  

Μητσοτάκης: Σε πανικό στη Βουλή – Αντί για απαντήσεις, επίθεση και «δεν ντρέπεστε» στην αντιπολίτευση (video)

6167665

Μητσοτάκης: Σε πανικό στη Βουλή – Αντί για απαντήσεις, επίθεση και «δεν ντρέπεστε» στην αντιπολίτευση (video)

«Ουδέποτε, δόθηκε καμία εντολή για συγκάλυψη», τόνισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης κοιτώντας τους συγγενείς των θυμάτων

Βουλή: Ο λόγος για τα άδεια έδρανα του ΚΚΕ και της Νέας Αριστεράς στην ομιλία της Κωνσταντοπούλου

6167422

Βουλή: Ο λόγος για τα άδεια έδρανα του ΚΚΕ και της Νέας Αριστεράς στην ομιλία της Κωνσταντοπούλου

Μετά την ολοκλήρωση της ομιλίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου, οι βουλευτές των δύο κομμάτων επέστρεψαν στις…

Μητσοτάκης: Όλο το παρασκήνιο για τις εκκαθαρίσεις Μπρατάκου και Παπασταύρου

InCollage 20240328 205245331

Μητσοτάκης: Όλο το παρασκήνιο για τις εκκαθαρίσεις Μπρατάκου και Παπασταύρου

O Κυριάκος Μητσοτάκης φαίνεται πως «παραίτησε» τους δύο στενούς του συνεργάτες προκειμένου να μην απολογηθεί…