SOS από τη Human Rights Watch για το νομοσχέδιο περί συνεπιμέλειας

Το νομοσχέδιο της κυβέρνησης με το οποίο αναμορφώνονται οι διατάξεις επιμέλειας τέκνων στον Αστικό Κώδικα παραβλέπει τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας και οι οποίοι θα μπορούσαν να απειλήσουν γυναίκες και παιδιά, υποστηρίζει η οργάνωση για τα ανθρώπινα δικαιώματα Human Rights Watch.

Όπως σημειώνει η HRW, το εν λόγω νομοσχέδιο θα επαναπροσδιορίσει το «μείζον συμφέρον του παιδιού» στο Ελληνικό Δίκαιο και θα τεκμαίρεται η άσκηση εξίσου κοινής γονικής επιμέλειας σε περιπτώσεις χωρισμού ή διαζυγίου, ενώ τυχόν εξαιρέσεις, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας, θα απαιτούν μία δυνητικά μακρά δικαστική διαδικασία. Οι προτεινόμενες αλλαγές, καταγγέλλει η οργάνωση, αντιβαίνουν στο διεθνές δίκαιο, το οποίο απαιτεί οι αποφάσεις περί επιμέλειας να βασίζονται στην αξιολόγηση του μείζονος συμφέροντος του παιδιού και δεν εξασφαλίζουν επαρκή προστασία για τα θύματα ενδοοικογενειακής κακοποίησης και τα παιδιά τους.

«Η γονεϊκή συνεπιμέλεια είναι ένας αξιέπαινος στόχος, αλλά το οριζόντιο τεκμήριο της ισοκατανομής στην επιμέλεια τέκνων αγνοεί την επικίνδυνη πραγματικότητα για τα θύματα ενδοοικογενειακής κακοποίησης – στην πλειονότητά τους γυναίκες – και τα παιδιά τους», δήλωσε η Hillary Margolis, ερευνήτρια δικαιωμάτων των γυναικών στη Human Rights Watch. «Το ελληνικό Κοινοβούλιο θα πρέπει να προτάξει την ασφάλεια των παιδιών και των θυμάτων κακοποίησης και να απορρίψει αυτές τις ανησυχητικές αλλαγές».

Οι παραλείψεις του νομοσχεδίου

Επιπλέον, η HRW υπογραμμίζει οτι οι προτεινόμενες αλλαγές θα επιτρέπουν στα δικαστήρια να περιορίζουν τη γονική επικοινωνία με το παιδί όταν υπάρχει «κακή ή καταχρηστική άσκηση» αυτού του δικαιώματος ή να ανακαλούν τα δικαιώματα επιμέλειας εάν ο γονέας δεν είναι σε θέση να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις ή ασκεί το λειτούργημα αυτό καταχρηστικά. Ωστόσο, οι αποφάσεις αυτές πρέπει να είναι τελεσίδικες ή να εκδίδονται από τον Άρειο Πάγο, μια νομική διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ένας φερόμενος ως κακοποιητικός γονέας θα μπορούσε να διατηρήσει τη συνεπιμέλεια και την επικοινωνία με το παιδί και τον άλλο γονέα.

Σε περιπτώσεις που «επίκειται άμεσος κίνδυνος» για την σωματική ή την ψυχική υγεία του παιδιού, ο εισαγγελέας μπορεί να λάβει άμεσα μέτρα προστασίας και στη συνέχεια οφείλει να παραπέμψει την υπόθεση στο δικαστήριο εντός 90 ημερών. Το νομοσχέδιο δεν αναφέρει συγκεκριμένα την κακοποίηση ενός γονέα από έναν άλλο, ούτε μέτρα για την προστασία των θυμάτων κακοποίησης από συντρόφους σε περιπτώσεις συνεπιμέλειας. Τέτοιες παραλείψεις του νόμου, εκτιμά η οργάνωση, θα μπορούσαν να αναγκάσουν τις γυναίκες και τα παιδιά τους να έρχονται σε συνεχή επαφή με τους θύτες και δημιουργούν ευκαιρίες για περαιτέρω βλάβη, που συχνά συμπίπτουν με την περίοδο κατά την οποία το θύμα εγκαταλείπει τον θύτη και διατρέχει υψηλό κίνδυνο τραυματισμού ή ακόμη και θανάτου. «Οι θύτες θα μπορούσαν να εκμεταλλευθούν τις ρυθμίσεις περί επιμέλειας παιδιών για να κακοποιούν τα θύματα σωματικά, ψυχολογικά ή μέσω οικονομικής πίεσης. Το νομοσχέδιο, εάν ψηφιστεί, μπορεί να αποτρέψει τα θύματα από το να εγκαταλείψουν τους θύτες τους. Οι γυναίκες στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν ήδη πολλαπλά εμπόδια, μεταξύ των οποίων η επίρριψη ευθυνών στα θύματα και η απορριπτική αντίδραση της αστυνομίας τόσο κατά την καταγγελία της ενδοοικογενειακής βίας όσο και κατά την αναζήτηση βοήθειας», σημειώνει.

Σύμφωνα με την HRW, το νομοσχέδιο εντάσσεται σε μια σειρά νομοθετικών και πολιτικών πρωτοβουλιών στην Ευρώπη που αποσκοπούν στην προώθηση παραδοσιακών αντιλήψεων της οικογενειακής ζωής εις βάρος των δικαιωμάτων των γυναικών, ενω υπενθυμίζει ότι εμπειρογνώμονες των Ηνωμένων Εθνών επέκριναν δριμύτατα παρόμοιο νομοσχέδιο στην Ιταλία το 2018 ως «πιθανή σοβαρή οπισθοδρόμηση» για τα δικαιώματα των γυναικών και την προστασία από τη βία.

Αναγκαίο ένα σύστημα οικογενειακών δικαστηρίων

Η Βουλή οφείλει να απορρίψει το νομοσχέδιο όπως συντάχθηκε και να το αναθεωρήσει προκειμένου να διασφαλίσει ότι προστατεύει τη ζωή και την υγεία των γονέων και των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων ισχυρών ασφαλιστικών δικλείδων για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας, υποστηρίζει η Human Rights Watch, καλώντας την κυβέρνηση να θεσπίσει ένα σύστημα οικογενειακών δικαστηρίων για την εκδίκαση τέτοιων θεμάτων, το οποίο θα συμπεριλαμβάνει εκπαιδευμένους εμπειρογνώμονες που θα βοηθούν στον καθορισμό του μείζονος συμφέροντος ενός παιδιού και στη διενέργεια εκτιμήσεων κινδύνου για γονείς και παιδιά. 

«Ένας νόμος που θα μπορούσε να αναγκάσει τους ανθρώπους να υφίστανται συνεχιζόμενη ενδοοικογενειακή κακοποίηση δεν είναι προς το συμφέρον κανενός», δήλωσε η Margolis. «Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να αναγνωρίσει τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και τα παιδιά μέσα στις οικογένειές τους και να ενεργήσει ώστε να εξασφαλίσει ότι η επιμέλεια των παιδιών δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα ακόμα όπλο».