Το σαράκι της ενωμένης Ευρώπης

Η τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα ξεκινάει για την Ευρώπη όπως και η προηγούμενη: με κοινωνικές ανισότητες, έλλειμμα δημοκρατικής νομιμοποίησης και το φάντασμα του φασισμού και του πολέμου να πλανάται από πάνω της. Η σοσιαλδημοκρατία αναζητεί τον παλιό καλό της εαυτό και η Αριστερά τη συνταγή για να σκοτώσει το τέρας της μισαλλοδοξίας που εξαπλώνεται στις κοινωνικές τάξεις τις οποίες επιθυμεί να εκφράσει. Η Ευρώπη κατά την προηγούμενη δεκαετία κατάφερε το ακατόρθωτο: να αφήσει το σύνολο των πολιτικών και οικονομικών προβλημάτων που αναδείχθηκαν με οξύτητα την περίοδο της κρίσης άλυτο.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση, τα μέλη της οποίας κατά την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους σε Ελλάδα, Ιρλανδία και Κύπρο απέδειξαν την ικανότητά τους να επιβάλλουν πολιτικές σκληρής λιτότητας στις κυβερνήσεις των εν λόγω χωρών, έδειξε παράλληλα τεράστια έλλειψη σθένους στην καταπολέμηση της φοροαποφυγής και της φοροδιαφυγής. Ετσι, οι κυβερνήσεις χωρών-μελών της ΕΕ, παρά το γεγονός ότι συνήθιζαν να επικαλούνται τα συμφέροντα των φορολογούμενων και την υποχρέωσή τους να τα υπηρετήσουν, μπλοκάρουν οποιαδήποτε προσπάθεια επιβολής δίκαιης φορολόγησης του πλούτου στην ΕΕ.

Οι κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα τα οποία το καλοκαίρι το 2015 κατόρθωσαν να επιβάλουν την εφαρμογή πολιτικών λιτότητας στην ελληνική κυβέρνηση, ενάντια στην άμεσα εκπεφρασμένη βούληση της απόλυτης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού, δεν διαθέτουν εργαλεία για να επιβάλουν την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων ή την τήρηση αυστηρών κανόνων για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε ζητήματα όπως η ίση κατανομή των προκλήσεων του προσφυγικού, η διάσωση ανθρώπων από τα νερά της Μεσογείου αλλά και η διαμόρφωση συνεκτικής εξωτερικής πολιτικής η Ευρώπη θεωρεί τον εαυτό της αναρμόδιο, αρκείται στον ρόλο του σχολιαστή και αμέτοχου παρατηρητή.

Παρατηρούμε την ανάδειξη ενός αυταρχικά νεοφιλελεύθερου, εθνικιστικού πολιτικού πόλου, με οδυνηρά αποτελέσματα, ο οποίος με την εργαλειακή χρήση μέσων μαζικής ενημέρωσης, τη διασπορά ψευδών ειδήσεων και την οικοδόμηση μιας εικονικής πραγματικότητας μέσω του ίντερνετ επιχειρεί να παραπληροφορήσει τον κόσμο της εργασίας και να καταστρατηγήσει τους πολιτικούς εκφραστές των συμφερόντων του. Ο νέος αυτός αυταρχισμός έχει καταργήσει τους κανόνες και τα χαρακτηριστικά της πολιτικής διαμάχης που ίσχυαν μέχρι το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης στα δημοκρατικά κράτη και αναδεικνύεται σταθερά ως νέα μορφή άσκησης αστικής εξουσίας.

Πρόσωπα όπως ο Βίκτορ Ορμπάν, o Μπόρις Τζόνσον, ο Ματέο Σαλβίνι και οι ομοϊδεάτες τους, προς εξυπηρέτηση του σκοπού της διάσωσης του άκρατου νεοφιλελευθερισμού στη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, έχουν εγκαταλείψει την προσήλωση στη δημοκρατία. Η οικοδόμηση κοινωνικής συναίνεσης με το πολιτικό σχέδιο του νέου αυταρχισμού γίνεται μέσω της ενεργοποίησης και εξυπηρέτησης ρατσιστικών, σεξιστικών και άλλων αντιδημοκρατικών αντανακλαστικών.

Στο πλαίσιο αυτό, πέντε δεκαετίες αφότου ο νεοφιλελευθερισμός ξεκίνησε τη νικηφόρα επέλαση ανά την υφήλιο και έντεκα χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, η ριζική αναδιανομή του πλούτου προς τα πάνω έχει αλλάξει ολοκληρωτικά και ανεπιστρεπτί τους όρους της πολιτικής αντιπαράθεσης. Η εμφανής και απόλυτη απροθυμία συμμετοχής των οικονομικά ισχυρών στην οικοδόμηση ενός κοινωνικού μοντέλου βιώσιμου και για τα υπόλοιπα τμήματα αναδεικνύει ότι το αντίπαλο πολιτικό σχέδιο, προκειμένου να επικρατήσει και να αποτρέψει τη διολίσθηση στον φασισμό του 21ου αιώνα, δεν μπορεί παρά να οραματιστεί και να επεξεργαστεί τρόπους για τον δραστικό περιορισμό της εξουσίας των δυνάμεων του κεφαλαίου μέσω της διεύρυνσης της δημοκρατίας σε κράτος, κοινωνία και οικονομία. 

* Περιοδικό Hot Doc #196, Ανιχνεύοντας τη νέα δεκαετία, 12/1/2020