Ψυχαναλύοντας τη Ρένη Πιττακή

Την έχουν χαρακτηρίσει σημαντικότερη εν ζωή Ελληνίδα ηθοποιό. Η ίδια νιώθει μάλλον αμήχανη και δηλώνει την αποστροφή της για τις «ταμπέλες». Πάντως, είναι έως και χαριτωμένο που μία απ’ τις σημαντικότερες, πραγματικά, ηθοποιούς στη χώρα μας, εκφράζει την αμηχανία της. Μπορεί απ’ τη μία να ταυτίστηκε με τη χρυσή εποχή του Θεάτρου Τέχνης επί Καρόλου Κουν – και όχι μόνο -, να χόρτασε βραβεία, διακρίσεις και αποδοχή, απ’ την άλλη όμως είναι εντυπωσιακό που ανέκαθεν ψαχνόταν ρεπερτοριακά και τολμούσε να ρισκάρει. Πρόσφατα την είχαμε δει στο θέατρο Ιλίσια ως Άνι Γουίλκς, την ψυχοπαθή νοσοκόμα από το «Misery» του Στίβεν Κινγκ. Ξεκάθαρα μία αλλαγή ρεπερτορίου που θα την έλεγες έως και ποπ διαστάσεων. Σήμερα επιστρέφει στο ίδιο θέατρο ως Μπρουνχίλντε, η γραμματέας του Γκέμπελς που παραπαίει μεταξύ αβάστακτου κυνισμού, μεταμέλειας και ελαφρότητας. Όπως και νά’χει, το έργο «Μια Γερμανίδα γραμματέας» σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου είναι η πλέον πολιτική παράσταση της σαιζόν και γι’ αυτό μιλήσαμε με τη Ρένη Πιττακή, την κορυφαία πρωταγωνίστρια του ελληνικού θεάτρου.

 

 

 

Πάντα το αποζητούσα αν σκεφτείτε ότι τη μισή μου ζωή την πέρασα στα υπόγεια, σαράντα και βάλε χρόνια. Αναζητούσα έτσι το άνοιγμα, τη θέα, το φως, είτε ήμουν στα Εξάρχεια, είτε ως παιδί που ανέβαινα πάνω στην ταράτσα και τραγουδούσα στην Ακρόπολη τα τραγούδια της Βέμπο. Μετά όταν το σπίτι μου έγινε πολυκατοικία, πήρα ένα μικρό ρετιρέ.

 

 

Όχι, έχω αλλάξει πάρα πολλά σπίτια.

 

 

Όχι, δεν ισχύει, γιατί τα υπόγεια, στα οποία πέρασα τα νιάτα μου και τη μισή μου ζωή, δεν είχαν παράθυρα. Μιλάω δηλαδή για υπόγεια θέατρα. Απ’ την άποψη της κατοικίας, θυμάμαι που είχαμε φύγει από τα Εξάρχεια, από ένα παλιό σπίτι, για να πάμε Ιουλιανού, πλατεία Βικτωρίας.

 

 

Μου άρεσε, δεν είχα θέμα. Ήταν μικρό το σπίτι στη Μεθώνης και γι’ αυτό έψαχνα δεξιά – αριστερά για σπίτια, ώσπου βρήκα αυτό πριν από είκοσι τόσα χρόνια. Σε άθλια, βέβαια, κατάσταση, δύο διαμερίσματα ενωμένα, καταλαβαίνετε, αλλά μόλις άνοιξα μια στενή μπαλκονόπορτα και είδα όλη αυτή τη θέα απέναντι, είπα «να ένα σπίτι για άραγμα τώρα».

 

 

Ναι. Έχω και κάτι νωχελικούς ρυθμούς…Ιδίως οι πρωινές ώρες είναι δύσκολες. Εντάξει, αν υπάρχει ανάγκη, κάποιο ταξίδι, ένα γύρισμα, μια συνάντηση, μπορεί και να μην κοιμηθώ καθόλου το βράδυ και να το πάω σερί.

 

 

Όχι, δεν νομίζω. Αυτό που έκανα στο κρεβάτι και είχε αποτελέσματα ήταν να περνάω λόγια. Καθαρό μυαλό το πρωί, βοηθούσε ένα πέρασμα το εκάστοτε έργο πριν σηκωθώ.

 

 

Μόνη ζω, έχω δικούς μου ανθρώπους στον από κάτω όροφο όμως. Έκανα, ξέρετε, κι έναν γάμο από υποχρέωση.

 

 

Βεβαίως, από μένα και από τον Μίμη ήταν υποχρέωση απέναντι στον πατέρα μου, ελλείψει της μητέρας μου.

 

 

Το κάναμε για να μη στενοχωριέται ο πατέρας μου, τόσο απλά. Του έλεγα «έλα, άσε μας τώρα να πάμε να ζήσουμε μαζί και θα σου κάνουμε κι έναν αρραβώνα». Ήταν αδιανόητο για τον πατέρα μου εκείνα τα χρόνια να’ναι η κόρη του αστεφάνωτη.

 

 

Ω ναι, καθόλου! Ήθελα πάντα την απόλυτη κυριαρχία όσων τετραγωνικών ήταν το σπίτι μου. Θαύμαζα ζευγάρια σαν την Κάτια με τον Πλωρίτη ή τη Μάρω με τον Λαζάνη, αφού είχαν τα χωριστά τους σπίτια. Κακά τα ψέματα, ο έρως κάποια στιγμή τελειώνει. Εκεί μπαίνουν άλλες παράμετροι, όπως τα παιδιά ή οι υποχρεώσεις, που εγώ ποτέ δεν είχα.

 

 

 

Δεν θέλω να λέω κλισέ, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που’ναι μια χαρά με οικογένειες και παιδιά. Όπως υπάρχουν και κάτι ζευγάρια που είναι η εξαίρεση στον κανόνα.

 

 

Μισό να κατεβάσω τα ρολά, γιατί αυτή τη στιγμή μας ψήνει ο ήλιος του μεσημεριού…Είναι ωραία, όμως, τρελαίνομαι για το ψήσιμο (σ.σ. σηκώνεται και από έναν διακόπτη που πατάει αρχίζει το ρολό να κατεβαίνει ως τη μέση, ίσα να μη μας ενοχλεί το έντονο φως) Λαμπρός ο ήλιος, λαμπρός!

 

 

Ναι, ναι, πάνω απ’ όλα! Επειδή ήμουν μοναχοκόρη και μοναχοπαίδι, όλη αυτή η υπερπροστασία με έκανε να μη μπορώ να βγω άνετα έξω, να ντρέπομαι και μια κουβέντα να πω. Ήταν τόσο σημαντικό το ξάνοιγμα μέσω του θεάτρου σ’ έναν κόσμο που δεν είχε τέτοια πράγματα.

 

 

Ασφαλώς και ήταν πατριαρχία, απόλυτη κιόλας! Ξέρουμε πολύ καλά τη συνθήκη του Κουν σαν ένας άλλος πατέρας με τους ηθοποιούς του. «Η κόρη του Κουν» κι «η κόρη του Κουν» λέγανε συνέχεια, οπότε ήταν κάτι ανάλογο.

 

 

Περιέργως όχι! Εκ των υστέρων, περνώντας τα χρόνια, είδα όλον αυτό τον έλεγχο που υπήρχε, η αστυνόμευση μέσω των «καρφιών» του κλπ.

 

 

Δεν είχα ωστόσο καμία ενόχληση ποτέ, επειδή είχα την αγάπη και την προστασία του. Δεν υπήρχε περίπτωση να υποστώ καταπίεση εγώ.

 

 

Συμμετείχα με λαχτάρα, αλλά από μακριά. Δεν ήμουν οργανωμένη και γι’ αυτό λέω και ξαναλέω το εξής: Δήλωσα απ’ την αρχή την ενοχή μου επειδή δεν είχα τα κότσια να μπω σε μια αριστερή οργάνωση.

 

 

Ναι, τόσο πολύ! Στη Μεταπολίτευση ένιωσα άσχημα και γι’ αυτό έγινα σκληροπυρηνική, του ΚΚΕ.

 

 

Δεν αμφιβάλλω γι’ αυτό που λέτε, καθώς είδαμε τι έγινε αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση. Θυμάμαι, ας πούμε, την πρώτη πορεία του Πολυτεχνείου, στην οποία ήταν οι πάντες, αντιστασιακοί, δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι. Πολλοί ακόμη που μετά έπιασαν τις καλύτερες δουλειές, όπως είπατε. Εγώ, πάντως, κόλλησα άσχημα με το όραμα της Αριστεράς.

 

 

Βέβαια!

 

 

Δεξιός και στρατιωτικός, αξιωματικός, αλλά και καλλιτέχνης παράλληλα (σ.σ. μου δείχνει πίνακες του πατέρα της στον τοίχο). Ένας άνθρωπος ευγενικός με εσωτερικό κόσμο, αλλά και με τις παρωπίδες του. Το πρωί της 21ης Απριλίου 1967 ξύπνησα απ’ τις φωνές της μητέρας μου, που πανηγύριζε. «Επιτέλους θα μπει μια τάξη» φώναζε όλο χαρά.

 

 

Μα ναι, όπου φύγει – φύγει εγώ. Έπαιζα ήδη στο θέατρο και μάλιστα το έργο μου κατέβηκε βίαια, ο «Γυρισμός» του Πίντερ. Ειδικά αυτό το έργο που καυτηρίαζε τον χριστιανικό πολιτισμό, το «πατρίς – θρησκεία – οικογένεια», για φανταστείτε τι θα γινόταν! Ακόμη κι αφού κατέβηκε το έργο, μας ερχόντουσαν άνθρωποι από την επιτροπή λογοκρισίας.

 

 

Κάτι είχες, όντως, πρωτίστως έναν εχθρό ορατό. Δεν ήταν ο ίδιος, όπως αυτός που υπερίπταται σήμερα παγκοσμίως. Ο νεοφασισμός και τα φοβικά σύνδρομα.

 

 

 

Σίγουρα όχι την ενοχή της ηρωίδας, αφού όχι μόνο δεν τη δηλώνει, αλλά στο τέλος αναρωτιέται φωναχτά «Γιατί να αισθάνομαι ένοχη; Δεν μπορείτε να με κάνετε να αισθάνομαι ένοχη»!

 

 

Δεν θα με ενδιέφερε καθόλου να τη συναντήσω. Αν τη συναντούσα, πάντως, το πολύ – πολύ να της έλεγα: «Αποφάσισε! Τη μια μας λες δεν ξέραμε, την άλλη δε θέλαμε να ξέρουμε και την άλλη δεν έχω καμία ενοχή για τίποτα. Μέσα όμως απ’ την ανάπτυξη του μονολόγου σου, κυρά μου, εγώ βλέπω τα χάσματα και τους γκρεμούς που ανοίγονται μέσα σου απ’ τις ενοχές σου. Πως καλύπτεις, μπαλώνεις και ξεπερνάς όλα όσα έβλεπες μπροστά στα μάτια σου; Και όλα αυτά με μία ελαφρότητα κιόλας»!

 

 

Ασφαλώς, αλίμονο!

 

 

Μιλάει βασικά για τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας και για μας τους ίδιους απέναντι στον καθρέφτη μας. Άκουγα διάφορους που μου είπαν ότι δεν είναι και κάνα σπουδαίο έργο.

 

 

Κι εγώ όταν το διάβασα, βρήκα τρομερό ενδιαφέρον, παρόλο που τα τελευταία χρόνια δεν μ’ ευχαριστεί η μοναξιά επί σκηνής των μονολόγων. Κάθεσαι εκεί μόνος επί μία ώρα και είκοσι λεπτά και το παλεύεις! Πριν χρόνια μου’χαν δώσει ένα μονόλογο και δεν ήθελα, ενώ μ’ αυτό τώρα θεώρησα ότι πρέπει να πούμε κάποια πράγματα και μακάρι να μπορούσαν να το δουν οι τελευταίες τάξεις του λυκείου, τα σχολεία δηλαδή.

 

 

Αυτό είχα ανάγκη, να μιλήσω για την άνοδο του νεοναζισμού. Εκ των πραγμάτων. Είπα πως δεν είναι δυνατόν να ξεκινάς μετά από έναν Εμφύλιο και να βλέπεις το τέρας του φασισμού να αναβιώνει παντού. Είναι τρελό, δε μπορούσα να το διανοηθώ. Πέρσι κάναμε μόνο τρεις παραστάσεις γιατί ξεκίνησε η πανδημία και το κλείσιμο μας συνέπεσε με την καταδίκη της Χρυσής Αυγής. Φέτος το φθινόπωρο συμπέσαμε με τα θλιβερά γεγονότα στη Θεσσαλονίκη και μ’ άλλα που ενδεχομένως έρχονται.

 

 

Μα εσείς γράψατε, νομίζω, για έναν Γερμανό πανεπιστημιακό που επισκέφτηκε το Μουσείο του Διστόμου και δεν είχε ιδέα για τα εγκλήματα των προγόνων του.

 

 

Κάποιοι μπορεί να μη θέλουν εσκεμμένα να ξέρουν! Μου είπε κάποτε μια φίλη μου, που επισκέφτηκε ένα στρατόπεδο συγκεντρώσεως, ότι αυτό βρισκόταν σε πολύ κοντινή απόσταση από ένα χωριό. Δε γινόταν να μην ξέρουν από που έβγαιναν οι καπνοί απ’ την καμινάδα, δεν γινόταν να μην αντιλαμβάνονταν τόσο πολύ πια! Εδώ ισχύει το «κλείνω τα μάτια μου, βουλώνω τα αυτιά μου, γιατί δε θέλω να ξέρω ώστε να προχωρήσω και να επιβιώσω»…

 

 

Πάρα πολύ, συμφωνώ! Άμα είσαι καλλιτέχνης, είναι λογικό να’χεις ενσυναίσθηση και κάτι να σε καίει βαθιά μέσα σου. Να ξέρεις τι έχει συμβεί, να λες «ήμουν εκεί» και να θες να το στηλιτεύσεις.

 

 

Το πιστεύω, το βλέπω δηλαδή. Δεν υπάρχει αντίστοιχη συγγραφική άνθηση. Δεν δηλώνω τρομερά ενημερωμένη για τα καινούργια έργα, αλλά απ’ τις συζητήσεις που κάνω, δεν υπάρχει όλο αυτό που γινόταν το ’60 και το ’70 με τα κινήματα τέχνης.

 

 

Εμένα μ’ ενοχλεί αυτή η έλλειψη γνώσης και μνήμης. Είναι σαν την ηρωίδα του έργου, τη γραμματέα του Γκέμπελς, που έλεγε πως το πρωί δούλευε στον Εβραίο και το απόγευμα στον Ναζί. Αμέσως μετά, δε, νιώθει την ανάγκη να πει ότι δεν μιλούσαν πολιτικά στο σπίτι, δεν ήξερε τίποτα ο πατέρας της. Εγώ, ας πούμε, ήξερα ότι προερχόμουν από μία δεξιά οικογένεια, όχι ακροδεξιά σίγουρα, αλλά ο μπαμπάς ήταν Βίτσι – Γράμμο, καταλαβαίνετε. Η ανάγκη μου με οδήγησε ευτυχώς να πάω αλλού.

 

 

Ακριβώς. Και με τους δασκάλους που είχα, στους οποίους πήγαινα κι έλεγα πράγματα στο τραπέζι, που τους άφηναν άναυδους. «Τι είναι αυτά που λέει τώρα αυτό το κορίτσι;» αναρωτιόντουσαν.

 

 

Το αντίθετο. Ούσα σ’ άλλο δρόμο, το σωστό, έλεγα πως η παιδεία και η εκπαίδευση στην τότε Σοβιετική Ένωση ήταν δωρεάν για τον λαό. «Για δες τι λέει η ”στρατηγοπούλα”, το ”στρατηγόπουλο”» λέγανε (γέλια)

 

 

Το κυριότερο: Το πάθος γι’ αυτό το πράγμα που λέγεται θέατρο. Αναγνωρίζω φυσικά ότι δεν γίνεται να ισχύουν σήμερα εκείνες οι εξιδανικευμένες συνθήκες. Σκεφτείτε, ποιος θα τον άκουγε σήμερα τον Κουν αν ζούσε;

 

 

Ποιος θα ήταν εκεί και θα στεκόταν να τον ακούσει;

 

 

Υπάρχει ένα χάος και μία διάλυση. Το είδα με τη θητεία μου στη σχολή ως δασκάλα. Ήταν άλλο πράγμα το 1987 που μπήκα εγώ και άλλο στις αρχές του ’90 που το πράγμα άλλαξε εντυπωσιακά.

 

 

Πια ένιωθες ότι τα παιδιά δεν ήταν εκεί, αλλά αλλού.

 

 

Το είδα να συμβαίνει πολύ σύντομα. Εμείς, λόγου χάριν, ξεκινήσαμε 15 – 16 άτομα μαθητές και τελειώσαμε οι εφτά. Όλοι δουλέψαμε, κάποιοι μείναμε εδώ, κάποιοι στο ΚΘΒΕ, πάντως όλοι είχαμε δουλειά. Από το ’90 και μετά, όταν πια δίδασκα, έβλεπα ότι κανείς δεν ήταν εκεί, συγκεντρωμένος, την ώρα του μαθήματος. Όλοι μιλούσαν που θα πάνε για οντισιόν, σε ποιο σήριαλ, ή για το αν θα είναι κοντά στον Κουγιουμτζή ή τον Λαζάνη για να κρατηθούν. Βασικά για τα σήριαλ μιλούσαν συνέχεια.

 

 

Άνοιξε αυτές τις πόρτες…

 

 

Ναι… (γέλια) Έτσι έγινε και ακόμη κι όταν μπήκα σε επιτροπή σχολής και βλέπαμε πολλούς χώρους να γίνονται σούπερ μάρκετ και μίνι μάρκετ, ήθελε η Μελίνα ως υπουργός να προχωρήσει σε κάτι καινούργιο υποτίθεται. Έγινε μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας μπροστά από το Υπουργείο, αλλά και που κατέληξε; Τα παράτησαν, δεν ασχολήθηκε κανείς περαιτέρω.

 

 

Κάναμε μια «αντιστασούλα», όπως τη λέω, με το να έχουμε κάποια έργα πρωτοποριακά, να μαθαίνουμε τέτοιους ρόλους. Ήταν απότοκο της χούντας, τότε που αυτοί είχαν εδραιωθεί και που δεν νοιάζονταν ιδιαιτέρως να κόψουν έργα, τα οποία δεν κατανοούσαν.

 

 

Αα, το ζητούμενο είναι να ξεφεύγεις. Αυτό που ξέρω με την εμπειρία μου λέει πως ένα κείμενο που είναι να μείνει, θα μείνει μέσα σου. Στη συνέχεια, ωριμάζει μέσα σου πάντα και το αντιμετωπίζεις αλλιώς ως ηθοποιός. Αυτό το έργο μπορεί στην αρχή να με τρόμαξε, να είπα «τι είναι αυτό;», η δουλειά όμως που έγινε στη συνέχεια έκανε τα πράγματα πιο ανάγλυφα μέσα μου.

 

 

Και που αποτελούν στην ουσία την απεικόνιση των βαθύτερων σκέψεων της ηρωίδας. Μεταφέρουν με πιο ζωντανό τρόπο αυτό που έχει μες το μυαλό της. Υπάρχει, λοιπόν, η σκηνοθετική γραμμή, υπάρχουν όμως και τα περάσματα μέσα στον ψυχισμό μας ως ηθοποιοί, η αλυσίδα που δένει τους κρίκους και που από μία αντίδραση περνάς σε μία άλλη – εννοείται – στο πλαίσιο του ρόλου. Λειτουργώ ελεύθερα, πάντως, έχω τη δυνατότητα να βλέπω συνεχώς πως εδώ μπορεί να θέλει έναν άλλο τονισμό μια φράση ή μιαν άλλη παύση. Σημαντικός είναι βέβαια και ο άλλος παράγοντας που λέγεται κοινό. It takes two to tango, που λένε. Καμιά φορά λες ότι απόψε δε σε βοηθάει καθόλου το κοινό. 

 

 

Το μικρό «Ρενάκι» θυμώνει μέσα μου κι εκεί λέω «θα σας πάρω όλους μαζί μου». Μετά όμως αναρωτιέμαι «ρε παιδί μου, καμία ανάσα;»

 

 

Ή μπορεί πολύς κόσμος να πιστεύει ότι αυτό είναι πολύ σοβαρό θέατρο και πρέπει να’ναι πολιτικά ορθοί. Μερικές άλλες φορές αυτό σπάει. Πως εσείς γελάσατε πριν που ανάφερα ότι η ηρωίδα το πρωί είναι με τον Εβραίο και το απόγευμα με τον Ναζί;

 

 

Όταν, όμως, δεν βγαίνει καμία αίσθηση της ζωής, της μιας στιγμής που διαδέχεται την άλλη, τα πράγματα δεν είναι και τόσο καλά. Είναι όπως παλιά στη σχολή: Κάποιος γλιστράει, πέφτει κι ενώ υποφέρει, εμείς γελάμε. Σ’ αυτά τα λεπτά περάσματα της γυναίκας που περνάει απ’ το ένα θέμα στο άλλο, καταλήγοντας στο ότι «ε, μ’ αυτά και μ’ αυτά ήρθε το Τρίτο Ράιχ», δεν μπορεί να μην υπάρχει ένα χιούμορ, η ίδια η ζωή τελικά.

 

 

 

Και σφίγγεται και λέει «Σσσς», έτσι; (γέλια) Ομολογώ πως δεν το έχω σκεφτεί αυτό. Δεν ξέρω…Δεν το σκέφτομαι και δεν μ’ αφορά.

 

 

Μπορεί…Μπορεί να μου αποδίδουν μία επισημότητα ενδεχομένως υπερβολική.

 

 

Εγώ τρελαίνομαι γι’ αυτά! Για τα θρίλερ, για την ποπ κουλτούρα, αν θέλετε. Λέω συχνά, όταν μου φέρνουν μόνο δράματα, ότι λείπει η καλή κωμωδία που να’χει και πνεύμα. Με έλκυε ανέκαθεν αυτό που δεν μπορώ να κάνω εγώ κι εδώ αναφέρομαι στην Γουίκλς, την ψυχοπαθή νοσοκόμα του «Misery». Το έκανα, όμως, γιατί πάντα πίστευα σε ένα τέρας που κρύβουμε όλοι μέσα μας. Ωραία το είχε πει και η Μπίμπι Άντερσον: «Ήμουν ένα πολύ συνεσταλμένο φοβισμένο παιδί και οι ρόλοι μού έδωσαν την ευκαιρία να κάνω όλα αυτά, για τα οποία δεν ήμουν ικανή. Να δολοφονήσω, να βασανίσω κλπ.»

 

 

Όλα υπάρχουν μέσα μας, τα πάντα, για να βγουν όμως έξω είναι θέμα παιδείας και συγκρότησης. Γιατί δηλαδή οι κακοί όλοι να είναι μέσα στη φυλακή και οι καλοί να είμαστε έξω;

 

 

Ωραία ερώτηση είναι αυτή τώρα! Τι να σας απαντήσω…Η μία είναι καθαρά ψυχωτική, που τους έχωνε στα νοσοκομεία και μετά τους «έστελνε». Η άλλη πάλι είναι μάλλον υγιής μέσα στον κυνισμό της. Έχουν το κοινό της απάθειας, με τη «Γραμματέα», όμως, μπορείς ακόμη και να γελάσεις, όπως είπαμε, είναι η «πιο καλή». Συνέχεια, ας πούμε, επαναλαμβάνει μέσα στο μονόλογο της πόσο καλός ήταν εκείνος και πόσο καλή ήταν εκείνη κ.ο.κ.

 

 

Ακριβώς. Τελικά, όμως, αν ο Γκέμπελς έριχνε και καμιά ματιά στις γραμματείς του και όχι μόνο στις ηθοποιούς και στα μανεκέν, όπως ομολογεί η ίδια πάντα στο έργο, βεβαίως και θα τον ακολουθούσε και μπορεί να έφτανε στα υψηλά ναζιστικά κλιμάκια. Να ακολουθούσε ως ερωτευμένη τον Γκέμπελς και να πήγαινε με τα νερά του.

 

 

Όχι, όχι. Και ευτυχώς, γιατί κοιμάμαι του κερατά! (γέλια) Από εφιάλτες, πάμε καλά, αλλά το να διαταραχτεί ο ύπνος μου από ρόλους, δεν μου έχει συμβεί. Ίσως γιατί οι ρόλοι ακριβώς με σώζουν, σαν να παίζω για να σωθώ. Δεν είμαι υπέρ της ψυχοθεραπείας μέσω του θεάτρου, ούτε ποτέ είπα ότι παίζω για να θεραπεύσω τις πληγές μου. Γίνεται φυσικά μία αποφόρτιση εντάσεων. Κοιμάμαι καλά, δεν έχω αϋπνίες, δεν έχω πρόβλημα να κοιμηθώ. Πρόβλημα έχω στο να ξυπνήσω.

 

 

Ναι, αλλά άμα ξυπνήσω, δεν μιλιέμαι για δύο ώρες, ώσπου να πιω καφέ και να μπω σ’ όλη την απαραίτητη διαδικασία.

 

 

Ου, ναι, που νά’χεις παιδιά, εγγόνια, να τα ξυπνάς για το σχολείο και όλα αυτά;

 

 

Μου το σχολιάζουν. Το πιο σημαντικό του χιούμορ είναι ο αυτοσαρκασμός (σ.σ. πηγαίνει και ξανασηκώνει το παντζούρι, αφού ο ήλιος έχει πέσει).

 

 

Πρώτα απ’ όλα το αυτί μου. Είμαι λίγο «περήφανη» απ’ το ένα αυτί. Κληρονόμησα απ’ τη μάνα μου την πάθηση στο αυτί, όπως κληρονόμησα και την καταθλιψούλα της. Η κατάθλιψη με έριξε όταν πέρασα κάποια προβλήματα, σαν μία εγχείρηση που έκανα, αλλά και διάφορα άλλα προσωπικά.

 

 

Ναι, ναι. Στα λαντόζ και στα αντικαταθλιπτικά που έπαιξαν κι αυτά το ρόλο τους. Ευτυχώς πέρασαν πια πάρα πολλά χρόνια, αλλά πάντα ενώ βρισκόμουν σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση, σκεφτόμουν πόσο χάλια ήμουν και ότι θα βγω στο φως σύντομα. «Δεν θα με φας, κατάθλιψη, αφού βλέπω το φως στο βάθος του τούνελ». Έτσι ένιωθα, έτσι έβλεπα το πρόβλημα μου. Είναι άσχημο πράγμα η κατάθλιψη, δεν παλεύεται, μα ευτυχώς που αυτό κάπως έχει κερδηθεί από μένα.

 

 

Πολύ σημαντικό είναι να έχεις πολλά ενδιαφέροντα και δραστηριότητες. Στην πρώτη καραντίνα, την άνοιξη του 2020, ήμουν ναι μεν στενοχωρημένη, βλέποντας τα φέρετρα στη γειτονική Ιταλία, αλλά σε προσωπικό επίπεδο ήμουν μια χαρά. Με έπιασα να κάνω τις δουλειές μου, που τις είχα αναβάλει για πέντε – έξι χρόνια, να κάνω τις βόλτες μου εδώ στην ωραία περιοχή, από το Ζάππειο μέχρι τα Αναφιώτικα, να διαβάζω με την ησυχία μου, να βλέπω Netflix, γενικά δεν είχα καν τη φοβία να μη βολτάρω μαζί μ’ άλλους ανθρώπους. Αργότερα, όταν μας ξανάκλεισαν, δεν ήταν το ίδιο.

 

 

Ναι, να με κάνει ράκος! Είναι ένα πράγμα που με διαλύει, ενώ εκείνη τη στιγμή που γίνεται, δεν δείχνω τίποτα. Με επηρεάζει πολύ άσχημα και τώρα ίσως, μεγαλώνοντας, έχω τη δυνατότητα έκφρασης απέναντι στον άλλον, στο «γιατί είπες ή έκανες αυτό». Παλιότερα, τα κατάπινα όλα των ανθρώπων, εξ ου και τα στομαχικά προβλήματα που απόκτησα.

 

 

Ισχύει. Απ’ τη μια λες, πως πέρασαν έτσι τα χρόνια, μα απ’ την άλλη ξαφνιάζεσαι, όχι απαραιτήτως με αρνητική διάθεση.

 

 

Ναι, το βλέπω. Κάποια φίλη μου το είχε εξηγήσει επιστημονικά, συγκριτικά με την επιτάχυνση του χρόνου, αλλά τώρα δεν είμαι αρμόδια για να είμαι ακριβής ή σίγουρη γι’ αυτό που άκουσα. Δεκαετίες – στραγάλια το λέω εγώ.

 

 

Όχι, μπορεί να συμβαίνει αυτό περιστασιακά. Τρόμαξα πολύ, ας πούμε, με το θάνατο του Κυριάκου Κατζουράκη. Εκ των υστέρων τρόμαξα πολύ και δεν το περίμενα (σ.σ. αρχίζει να βήχει δυνατά. Την ενοχλεί το τσιγάρο μου)

 

 

Μα δεν σας είπα κι εγώ να το σταματήσετε, όμως! Εξ ημισείας το φταίξιμο! Έλεγα για τον Κατζουράκη, με τρόμαξε το ότι απλά μπήκε και δεν ξαναβγήκε.

 

 

Δεν νομίζω ότι έχω αποφύγει και το λάθος. Δεν έκανα πάντα τις σωστές επιλογές. Όλα αυτά είναι μες το παιχνίδι της ζωής. Πολλά λάθη στην προσωπική και στην επαγγελματική ζωή. Πάντα πάθος υπήρχε όμως, ακόμη και στο λάθος. Έλεγα «Τόσος καιρός, βρε παιδί μου, έπρεπε να περάσει για να δεις το λάθος σου;» Να ποιο είναι το πάθος μέσα στο λάθος, λοιπόν.

 

 

Δεν είχα καθόλου την αίσθηση της ωραίας, διότι δεν ήμουν ωραία, αυτό που λέμε ενζενί. Η Άννα Κοκκίνου έλεγε πως τα μάγουλα μου ήταν συγκλονιστικά, εμένα όμως με ενοχλούσε που δεν είχα λεπτό πρόσωπο. Έλεγα πως απλά είχα ένα στυλάκι και ένα «charm», αλλά δεν με έβρισκα ωραία. Ήθελα φυσικά να είμαι περιποιημένη, αλλά ποτέ δεν το είχα με τα πολλά ρούχα και την πολυτέλεια γενικά.

 

 

Δεν θα μπορούσα, με κουράζει στο μάτι πρώτα απ’ όλα αυτό. Όσο μπορώ πετάω πράγματα, αποχωρίζομαι την ύλη. Στην πρώτη καραντίνα πέταξα ότι υπήρχε διπλό και τριπλό στο αρχείο μου, κράτησα όμως μερικές σπάνιες φωτογραφίες μου μαζί με τον Χάρολντ Πίντερ ή με τον Τσαρούχη.

 

 

(σκέφτεται) Όχι, δεν θυμάμαι…

 

 

Τώρα που το λέτε, πρέπει να’χω καυγαδίσει, αλλά μ’ έναν άλλο τρόπο, δικό μου. Δεν είναι καθόλου του χαρακτήρα μου να ξεσπάσω, να φωνάξω, να εκτονωθώ. Μέσα μου όλα τα κρατάω. Τα καταπίνω, όπως το λέγαμε πριν. Μια εκτόνωση υπάρχει με το μεγάλωμα, η ωρίμανση με βοηθάει στην έκφραση συγκριτικά μ’ αυτό που ήμουν πάντα. 

 

 

Τι δίλημμα! Και τα δύο αυτά στην ίδια κατηγορία τα βάζω. Η γαϊδουριά μας, το να σφυρίζεις κλέφτικα ενώ κάποιος σου προσφέρει κάτι. Η Γερμανίδα γραμματέας λέει για κάποιον πόσο σημαντικός και καλός ήταν, καταλήγοντας όμως και στο ότι ήταν και λίγο ηλίθιος. Τον παραδέχεται και ομολογεί πως σε μια στιγμή έφυγε αυτός και δεν τον ξανάδε ποτέ.

 

 

Αυτό, ναι, κυνισμός και αχαριστία.

 

 

Αυτό εξαρτάται. Υπάρχουν πολλά σπουδαία παιδιά. Χθες είδα μια ωραία παράσταση και άνοιξε η ψυχή μου. Υπάρχει όμως κι ένας άλλος ηθοποιός, που μπορεί να περάσει και να σου πει «Α, γεια σου, τι κάνεις». Εμένα αυτό δεν μ’ ενοχλεί. Μ’ ενοχλεί το «σε έχω με το που σε βλέπω». Γίνεται να κατακτήσεις τον άλλο, αλλά θέλει να έχεις τρόπο. Άλλο είναι, ας πούμε, να σου πει κάποιος «Γεια σου, ρε Πιττακή». Ωραίο έως πολύ ωραίο θα ήταν αυτό. Παίζει ρόλο ο τόνος της φωνής και άλλα στοιχεία της στιγμής.

 

 

Ναι, είναι. Και οι ίδιοι μπορεί να έχουμε υπάρξει αψυχολόγητοι απέναντι σε άλλους.

 

 

Ελάτε εσείς τώρα και βρείτε μου έναν ηθοποιό που να μη θέλει την αγάπη του κόσμου! Που να μη θέλει το σεβασμό των άλλων!

 

 

Από αμηχανία…

 

 

Αυτά, ξέρετε, οι τίτλοι και οι ταμπέλες με κάνουν πολύ επιφυλακτική.

 

 

Γίνεται μια κατάχρηση. Ποια ηθοποιός δεν έχει πεθάνει και δεν χαρακτηρίζεται «μεγάλη»;

 

 

Να μην το λέω; Το βλέπω να γίνεται συχνά τα τελευταία χρόνια. Όλες τις τραγουδίστριες τις βρίσκετε «ντίβες, θεές» εσείς οι δημοσιογράφοι.

 

 

Δεν τ’ ακούτε; Θα ξέρετε πιο πολλά εσείς μάλλον…

 

 

(γελάει) Μ’ αρέσουν λίγο, η αλήθεια είναι. Περίμενα στο φανάρι, ας πούμε, κι ήταν ένας νέος άνθρωπος. Γυρίζει και με ρωτάει: «Είστε η κυρία Πιττακή; Σας αγαπώ»! Το βρήκα υπέροχο, μου έφτιαξε τη μέρα.

 

 

Ε, βέβαια είμαι παιδί (σκέφτεται) Ένα παιδί, ναι…Δόξα τω θεώ…

 

 

Ναι, γιατί στην πραγματικότητα υπήρξα ένα πάρα πολύ βαρύ παιδί. Με τα χρόνια ελάφρυνε το πράγμα. Ίσως γι’ αυτό θέλω πάρα πολύ να κάνω μία κωμωδία. Πέρασε πια ο καιρός που παρουσιάζαμε Ιονέσκο και τέτοια έργα. Σκέφτομαι αυτή τη στιγμή πως πέρασαν πάρα πολλά χρόνια απ’ την τελευταία φορά που έπαιξα κωμωδία.

 

 

Τον Ελύτη δεν θα έλεγα ότι τον γνώρισα. Ήταν απόμακρος. Κάθισε με τις φίλες του και είδαν τις «Δούλες» που έπαιζα σε δική του μετάφραση. Δεν είχαμε καμία συνομιλία. Ο Χατζιδάκις, μάλιστα, ήταν γνωριμία. Όταν μπήκα εγώ στο θέατρο, ο Μάνος είχε απομακρυνθεί, λίγο μετά έφυγε στην Αμερική. Τον γνώρισα περισσότερο όταν κάναμε το «Φυντανάκι» του Παντελή Χορν το ’89 πια, όταν είχε πεθάνει ο Κουν. Το ανέβασε ο Μίμης και έλεγε πως θα έπαιρνε τον Μάνο στη μουσική και τον Τσαρούχη στα σκηνικά, ο οποίος ζωγράφισε τελικά κάτι υπέροχα μπλε χωνάκια. Ο Μάνος μας έγραψε τη μουσική κι εγώ πήγαινα στο σπίτι του. Συνήθως τον πετύχαινα να κοιμάται, βέβαια, αλλά μια φορά που τρώγαμε στον «Ηριδανό», μου μιλούσε για τον Νικόλα Πιοβάνι. Χάζευα εγώ, είχα τρελαθεί, οπότε σε μια στιγμή γυρνάει και με ρωτάει: «Δηλαδή εμείς οι δυο τώγα, φλεγτάγουμε;» (γέλια)

 

 

Αυτός, για τον οποίο ισχύει αυτό που με ρωτάτε, ήταν ο Γιάννης Χρήστου. Τον γνώρισα όταν έκανε τη μουσική για τους «Βατράχους» με τον Γιώργο Κουρουπό δίπλα του. Στους «Πέρσες» που επίσης είχε κάνει μουσική, δεν ήμουν, αλλά στους «Βατράχους» απόλαυσα τη μοναδική προσωπικότητα του. Ήταν ένα ανάχωμα αυτές οι μορφές απέναντι στην έπαρση διαφόρων μετριοτήτων.

 

 

Μάλλον. Στην πολιτική, ας πούμε, δεν βλέπεις πια έναν Ανδρέα. Το λέω εγώ που δεν ψήφισα ποτέ ΠΑΣΟΚ. Ή και έναν Καραμανλή, αν λέγεσαι δεξιός α λα παλαιά. Έναν Κύρκο, οπωσδήποτε. Περνάμε τη φάση μιας γενικής βαβούρας. Αισιοδοξία μας δίνουν τα νέα παιδιά, φοβάμαι όμως πως δεν υπάρχει αυτός ο μηχανισμός που θα τα στηρίξει. Πως θα χτιστούν κάποιοι τόποι, πόλοι, για να πατήσουν τα νέα ταλέντα και να μην πέσουν στα νύχια όλων των άσχετων τυχάρπαστων παραγωγών; Μου έλεγε χθες ο Χρήστος Στέργιογλου που έπαιξε πρόσφατα σ’ ένα αγγλικό σήριαλ, πώς του έστειλαν λιμουζίνα από το γραφείο παραγωγής για να τον πάει ως το αεροδρόμιο. Το ίδιο του είχαν και στην Αγγλία. Παλιότερα, που ήμουν στη Θεσσαλονίκη, είχα φωνάξει μια πεντικιουρίστα από την πρώην Σοβιετική Ένωση. Μόλις έμαθε ότι είμαι ηθοποιός, γύρισε και μου είπε «Δεν παίρνω λεφτά από ηθοποιούς και καλλιτέχνες, εσείς τόσα κάνετε για μας». Βλέπετε, λοιπόν, διαφορά στην παιδεία και στην αντιμετώπιση του καθενός. Απίστευτο.

 

 

Αυτό δεν μπορώ να το απαντήσω ως Πιττακή τουλάχιστον. Αυτή, πάντως, μια χαρά πέρασε. Πήγε πέντε χρόνια φυλακή και μετά βρήκε και δουλειά. Σκέφτηκε κάποια στιγμή να κόψει τις φλέβες της, αλλά σιγά μην τις έκοβε. Ξεπερνούσε τόσο απλά και εύκολα τις ενοχές της, γι’ αυτό και πήγε στα 106 με μυαλό ξουράφι μάλιστα. Να κάτι που με φοβίζει όσο περνάνε τα χρόνια: Η απώλεια του μυαλού.

 

 

Απαράδεκτο και με θλίβει! Με θλίβει πολύ ακόμη το ότι το όνειρο της ισότητας και της αδελφότητας ναυάγησε όπως ναυάγησε με μια παγκοσμιοποίηση που ευνοεί τα μεγάλα κεφάλαια. Καταργήθηκαν οι συλλογικότητες κι εμείς προσπαθούμε, όσο μπορούμε, να παραμείνουμε πιστοί στις ιδέες μας. Ο τρόπος όλος που γίνονται τα πράγματα, διαλύει κάθε προοπτική συντροφικότητας και συλλογικότητας. Ακούγεται απαισιόδοξο, μα ισχύει.

 

 

Αυτό προσπαθεί ο καθένας μας. Ας το προσπαθεί, λοιπόν, αφού τίποτα άλλο δεν μπορούμε να κάνουμε.

 

 

Αναλόγως ναι. Όπως λέω, όταν με ρωτάνε «πως είσαι;», «αναλόγως καλά».

 

 

Δεν θα’χω; Κάτι θά’χω κι εγώ, δεν υπάρχει περίπτωση.

 

 

Εγώ σας ευχαριστώ. Πέρασα καλά και δεν με κουράσατε. Ένιωσα μία οικειότητα άμα τη εμφανίσει σας, γι’ αυτό και μπήκαμε σε τόσο βαθιά θέματα. Αν και με φλομώσατε με το τσιγάρο, η αλήθεια είναι (γέλια).

 

 

 

* «Μια Γερμανίδα γραμματέας» του Christopher Hampton σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου με τη Ρένη Πιττακή στο θέατρο Ιλίσια Βολανάκης.

ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ

ΤΕΤΑΡΤΗ – 19.00

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ – 21.00

ΣΑΒΒΑΤΟ – 21.00

ΚΥΡΙΑΚΗ – 18.00

ΤΙΜΗ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ

ΠΛΑΤΕΙΑ 16€, ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ 14€