Πόσο άλλαξε η επιστήμη από το 1869 έως το 2019;

Ο κόσμος της επιστήμης έχει αλλάξει σημαντικά με το πέρασμα του χρόνου, όπως αποκαλύπτει μια διαχρονική έρευνα που έκανε το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Nature»(το σημαντικότερο στον κόσμο μαζί με το «Science») σε ειδικό τεύχος του με αφορμή τα 150 χρόνια του.

Το πρώτο τεύχος του «Nature», το οποίο σήμερα διαβάζεται από εκατομμύρια αναγνώστες, κυκλοφόρησε στις 4 Νοεμβρίου 1869 στο Λονδίνο και έκτοτε στο περιοδικό έχουν παρουσιαστεί για πρώτη φορά μερικές από τις σημαντικότερες επιστημονικές ανακαλύψεις, με πιο διάσημη την ανακοίνωση της δομής της διπλής έλικας του DNA τον Απρίλιο του 1953. Στην πορεία η επιστήμη διεθνώς υπέστη σημαντικές μεταμορφώσεις και αυτό αντανακλάται στo «Nature».

Είναι ενδεικτικό, όπως αναφέρει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ότι στην τρέχουσα δεκαετία οι πέντε συχνότερες λέξεις-κλειδιά στους τίτλους των επιστημονικών δημοσιεύσεων του είναι κατά σειρά «κύτταρο», «κβαντική», «DNA», «πρωτεΐνη» και «υποδοχέας», ενώ στην δεκαετία του 1870 η αντίστοιχη πρώτη πεντάδα ήταν «σέλας», «Ήλιος», «μετέωρο», «νερό» και «Γη». Είναι αξιοσημείωτο ότι στην εποχή μας οι τέσσερις λέξεις της πρώτης πεντάδας προέρχονται από τη βιολογία, ενώ πριν 150 χρόνια οι πέντε πρώτες προέρχονταν από την αστρονομία και την φύση. Επίσης, όσο περνάνε τα χρόνια κερδίζουν έδαφος οι πιο εξειδικευμένες επιστημονικές έννοιες έναντι των πιο γενικών.

Μετά τη δεκαετία του 1960 σχεδόν τα μισά άρθρα του «Nature» (το 48%) προέρχονται από το ευρύτερο βιοϊατρικό πεδίο των Επιστημών της Ζωής. Επίσης μετά το 1930 το πεδίο της φυσικής χάνει σταδιακά έδαφος, ενώ κερδίζουν οι επιστήμες της Γης και του διαστήματος.

Μεταξύ άλλων, η έρευνα, με επικεφαλής τον καθηγητή Άλμπερτ-Λάζλο Μπαραμπάσι του Πανεπιστημίου Northeastern της Βοστώνης, που έλαβε υπόψη της εκατοντάδες χιλιάδες δημοσιεύσεις στο «Nature» και σε άλλα επιστημονικά περιοδικά κατά τον τελευταίο ενάμιση αιώνα, δείχνει ότι όσο περνάνε τα χρόνια, αυξάνεται η αναλογία των γυναικών επιστημόνων που κάνουν έρευνες και δημοσιεύσεις, ενώ αυξάνεται συνεχώς και ο αριθμός των χωρών προέλευσης των επιστημόνων που αποκτούν πρόσβαση σε ένα κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό. Ενώ έως τη δεκαετία του 1950 οι περισσότερες επιστημονικές δημοσιεύσεις προέρχονταν από τη Βρετανία, στις δεκαετίες του 1980, 1990 και 2000 οι ΗΠΑ είχαν τη μερίδα του λέοντος, όμως το ειδικό βάρος τους συνεχώς μειώνεται υπέρ άλλων χωρών όπως η Κίνα.

Επίσης αυξάνεται διαχρονικά ο μέσος αριθμός των ερευνητών που συνυπογράφουν μια επιστημονική δημοσίευση (ιδίως στη βιοϊατρική), καθώς και ο αριθμός των διαφορετικών επιστημονικών πεδίων από τα οποία αυτοί προέρχονται. Η επιστημονική έρευνα τείνει να γίνει ολοένα περισσότερο διεπιστημονική (οι επιστημονικές δημοσιεύσεις σήμερα εμπνέονται από, αλλά και επηρεάζουν, περίπου τριπλάσιες επιστήμες από ό,τι πριν 50 χρόνια) και διεθνική (ολοένα λιγότερες ερευνητικές ομάδες και οι δημοσιεύσεις τους σήμερα προέρχονται από μία μόνο χώρα).