Πως η διαμάχη ΗΠΑ – Ρωσίας οδήγησε στο σύγχρονο σχίσμα στην Ορθόδοξη Εκκλησία

Στην Αθήνα φτάνει το Σάββατο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, όμως το κλίμα στην παγκόσμια Ορθοδοξία παραμένει έκρυθμο καθώς σε πόλεμο βρίσκονται οι προκαθήμενοι των Ορθοδόξων εκκλησιών από την αρχή του 2019.

Η αρχή της ιδιότυπης διαμάχης τοποθετείται επίσημα στην ημερομηνία την οποία ο  Βαρθολομαίος παρέδωσε τον λεγόμενο τόμο αυτοκεφαλίας στον μητροπολίτη Επιφάνιο, δημιουργώντας μια νέα εκκλησία στην Ουκρανία.Τότε η γεωπολιτική κόντρα ΗΠΑ – Ρωσίας απέκτησε νέα διάσταση. Τη θρησκευτική.Οι Ρώσοι κατηγορούν ευθέως τους Αμερικανούς ότι υποκινούν τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ενώ οι Αμερικανοί επιτίθενται στη Μόσχα για προσπάθεια οικειοποίησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό υπάρχει η διαμάχη των ορθόδοξων πιστών στην Ουκρανία αφού πλέον υπάρχουν δύο εκκλησίες. Από τη μία πλευρά η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας που υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας από το 1990 και από την άλλη η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας  που δημιουργήθηκε το 2019 από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

«Οι πιστοί μας ταπεινώνονται, υποφέρουν από ξυλοδαρμούς, τραυματίζονται, διώκονται έξω από τους ναούς που έχτισαν με τα χέρια τους και στους οποίους έβαλαν μέρος της ψυχής τους», αναφέρει σε ουκρανικά ΜΜΕ ο μητροπολίτης Αντώνιος, από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας που υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας.

Η επίσκεψη Βαρθολομαίου στο Κίεβο

Το κλίμα δυναμιτίστηκε εκ νέου στα τέλη Αυγούστου μετά την επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Κίεβο για τα 30 χρόνια ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, ως επίσημου προσκεκλημένου της πολιτικής ηγεσίας.

Η ρωσική εκκλησία τον κατηγορεί για το ότι δεν είδε τις κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας πολλών χιλιάδων κατά της επίσκεψης του.
Σύμφωνα με την εκδοχή του Μητροπολίτη Ιλαρίωνα, τον πρόεδρο του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων (ΤΕΕΣ) του Πατριαρχείου Μόσχας, «ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος αφίχθη στη χώρα, όπου η πλειονότητα των ορθοδόξων πιστών δεν τον αναγνωρίζουν ως ποιμένα τους. Κυριολεκτικά χρειάσθηκε να εισέλθει από την πίσω πόρτα στη Βερχόβνα Ράντα (Βουλή), διότι εκεί είχαν συγκεντρωθεί πιστοί, οι οποίοι διαμαρτύρονταν κατά της επίσκεψής του. Αυτή η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε με πρόσκληση των πολιτειακών Αρχών και των σχισματικών, αλλά η πλειονότητα των ορθοδόξων χριστιανών όχι μόνον περιφρόνησε αυτή την επίσκεψη, αλλά και έδειξε περίτρανα ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν είναι γι᾽ αυτούς ο ποιμένας τους».

Κατά τη γνώμη του μητροπολίτη Ιλαρίωνα, «όλα αυτά αποδεικνύουν ότι ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος το 2018 διέπραξε σφάλμα, για το οποίο δεν θέλει με τίποτε να μετανοήσει».«Μια Εκκλησία που έχει δώδεκα και πλέον χιλιάδες ενορίες, περισσότερες από διακόσιες πενήντα μονές, περισσότερους από εκατό αρχιερείς και εκατομμύρια πιστών απλώς αγνοείται από τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, ο οποίος παριστάνει πώς αυτή δεν υφίσταται. Είναι μια παράλογη και επαίσχυντη κατάσταση, για την οποία ένοχος είναι ένας και μόνον άνθρωπος, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίος».

Από τη πλευρά του ο Πατριάρχης επέλεξε την αποχή από κάθε εκκλησιαστική διπλωματία, χρησιμοποιώντας τη λέξη «σκασίλα μου» στη Νέα Υόρκη αναφερόμενος στην αντίδραση της ρωσικής ορθόδοξη εκκλησίας να μη μνημονεύεται το όνομά του και να εξαιρεθεί από τα εκκλησιαστικά της δίπτυχα, λόγω της αναγνώρισης του αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ουκρανίας.

Η φράση προκάλεσε σημαντικές αντιδράσεις ενώ οι επικριτές του θεωρούν το γεγονός ότι έγινε δεκτός στις ΗΠΑ με τιμές αρχηγού κράτους -και συνάντησε τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, τον υπουργό Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν και την πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων Νάνσι Πελόζι  στην Ουάσινγκτον- , δείχνει στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ, παραπάνω από το σύνηθες για εκκλησιαστικό ηγέτη.

«Η Ουκρανία είναι για τη Ρωσία, ο,τι η Κύπρος για την Ελλάδα»

Την άποψη του κατέθεσε ο Μάριος Μπέγζος, τέως Κοσμήτορας Θεολογικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και Καθηγητής Συγκριτικής Φιλοσοφίας της Θρησκείας:
 

«Σε κίνδυνο βρίσκεται η Εκκλησία από το σχίσμα στην Ορθοδοξία. Αυτό έγινε εκ νέου φανερό μετά την πρόσφατη επίσκεψη του Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο Κίεβο.

Εμφανές από την πατριαρχική επίσκεψη στην ουκρανική πρωτεύουσα αποτελεί ότι δεν είναι δυνατόν η κεφαλή της Ορθοδοξίας να συντάσσεται με μια μερίδα πιστών και να αφήνει εκτός κάποιους άλλους.

Όλα ξεκίνησαν όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης επέδωσε τον τόμο της Αυτοκεφαλίας σε μια νέα εκκλησιαστική δομή μονομερώς χωρίς αυτή η δομή να αναγνωρίζεται από την πλειονότητα των υπόλοιπων Πατριαρχείων.

Τυπικά ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος έχει δίκαιο, εκκλησιολογικώς. Επί της ουσίας όμως στην εκκλησιαστική πράξη δημιουργεί σχίσμα αφού δεν υπάρχει συναίνεση, πρωτίστως από όλη την ουκρανική εκκλησία που υπάγεται στο Πατριαρχείο Μόσχας.

Εκ του αποτελέσματος οι μισοί Ορθόδοξοι πιστοί έχουν διακόψει την κοινωνία με τους άλλους μισούς, ενώ υπάρχουν βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των πιστών στο ουκρανικό έδαφος.

Το επιχείρημα ήταν ότι η Ουκρανία ως ανεξάρτητο κράτος πρέπει να έχει αυτοκέφαλη εκκλησία. Όμως την ίδια στιγμή, μόνο τυχαίο δεν θεωρείται το γεγονός ότι το ζήτημα της αυτοκεφαλίας ανακινήθηκε πρόσφατα παρά το ότι πέρασαν κάποιες δεκαετίες από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας.Επιπλέον δημιουργείται μια ακόμα εθνοφυλετικη εκκλησία, ενώ ο εθνοφυλετισμος καταδικάζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Σε τι ωφελεί μια ακόμα εθνοφυλετικη εκκλησία, η ουκρανική; Δεν φτάνουν οι υπόλοιπες δέκα και πλέον αυτοκέφαλες ορθόδοξες εκκλησίες;

Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο τα ελληνόφωνα πατριαρχεία έχουν αναγνωρίσει αυτήν την απόφαση αυτοκεφαλίας μάλλον λόγω σύνδεσης με συγκεκριμένα κέντρα διεθνούς πολιτικής.

Το θέμα της ουκρανικής αυτοκεφαλίας αναμοχλεύτηκε από γεωπολιτικά ζητήματα και πρόθεση των ΗΠΑ να περικυκλώσουν τη Ρωσία.

Ωστόσο πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η Ουκρανία αντιπροσωπεύει για τη Ρωσία αυτό ακριβώς που συμβολίζει η Κύπρος για την Ελλάδα.

Μόνη λύση για να ξεπεραστεί η κρίση αποτελεί ο διάλογος μεταξύ των εκκλησιών. Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι άξιος αλλά άτυχος, Στα 30 χρόνια πατριαρχίας του όχι μόνο δεν κατάφερε να ανοίξει τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης που είναι κλειστή 50 ακριβώς χρόνια, αλλά απώλεσε την Αγιά Σοφιά και διαίρεσε την Ορθοδοξία. Αξίζει όμως να θυμόμαστε όλοι μας ότι η Ορθοδοξία πρέπει να διαδραματίζει ενωτικό και όχι διασπαστικό ρόλο».