Πώς γίνονται τα τεστ;

Είμαστε μάρτυρες των συνεχών παλινωδιών της «επιτελικής» κυβέρνησης και της επικίνδυνης στρατηγικής «βλέποντας και κάνοντας», με τυπικό δείγμα το νέο λοκντάουν και της ανέμελης εκδρομής του κ. Μητσοτάκη στην Ικαρία. Εκτός από την απαράδεκτη υποβάθμιση του ΕΣΥ, την αδιαφορία για φάρμακα κατά της Covid-19 και την επικοινωνιακή χρήση των εμβολίων, υπάρχει τεράστιο πρόβλημα στη μέθοδο με την οποία γίνονται τα περίφημα τεστ.

Μας δίνουν μόνο κάποια νούμερα: τόσα τεστ, τόσα κρούσματα, τόσοι θάνατοι, τόσοι διασωληνωμένοι. Τα ακούμε και τρομάζουμε, υπακούοντας στο ένα λοκντάουν μετά το άλλο. Πώς όμως γίνονται τα τεστ δεν μας λένε και το μόνο που ξέρουμε είναι όσα περισσότερα τεστ κάνουν, τόσα περισσότερα κρούσματα προκύπτουν.

Στην τελευταία ακρόαση στη Βουλή για την πανδημία και την πιθανή ύπαρξη διπλής λίστας κρουσμάτων, από την υπερβολικά ευγενική και υποτονική, ως προς το είδος των ερωτήσεων, αντιπολίτευση, δεν άκουσα αυτή την κρίσιμη ερώτηση: πώς γίνονται τα τεστ;

Γιατί τα περισσότερα τεστ δεν είναι χρήσιμα αν δεν γίνονται με στατιστικά τυχαία δειγματοληψία (random sampling), με ευρεία γεωγραφική κάλυψη, με περιοδικότητα και κυρίως προληπτικά. Μόνο τότε τα αποτελέσματα μπορούν να αποτελέσουν την απαραίτητη αντιπροσωπευτική βάση δεδομένων για τη λήψη μέτρων.

Με κίνδυνο απλουστεύσεων και παραβλέψεων, παραθέτω τις παρακάτω γνωστές μεθόδους δειγματοληψίας που υλοποιεί η κυβέρνηση: έλεγχοι στις εισόδους της χώρας, στα νοσοκομεία δημόσια και ιδιωτικά όταν έρχονται ασθενείς με συμπτώματα, για άλλη αιτία ή εθελοντικά, ενδονοσοκομειακά κρούσματα, με ανακοινώσεις για τεστ σε πλατείες, στους 130 σταθμούς των ενόπλων δυνάμεων σε 73 πόλεις στις 13 περιφέρειες (από Δεκέμβριο 2020), στα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα και σε περιοχές που έχουν καταγραφεί πολλά κρούσματα με δείγματα από τις παραπάνω μεθόδους.

Παρά τη σημαντική γεωγραφική και πληθυσμιακή κάλυψη, αυτές οι μέθοδοι δεν βασίζονται σε επιλεγμένο τυχαίο δείγμα του πληθυσμού. Αποτελούν δείγματα ευκολίας, γίνονται επειδή «έτυχε» να προσέλθουν αυθόρμητα οι πολίτες για τεστ και όχι επειδή η πολιτεία θέλει να γνωρίζει συστηματικά την έκταση, τη γεωγραφική κάλυψη και τη διασπορά της νόσου σε ηλικίες, σε άνδρες και σε γυναίκες.

Πώς γίνεται η επιλογή ενός στατιστικά τυχαίου δείγματος είναι φυσικά γνωστό σε όλα τα μέλη της επιτροπής λοιμωξιολόγων, στο υπουργείο Υγείας, στα ειδικά εργαστήρια των πανεπιστημίων και σε κάθε πρωτοετή φοιτητή Στατιστικής.

Υπήρχαν μάλιστα και σχετικές προτάσεις ειδικών, όταν άρχισε η πανδημία, για τυχαία δείγματα, για οργάνωση δικτύου επιδημιολογικής παρατήρησης όπως και σχετική αρθρογραφία από τον Απρίλιο 2020. Ομως η κυβέρνηση αδιαφόρησε, όπως αδιαφορεί γενικώς για το ΕΣΥ και ο αρμόδιος φορέας ΕΟΔΥ μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι τα τεστ γίνονται όπως παραπάνω, δηλαδή στην τύχη.

Ετσι, λοιπόν, έπειτα από έναν χρόνο πανδημίας δεν υπάρχει ένας προληπτικός επιδημιολογικός σχεδιασμός επιτήρησης της Covid-19. Η χώρα όμως χρειάζεται τυχαία δειγματοληψία, στο σύνολο της επικράτειας και όχι μόνο στις βεβαρημένες περιοχές με κρούσματα ή θανάτους, σε όλες τις ηλικιακές ομάδες ακόμα και σε ανήλικους. Ενα σωστά επιλεγμένο τυχαίο δείγμα 10.000-15.000 ατόμων (σφάλμα -1%) σε όλες τις περιφέρειες της χώρας είναι επαρκές για αξιόπιστα δεδομένα για λήψη αποφάσεων.

Η τυχαία δειγματοληψία δεν αποκλείει τις συγκεκριμένες σε τοπικό επίπεδο που ήδη εφαρμόζονται και οι οποίες ξεπερνούν κάποιες μέρες τα 30.000 τεστ. Δεν μπορεί όμως οι τελευταίες να δώσουν εικόνα για το σύνολο του πληθυσμού της χώρας λόγω των παραπάνω προβλημάτων και έχουν το μειονέκτημα ότι γίνονται εκ των υστέρων και όχι προληπτικά.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται και από το αποκαλυπτικό άρθρο της κ. Κικής Κέλλυ στο οποίο αμφισβητεί τα στοιχεία για τις λεγόμενες «πράσινες» περιοχές της χώρας (δηλ. χωρίς κρούσματα). Πράσινη είναι μια περιοχή όταν τα κρούσματα είναι λιγότερα από 25 ανά 100.000 κατοίκους. Τα στοιχεία για όλη τη χώρα δίνονται στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και εκεί κατασκευάζονται οι ευρωπαϊκοί χάρτες στους οποίους μόνο η Ελλάδα εμφανίζεται με «πράσινες» περιοχές.

Όμως με τι είδους δεδομένα προκύπτουν αυτοί οι χάρτες όταν οι έλεγχοι και τα τεστ δεν έχουν γεωγραφική και στατιστική αντιπροσωπευτικότητα; Οι πανηγυρισμοί του κ Μητσοτάκη στη Βουλή 15/1/21 γιατί «μόνο η Ελλάδα έχει πράσινες περιοχές», ήταν άλλη μια επικοινωνιακή εκμετάλλευση έωλων επιχειρημάτων, τα οποία σε ένα μήνα οδήγησαν σε νέο καθολικό λοκντάουν.

Πώς θα μπορούσε να υλοποιηθεί αυτή η απαραίτητη τυχαία δειγματοληψία; Τα πανεπιστήμια με τα ειδικευμένα εργαστήρια δημόσιας υγείας, τα ερευνητικά κέντρα (π.χ. «Δημόκριτος», ΕΚΚΕ) και η Ακαδημία έχουν μεγάλη τεχνογνωσία σε παρόμοιες έρευνες.

Η βοήθεια από τον στρατό, την αστυνομία, τις υπηρεσίες πολιτικής προστασίας, από τελειόφοιτους των ιατρικών σχολών και των σχολών νοσηλευτικής οι οποίες υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες περιφέρειες –φυσικά με όλες τις σχετικές προφυλάξεις, με ταχύρρυθμη εκπαίδευση και αποζημίωση– θα ήταν μια ιδέα. Και ας μην ακουστεί ο αντίλογος ότι το εγχείρημα έχει υψηλό κόστος ή ότι είναι πολύπλοκο: οι 6.000+ νεκροί, η σπατάλη του δημόσιου χρήματος και το τεράστιο κοινωνικό και οικονομικό κόστος από το άνοιγμα-κλείσιμο σχολείων και οικονομικών μονάδων, ας είναι η απάντηση.

Μαζί με τα τεστ για την Covid-19, είναι απαραίτητη η ανώνυμη συλλογή και άλλων δεδομένων, απαραίτητων για τη στρατηγική αντιμετώπισης της πανδημίας. Είναι απαραίτητα π.χ. φύλο, ηλικία, επάγγελμα, ο χώρος, η ώρα και ο τόπος του τεστ, οι τρόποι μετακίνησης και άλλες ασθένειες.

Με απλές μεθόδους συσχέτισης και παλινδρόμησης τα στοιχεία αυτά θα μπορέσουν να δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για την πορεία της πανδημίας. Τέλος, η τυχαία δειγματοληψία πρέπει να γίνεται με μια περιοδικότητα με δυνατότητα περιορισμού του δείγματος ανάλογα με την πορεία της νόσου.

Όπου έχουν γίνει αντίστοιχες προληπτικές δειγματοληψίες (π.χ. Βιετνάμ, Ταϊλάνδη, Πολιτεία Νέας Υόρκης, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία και κυρίως Κούβα) τα αποτελέσματα ήταν πολύ βοηθητικά για τον έλεγχο της πανδημίας. Η Γαλλία τον Απρίλιο του 2020 είχε ήδη πραγματοποιήσει παρόμοια τυχαία δειγματοληψία σε δείγμα 200.000 ατόμων άνω των 15 ετών και το επανέλαβε τέλος Σεπτεμβρίου 2020. Γιατί δεν τους ρωτά η κυβέρνηση;

Ας ακούσουν και ας πάρουν κάτι χρήσιμο, όχι μόνο αεροπλάνα και φρεγάτες. Δυστυχώς όμως έχουμε πολιτικούς υπηρέτες της προχειρότητας και της αναβλητικότητας. Χρησιμοποιούν τον εγκλεισμό μας για την εξυπηρέτηση του νεοφιλελεύθερου αμοραλισμού και των αντιδημοκρατικών φαντασιακών μιας ελίτ, η οποία μάλλον αδιαφορεί αν μέχρι σήμερα η πανδημία έχει εξαφανίσει πληθυσμιακά πόλεις όπως η Μεσσήνη στην Πελοπόννησο ή νησιά όπως η Σκιάθος.

* Ο Κωστής Χατζημιχάλης είναι ομότιμος καθηγητής Γεωγραφίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Πηγή: Εφ.Συν.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr