Πώς ενημερώνονται οι βρετανοί ψηφοφόροι;

Πέντε πράγματα χρειάζεται να ξέρει κανείς πριν από τις βρετανικές εκλογές για το πώς οι βρετανοί πολίτες ενημερώνονται, σύμπυκνώνοντας τα αποτελέσματα της έρευνας.

Σημείο πρώτο: Οι βρετανοί βλέπουν διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικές συσκευές και με διάφορους τρόπους. Οι ηλικιωμένοι ενημερώνονται σε συντρηπτικό ποσοστό από την τηλεόραση, ενώ οι νέοι κυρίως μέσω smartphones.

Σημείο δεύτερο: Μόνο το 51% δηλώνει ότι εμπιστεύονται τις περισσότερες ειδήσεις που καταναλώνουν, με την εμπιστοσύνη τους να είναι ακόμη χαμηλότερη όσαν αφορά γενικά στα μέσα ενημέρωσης, πόσο μάλλον όσα διαβάζουν μέσω μηχανών αναζήτησης και social media.

Σημείο Τρίτο: Μια μεγάλη πλειοψηφία της τάξης του 70% λέει ότι ανησυχούν για το αν τα νέα που συναντούν στο διαδίκτυο είναι πραγματικά ή ψεύτικα και ανησυχούν ιδιαίτερα για τη διάδοση των fake news, τη «φτωχή» δημοσιογραφία και την πολιτική προπαγάνδα.

Σημείο τέταρτο: Παρά το χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύνης, σχεδόν οι μισοί από αυτούς που ενημερώνονται από ηλεκτρονικά μέσα στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα χρησιμοποιούν για να σχολιάσουν και να μοιραστούν ειδήσεις, να συζητήσουν γύρω από τα θέματα της ημέρας, να λάβουν μέρος σε καμπάνιες ή να συμμετάσχουν με οποιονδήποτε άλλο τρόπο στη δημόσια ζωή.

Σημείο πέμπτο: Ενώ λίγες είναι οι πηγές ειδήσεων που φτάνουν ευρέως σε όλους και οι πολιτικές διαφορές, υπάρχουν έντονες κοινωνικές ανισότητες ως προς το πώς διαφορετικοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τα νέα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να παρακολουθήσουν την πολιτική.

Όλα αυτά, προκύπτουν από την Έκθεση για τις Ψηφιακές Ειδήσεις καθώς και από έρευνα που πραγματοποίησε το Ινστιτούτο Μελέτης της Δημοσιογραφίας του Reuters στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Οι οθόνες «μετράνε» περισσότερο από τα έντυπα

Η εκλογική διαμάχη διαδραματίζεται κυρίως στις οθόνες. Ακόμη και σε περιπτώσεις που πολιτικά πρόσωπα ή ακτιβιστές πηγαίνουν πόρτα-πόρτα στις εκλογικές περιφέρειες – κλειδιά, οι περισσότεροι αντλούν την πλειονότητα των πληροφοριών από τα μέσα ενημέρωσης, τηλεόραση για τους μεγαλύτερους, smartphones για τους μικρότερους. Οι εφημερίδες εξακολουθούν να είναι σημαντικές, αλλά κυρίως για δύο λόγους. Αφενός γιατί διαβάζονται ηλεκτρονικά και επειδή ορίζου τη θεματολογία της ειδησεογραφίας.

Σύμφωνα με την έρευνα, η οθόνη είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού, με τις επί μέρους διαφοροποιήσεις να προκύπτουν από έναν βαθύ ηλικιακό διαχωρισμό. Οι μεγαλύτεροι ενημερώνονται κατά βάση από την τηλεόραση με τα διαδικτυακά μέσα να αποτελούν συμπλήρωμα στην ενημέρωσή τους, ενώ οι νέοι εστιάζουν περισσότερο στην ψηφιακή ενημέρωση και χρησιμοποιούν απλά την τηλεόραση για μια δεύτερη ματιά στα γεγονότα.

Όταν κλήθηκαν να εντοπίσουν την κύρια πηγή ειδήσεων, το χάσμα μεταξύ των γενεών φάνηκε εντονότερα. Περισσότερο από τους μισούς (52%) των άνω των 45 ετών λένε ότι η κύρια πηγή ειδήσεων γι’ αυτούς είναι η τηλεόραση, ενώ για τους κάτω των 45, ο αριθμόςπέφτει περίπου στο ένα τέταρτο (27%).

Στην περίπτωση του διαδικτύου, οι διαφορές είναι ακόμη μεγαλύτερες. Σχεδόν τα δύο τρίτα (63%) κάτω των 45 ετών λένε ότι ο κύριος τρόπος ενημέρωσής τους είναι online, ενώ για τους άνω των 45, το ποσοστό «πέφτει» στο 26%. Ενώ οι Βρετανοί θα ψηφίσουν στις ίδιες εκλογές, θα τις ζήσουν διαφορετικά γιατί ενημερώνονται διαφορετικά.

Οι περισσότεροι Βρετανοί δεν εμπιστεύονται τα μέσα ενημέρωσης

Οι απόψεις δυίστανται για το ρόλο που παίζουν τα μέσα ενημέρωση σε σχέση με την πολιτική, ακόμη και μεταξύ δημοσιογράφων. Ο Paul Chadwick του Guardian, είναι από τους αισιόδοξους. Υποστηρίζει ότι «τα μέσα ενημέρωσης παρέχουν πληροφορίες που δίνουν ζωή στη δημοκρατία». Ο Peter Oborne της Daily Telegraph, είναι πιο απαισιόδοξος. Κατά την άποψή του, τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης έχουν γίνει κομμάτι μιας «μηχανής ψευδών ειδήσεων». «Όλοι μοιράζονται τα ψέματα και τα επιχρίσματα της Downing Street. Μετατρέπουν τους αναγνώστες τους σε δαίμονες», λέει.

Τι όμως πιστεύει το βρετανικό κοινό για τα ΜΜΕ;

Σύμφωνα με την έρευνα, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι καχύποπτοι για τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Όχι τόσο απαισιόδοξος όσο ο Oborne, σίγουρα όμως βρίσκονται πολύ μακριά από την αισιοδοξία του Chadwick.

Όταν ρωτήθηκαν για το κατά πόσο εμπιστεύονται τις ειδήσεις, μόνο το 51% είπε ότι εμπιστεύονται την πλειοψηφία των ειδήσεων που καταναλώνουν τις περισσότερες φορές. Ο μισός πληθυσμός λέει ότι εμπιστεύεται τις ειδήσεις που καταναλώνει. Επίσης, μόλις το 40% δηλώνει ότι εμπιστεύεται τα μέσα ενημέρωσης γενικότερα, το 22% λέει ότι εμπιστεύονται τις ειδήσεις που βρίσκουν μέσω των μηχανών αναζήτησης και μόνο το 10% δηλώνει ότι έχει εμπιστοσύνη στα νέα που βλέπει στα social media.

Η εμπιστοσύνη είναι γενικά παρόμοια μεταξύ φύλων και κοινωνικών στρωμάτων, και περίπου ίδια μεταξύ των υποστηρικτών των κομμάτων.

Οι περισσότεροι άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο εμπιστεύονται περισσότερο ένα μέσο, ενώ γενικά πιο αξιόπιστα μέσα θεωρούνται το BBC, το ITV, το Channel 4 , τοπικά μέσα ενημέρωσης και ορισμένες από τις μεγαλύτερης κυκλοφορίας εφημερίδες.

Ωστόσο, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αντιμετωπίζονται με γενικευμένο σκεπτικισμό και ακόμα και δημοφιλή μέσα όπως η The Canary και The Sun δεν θεωρούνται ιδιαίτερα αξιόπιστα.

Επιπλέον, η δυσαρέσκεια ξεπερνάει το ζήτημα της εμπιστοσύνης. Ενώ το 73% των ερωτηθέντων της έρευνας λένε ότι τα ΜΜΕ τους βοηθούν στην ενημέρωσή τους, μόνο το 42% συμφωνεί ότι τα μέσα προβάλουν και ελέγχονται από ισχυρούς ανθρώπους και επιχειρήσεις. Πολλοί δημοσιογράφοι θα έλεγαν ότι έχουν την εξουσία να λογοδοτούν. Το κοινό όμως δεν το βλέπει έτσι.

Οι περισσότεροι Βρετανοί ανησυχούν για την παραπληροφόρηση

Η ανησυχία των βρετανών πολιτών για τις πληροφορίες που δέχονται είναι ξεκάθαρη. Η συντρηπτική πλειοψηφία του 70% λέει ότι ανησυχεί για το αν τα νέα που βλέπει online είναι πραγματικά ή ψεύτικα, ανησυχία που διαρκώς μεγαλώνει, όπως αποτυπώνει η έρευνα.

Το 2018, σε έρευνα τέθηκε το ερώτημα για το επίπεδο ανησυχίας των πολιτών (και για την προσωπική τους έκθεση) σε διάφορα είδη δυνητικά παραπλανητικών πληροφοριών. Ζητήθηκε από τους ανθρώπους να εξηγήσουν τι σημαίνει ο όρος «ψεύτικες ειδήσεις» γι ‘αυτούς. Η κατηγοριοποίηση περιλάμβανε την προπαγάνδα (όπου τα γεγονότα παρουσιάζονται επιφανειακά ή διαστρεβλώνονται για να ταιριάζουν σε μια συγκεκριμένη ατζέντα), ψευδές και κατασκευασμένο περιεχόμενο (όπου οι ιστορίες είναι απολύτως κατασκευασμένες για πολιτικούς ή εμπορικούς λόγους), κακή δημοσιογραφία (παραπλανητικοί τίτλοι και λάθη).

Αυτό που προέκυψε είναι ότι είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι σχετικά με ένα ψευδές και κατασκευασμένο περιεχόμενο, τα fake news. Το ίδιο ισχύει και σχετικά με την προπαγάνδα και τη «φτωχή» δημοσιογραφία. Το εντυπωσιακό είνια ότι αυτοί που παρακολουθούν ειδήσεις μέσω διαδικτύου λένε ότι είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στην κακή δημοσιογραφία, ενώ όλοι αισθάνονται εξίσου εκτεθιμένοι στα fake news.

Παρά τη δυσπιστία τους, οι Βρετανοί συμμετέχουν ενεργά στην πολιτική διαδικασία

Παρά τη χαμηλή εμπιστοσύνη που έχουν στις ειδήσεις που συναντούν μέσα από μηχανές αναζήτησης, social media, υπάρχει μεγάλη ανησυχία διάφορες εκφάνσεις παραπλανητικού και δυνητικά επιβλαβούς περιεχομένου.

Σχεδόν οι μισοί χρήστες στο Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα για να σχολιάσουν ή να μοιραστούν ειδήσεις, να συμμετέχουν σε καμπάνιες ή να συμμετέχουν με οποιονδήποτε άλλο τρόπο στη δημόσια ζωή και την πολιτική διαδικασία. Ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτούς που συμμετέχουν στις επίσημες εκστρατείες των πολιτικών κομμάτων.

Οι άνδρες και οι γυναίκες συμμετέχουν περίπου ισότιμα στο διαδίκτυο, αλλά υπάρχουν σημαντικές διαφορές στον τρόπο συμμετοχής τους:

Αυτοί που βρίσκονται πιο ψηλά στην πυραμίδα, είναι πολύ πιο ενεργοί στο να μοιράζονται ειδήσεις μέσω social media όπως το Facebook και το Twitter και εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων όπως το WhatsApp.

Αυτοί που ταυτίζονται με το Εργατικό Κόμμα και τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες παρακολουθούν περισσότερο ειδήσεις που έχουν να κάνουν με τους Συντηρητικούς ή εκείνους που δεν εμφανίζονται με το ένα ή το άλλο μέρος.

Όσοι συζητούν online σχετικά με ειδήσεις και ιδιαίτερα πολιτικές, ειδικά όσοι το κάνουν σε λιγότερο χρησιμοποιούμενες πλατφόρμες όπως το Twitter, δεν είναι το αντιπροσωπευτικό βρετανικό κοινό. Όπως έγραψε πρόσφατα η Helen Lewis, ίσως ένας από τους λόγους για τους οποίους η δημοσιογραφία γύρω από την πολιτική, κατά την άποψή της, γίνεται «λάθος», είναι ότι πολλοί «πολιτικοί δημοσιογράφοι έχουν κολλήσει στα Commons και στο Twitter», μακριά από τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Ειδήσεις και ανισότητες

Σε πολλά από τα ζητήματα που αναφέρονται παραπάνω, τα γενικά πρότυπα είναι περίπου παρόμοια μεταξύ ηλικίας, φύλου και κοινωνικής τάξης. Ωστόσο, υπάρχουν έντονες ανισότητες.

Μία από τις σημαντικότερες μεταβλητές για την κατανόηση της κατανάλωσης ειδήσεων είναι το ενδιαφέρον για την πολιτική. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται περισσότερο για την πολιτική είναι τρεις φορές πιο πιθανό να έχουν πρόσβαση σε ειδήσεις πολλές φορές την ημέρα, από τους άλλους.

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι το ενδιαφέρον για την πολιτική δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένο σε ολόκληρο τον πληθυσμό του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι άνδρες άνω των 45 ετών, και όσοι ανήκουν σε ανώτερες κοινωνικές τάξεις ενδιαφέρονται περισσότερο για την πολιτική, πράγμα που σημαίνει ότι οι ομάδες αυτές αντιπροσωπεύουν επίσης ένα δυσανάλογα μεγάλο μερίδιο χρηστών.

Όλοι οι συμμετέχοντες στην έρευνα είναι χρήστες του Διαδικτύου. Επομένως, είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι όταν ένας πολύ μεγάλος αριθμός ατόμων (ιδίως των νέων, των γυναικών και των ατόμων που ανήκουν σε χαμηλότερη κοινωνική τάξη) ασχολείται λιγότερο με τις ειδήσεις, δεν είναι επειδή δεν μπορούν. Έχουν πρόσβαση, και πολλά από αυτά που έχουν πρόσβαση είναι δωρεάν. Αλλά δεν βρίσκουν ότι τους αφορά, τους ενδιαφέρει ή το χρειάζονται για να διαθέσουν εκεί τον χρόνο τους.

Οι γυναίκες που ανήκουν σε χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις έχουν επίσης πολύ περισσότερες πιθανότητες να δηλώσουν ότι συχνά ή τουλάχιστον μερικές φορές προσπαθούν να αποφύγουν ειδήσεις, κάτι περισσότερο από το ένα τρίτο των ερωτηθέντων ισχυρίζονται ότι το κάνουν. Το ποσοστό αυτό είναι εντυπωσιακό και σημαίνει ότι υπάρχουν κάποιοι που παρακολουθούν φανατικά τα νέα (32%) και κάποιοι οι οποίοι τα αποφεύγουν συστηματικά (35%). Ο αριθμός αυτός είναι ακόμα μεγαλύτερος στις γυναίκες (39%) και στις χαμηλότερες κοινωνικές τάξεις (38%).

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι, ενώ σχεδόν κάθε μεγάλο ειδησεογραφικό «μαγαζί» έχει μεγαλύτερη εμβέλεια μεταξύ εκείνων των υψηλότερων κοινωνικών στρωμάτων ενώ εκείνοι από χαμηλότερα χρησιμοποιούν τις μηχανές αναζήτησης και τα social media ως κύριες πηγές online ενημέρωσης.