Πώς ΕΚΤ και θεσμοί παρεμβαίνουν για να αποτρέψουν τη μετάδοση της ελληνικής κρίσης

Του Αδάμ Γιαννίκου

Τη στιγμή που το ευρωπαϊκό διευθυντήριο ανασυντάσσεται μετά από τη νίκη του επί της Ελλάδας, έρχονται σιγά σιγά στο φως οι παρασκηνιακές παρεμβάσεις των θεσμών που διασφάλισαν ότι δεν θα εκραγούν αγορές και τράπεζες στην Ευρώπη, αναδεικνύοντας την αποτυχία της Ε.Ε. να διασφαλίσει σε χώρες όπως η Βουλγαρία υγιείς συνθήκες ανταγωνισμού και θεσμική προστασία απέναντι στη διαφθορά.

Σε χθεσινό τους ρεπορτάζ, οι Financial Times αποκάλυψαν ότι μέσω swaps η ΕΚΤ εξασφάλισε πιστωτική γραμμή στήριξης προς τις θυγατρικές ελληνικών τραπεζών σε Βουλγαρία και Ρουμανία, ώστε οι κεντρικές τράπεζες των δύο χωρών να μην κατασχέσουν περιουσιακά στοιχεία των θυγατρικών, δημιουργώντας ντόμινο στην Ευρωζώνη.

Στο ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας διαβάζουμε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) εισήγαγε κρυφές πιστωτικές γραμμές στην Βουλγαρία και την Ρουμανία, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας να πείσει τις ξένες ρυθμιστικές αρχές να μην τραβήξουν την πρίζα στις τοπικές θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών.

Σημειωτέον, η είδηση για στήριξη των ελληνικών θυγατρικών στη Βουλγαρία βγήκε την ίδια ημέρα που το δ.σ. της ΕΚΤ στην Φρανκφούρτη αποφάσισε να αυξήσει το όριο της έκτακτης χρηματοδότησης για ελληνικές τράπεζες μέσω ELA κατά 900 εκατ. ευρώ.

Η ΕΚΤ θα κάνει τα πάντα για να διασωθεί το ευρώ, (τις τράπεζες και τη λιτότητα)

Οι τέσσερις ελληνικές συστημικές τράπεζες, (Πειραιώς, Εθνική Τράπεζα, Eurobank, Alpha Bank) έχουν όλες σημαντικά ανοίγματα στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Όπως αναφέρει το σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times (FT), που παρατίθεται μεταφρασμένο από το euro2day.gr, αν τα στοιχεία ενεργητικού των τεσσάρων τραπεζών περνούσαν στον έλεγχο των τοπικών ρυθμιστικών αρχών, οι μητρικές στην Ελλάδα θα δέχονταν άμεσο χτύπημα στα κεφάλαια τους, που θα μπορούσε να αποβεί μοιραίο για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα που επιβιώνει οριακά.

«Ο φόβος είναι πως αν κάποιος φύγει πρώτος και τραβήξει την πρίζα, θα ακολουθήσουν όλοι οι άλλοι», ανέφερε πηγή με γνώση της κατάστασης στη βρετανική εφημερίδα, όπου σημειώνετι ότι η ΕΚΤ είχε δημιουργήσει ειδικές συμφωνίες swaps ή διμερείς πιστωτικές γραμμές με την Ρουμανία και την Βουλγαρία, παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο διαβεβαιώσεις ότι οι ελληνικές τράπεζες που λειτουργούν εκεί θα έχουν χρηματοδοτική στήριξη από τη Φρανκφούρτη, για όσο διαρκέσει η κρίση.

Ανάλογες γραμμές στήριξης μέσω swaps, οι οποίες επιτρέπουν σε ξένες κεντρικές τράπεζες να δανείζονται από την ΕΚΤ και να δανείζουν ξανά τα χρήματα αυτά στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα, χρησιμοποιήθηκαν κατά την κρίση της Ευρωζώνης, αλλά, όπως σημειώνεται στο δημοσίευμα, είχαν ανακοινωθεί δημοσίως.

Η Ευρώπη στα Βαλκάνια

Υπενθυμίζεται ότι ο πρωθυπουργός της Βουλγαρίας, Μπόικο Μπορίσοφ, είχε εμφανιστεί επικριτικός απέναντι στους ομολόγους του στη σύνοδο κορυφής των αρχηγών κρατών της Ε.Ε. που πραγματοποιήθηκε το κρίσιμο διήμερο της 25ης-26ης Ιουνίου. Στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, οπότε και επιδόθηκε τελεσίγραφο στον Αλέξη Τσίπρα να αποδεχτεί την πρόταση των πιστωτών, ο Βούλγαρος πρωθυπουργός εξέδωσε ανακοίνωση, καταγγέλλοντας ότι το ζήτημα της Ελλάδας μονοπωλεί τις ευρωπαϊκές συνόδους.

«Όλες οι χώρες έχουν προβλήματα, αλλά δεν μένει χρόνος για εμάς καθώς η ημερήσια διάταξη καταλαμβάνεται από την Ελλάδα. Κι εμείς θέλουμε να δαπανήσουμε περισσότερα για τους μισθούς και τις συντάξεις, αλλά σεβόμαστε τη δημοσιονομική πειθαρχία. Αντιτίθεμαι κατηγορηματικά σε οποιαδήποτε καθυστέρηση και συμβιβασμό έναντι της Ελλάδας», ήταν τα λόγια του Μπόικο Μπορίσοφ, που δεν θα μιλούσε με τέτοια ένταση αν από πίσω δεν υπήρχε η βεβαιότητα ότι οι θεσμοί είναι προσκολλημένοι στο δόγμα της λιτότητας με κάθε κόστος.

Στο πρώτο άνοιγμα των αγορών την Δευτέρα μετά την προκήρυξη δημοψηφίσματος, οι αποδόσεις των ομολόγων Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Σερβίας αυξήθηκαν. Οι επενδυτές φάνηκαν να ανησυχούν από τις συνέπειες μιας ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης της ελληνικής κρίσης. Οι κεντρικές τράπεζες των χωρών προέβησαν σε καθησυχαστικές ανακοινώσεις με το βλέμμα στους καταθέτες.

Η Morgan Stanley είχε προειδοποιήσει ήδη από τον Μάιο ότι οι καταθέτες που έχουν τα χρήματά τους στις ελληνικές θυγατρικές σε Βουλγαρία, Ρουμανία και Σερβία «ενδεχομένως να υποφέρουν από κρίση εμπιστοσύνης και να αποσύρουν τις καταθέσεις τους. Η αμερικανική τράπεζα ενημέρωνε τους πελάτες της ότι, αν και οι ελληνικές θυγατρικές στη Νοτιοανατολική Ευρώπη είναι επαρκώς ανακεφαλαιοποιημένες και έχουν τα απαιτούμενα ρευστά διαθέσιμα για να λειτουργήσουν, ίσως αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην παροχή ρευστότητας, εάν οι εκροές γίνουν έντονες και προβληματικές. Σε ένα τέτοιο σενάριο, θα χρειαζόντουσαν την πυροσβεστική παρέμβαση των τοπικών αρχών».

Επιπλέον, όπως εξηγεί η έκθεση της Morgan Stanley, η Βουλγαρία, που προέβλεπε δημοσιονομικό έλλειμμα στο 3% του ΑΕΠ το 2015, έναντι 3,7% το 2014, είναι καθίσταται ευάλωτη και εξαιτίας του γεγονότος ότι το 80% του συνολικού εξωτερικού της χρέους είναι βραχυπρόθεσμης ωρίμανσης.

Η τραγική κατάσταση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Βουλγαρίας δεν είναι καινούρια είδηση. Τo δημοσιονομικό έλλειμμα της Βουλγαρίας, για το οποίο διαρρηγνύει τα ιμάτιά του ο πρωθυπουργός της, επιδεινώθηκε από τη διαδικασία εξυγίανσης της τέταρτης μεγαλύτερης βουλγαρική τράπεζας (Corporate Commercial Bank – Corpbank) που κατέρρευσε πέρυσι, μετά από ένα bank run που προκλήθηκε από τα ΜΜΕ της χώρας στα μέσα Ιουνίου και αναφορές περί διαφθοράς του ολιγάρχη μεγαλομετόχου της τράπεζας, Τσβέταν Βασίλεφ.

Τότε, η βουλγαρική κυβέρνηση του σοσιαλιστή Πλάμεν Ορεσάρσκι -και πρώην υπουργού Οικονομικών το 2005-2009- είχε αποφασίσει να εγγυηθεί όλα τα περιουσιακά στοιχεία της τράπεζας πλην αυτών συμφερόντων Βασίλεφ που εγκατέλειψε κακήν κακώς τη χώρα. Τα καλά στοιχεία ενεργητικού της Corpbank μεταφέρθηκαν στην προς εθνικοποίηση Credit Agricole Bulgaria, θυγατρική της γαλλικής συστημικής τράπεζας, που είχε εξαγοραστεί από την Corpbank ελάχιστες ημέρες πριν από το bank run, σε ένα ντιλ που είχε διαφημιστεί με το σλόγκαν «εταίρος στις φιλοδοξίες σας». Οι Ευρωπαίοι ήταν πάντα ανοιχτοί σε μπίζνες στα Βαλκάνια, όπως φάνηκε από τα σκανδαλώδη ανοίγματα γαλλογερμανικών τραπεζών στην Ελλάδα ή αυστριακών σε Βοσνία-Κροατία, εκμεταλλευόμενοι το ελλιπές ρυθμιστικό πλαίσιο, το οποίο υποτίθεται ότι η Ευρώπη των θεσμών υποσχόταν να εκσυγχρονίσει.

Τα τοξικά στοιχεία ενεργητικού, που ανέρχονταν στα δύο τρίτα του χαρτοφυλακίου της γαλλοβουλγαρικής τράπεζας, δεσμεύθηκαν προς εκκαθάριση σε μία bad bank. Αυτή η διαδικασία εξυγίανσης, με την ενεργοποίηση κρατικών εγγυήσεων ύψους 2,3 δισ. δολαρίων προς το εγχώριο τραπεζικό σύστημα, εκτροχίασε το δημοσιονομικό έλλειμμα της Βουλγαρίας πέραν του ορίου του 3% που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση, από 1,8% που φιλοδοξούσε η Σόφια για το 2014.

Οι παρενέργειες άλλης μιας τραπεζικής κρίσης στην κεντρική πολιτική σκηνή μιας ευρωπαϊκής οικονομίας ήταν άμεσες. Καταθέσεις ύψους 4 δισ. δολαρίων κλειδώθηκαν μέχρι να ολοκληρωθεί η εκκαθάριση της τράπεζας, που αναβλήθηκε για μετά τις εκλογές του Οκτωβρίου. Εξαγριωμένοι καταθέτες διαδήλωναν στη Σόφια και άλλες πόλεις καθημερινά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Στις 5 Οκτωβρίου, οι εκλογές ανέδειξαν πρώτο κόμμα το κεντροδεξιό GERB του πρώην πρωθυπουργού Μπόρις Μπορίσοφ και στις 6 Νοεμβρίου ανακλήθηκε η άδεια της τράπεζας.

Για αντιληφθεί κανείς πλήρως το χάος στη Βουλγαρία, θα πρέπει να καταγράψει τις ημερομηνίες των αλλαγών που συμβαίνουν με καταιγιστικούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια στη χώρα. Οι διαδηλώσεις των καταθετών της Corpbank το περασμένο καλοκαίρι δεν ήταν τίποτα μπροστά στην παλλαϊκή εξέγερση για τις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος που οδήγησε τον Φεβρουάριο του 2013 στην πτώση της πρώτης κυβέρνησης Μπορίσοφ (2009-2013).

Δεν είδαν, δεν άκουσαν

Οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ είχαν προαναγγελθεί στα διεθνή Μέσα από τις αρχές Ιουλίου. Το πρακτορείο Bloomberg ανέφερε ότι οι αρχές στη Φρανκφούρτη είναι έτοιμες να εφαρμόσουν συμπληρωματική μέτρα υποστήριξης της ρευστότητας (backstop facility) προκείμενου να καλύψουν τη διαφορά στις κεφαλαιακές ανάγκες των βουλγαρικών τραπεζών έναντι εγγυήσεων.

Την τελευταία είδηση των Financial Times, που γκρεμίζει τον ευρωπαϊκό μύθο της «μη μετάδοσης», αρνήθηκαν να σχολιάσουν τόσο οι κεντρικές τράπεζες Ρουμανίας και Βουλγαρίας όσο και η ΕΚΤ. Η Εθνική Τράπεζα της Ρουμανίας αρκέστηκε απλώς να αναφέρει ότι οι ελληνικές θυγατρικές είναι φερέγγυες, προσθέτοντας ότι θα μπορούσαν να αρνηθούν στους μετόχους να αποσύρουν καταθέσεις και ότι θα μπορούσαν να αντλήσουν ρευστότητα από τις την τοπική κεντρική τράπεζα, αν η κατάσταση επιδεινωνόταν. Ίδια στάση και από την Εθνική Τράπεζα της Βουλγαρίας που είπε ότι οι τράπεζες με ελληνική συμμετοχή είναι ανεξάρτητες τόσο σε χρηματοδοτικό όσο και σε λειτουργικό επίπεδο.

Το ρεπορτάζ των FT κλείνει, αναφέροντας ότι η ΕΚΤ παρακολουθεί την κατάσταση μέσω καθημερινών τηλεδιασκέψεων με όλες τις χώρες όπου δραστηριοποιούνται οι ελληνικές τράπεζες, στις οποίες περιλαμβάνονται επίσης η Αλβανία, η FYROM και η Σερβία. Όμως, η Βουλγαρία και η Ρουμανία θεωρούνται κρίσιμες, γιατί εκεί οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν πάνω από το ένα πέμπτο του ενεργητικού του βουλγαρικού τραπεζικού συστήματος και πάνω από 12% του ρουμανικού, αντίστοιχα.

Σε συνδυασμό με την τελευταία έκθεση βιωσιμότητας χρέους που εξέδωσε η Κομισιόν για την Ελλάδα και όπου γίνεται αναφορά για κίνδυνο spill-over στην Ευρώπη από μία ενδεχόμενη κατάρρευση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, είναι φανερό πως οι θεσμοί δεν θα διστάσουν να κάνουν τα πάντα για να επιβληθεί το δόγμα λιτότητας στην Ελλάδα. Απ’ ό,τι φαίνεται, κανείς δεν μπορεί να τους αντισταθεί·  εντός και εκτός Ελλάδας.