Πολιτικά διδάγματα από την πανδημία

Ο αγώνας ενάντια σε μια πανδημία είναι μια κούρσα ενάντια στον χρόνο και στα λάθη. Συνήθως από την «αρχαία γνώση» μαθαίνουμε τα λάθη που έγιναν στο παρελθόν. Οι πληροφορίες που μας προσφέρει βοηθούν για να αντιληφθούμε ότι από τα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου μέχρι σήμερα, οι υγειονομικές κρίσεις αντιμετωπίζονται με απομόνωση, υγιεινή και αποστάσεις και ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται στη δίνη τους αμύνονται με τον ίδιο τρόπο, αισθάνονται τον ίδιο τρόμο και αντιδρούν προβάλλοντας το «εγώ» και υποτιμώντας το «εμείς».

Η σύγχρονη γνώση που αντανακλά την πρόοδο αξιοποιείται -αρχικά- για να αναγνωρίσουμε και να μελετήσουμε την απειλή και στη συνέχεια να την αντιμετωπίσουμε σύντομα και αποτελεσματικά.

Η αρχαία και η σύγχρονη γνώση βοηθούν να αναγνωρίσουμε τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την κάθε εποχή και την κάθε υγειονομική κρίση. Σήμερα, στην εποχή της ανισότητας, οι διακρίσεις που τη χαρακτηρίζουν έγιναν κρίσιμες μεταβλητές στη συνάρτηση της υγειονομικής απειλής.

Η αλήθεια είναι ότι κάθε αναμέτρηση με έναν θανατηφόρο και μεταδοτικό ιό είναι εγγενώς άνιση. Το ανθρώπινο είδος παράγει μία νέα γενιά κάθε 20 έως 30 χρόνια, ενώ τα μικρόβια παράγουν μία νέα γενιά σε λεπτά έως ώρες. Μπορεί τις περισσότερες φορές οι κύκλοι της αναπαραγωγής του ιού να τον εξασθενούν, αλλά μερικές φορές τον κάνουν πιο επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Σήμερα βρισκόμαστε αντιμέτωποι με πιο ανθεκτικές, πιο επιθετικές και πιο μεταδοτικές μεταλλάξεις της Covid-19. Με δεδομένο ότι η παγκοσμιοποίηση έχει επιβάλει συνθήκες υψηλής διασύνδεσης, οι «αρχαίες» λογικές της ανισότητας και του απομονωτισμού αποδεικνύονται όχι μόνο αναποτελεσματικές αλλά και επικίνδυνες.

Υπό το πρίσμα αυτό, η ανισότητα δεν είναι μόνο άδικη αλλά και θανατηφόρα. Αυτή η αυταπόδεικτη πραγματικότητα είναι το νέο στοιχείο που ανατρέπει την «αρχαία γνώση» της «αποτελεσματικότητας των τειχών» και καθιστά αναγκαία την καθολική και ισότιμη δράση ως συστατικό της μάχης για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης. Πλέον, η συλλογική δράση για την ανοσοποίηση του κόσμου από την Covid-19 μπορεί να ακούγεται ιδεαλιστική, αλλά είναι πρακτική ανάγκη.

Και πώς απαντούν οι σύγχρονες ηγεσίες; Με το συμφέρον. Πάρτε για παράδειγμα την κυβέρνηση. Αρνείται πεισματικά να ενισχύσει το δημόσιο σύστημα Υγείας, το οποίο είναι μια από τις κορυφαίες συλλογικές εκφράσεις της κοινωνικής αλληλεγγύης. Κωφεύει στις εκκλήσεις για ασφαλείς συνθήκες στα μαζικά μέσα μεταφοράς και στους εργασιακούς χώρους. Αφήνει το ΕΣΥ χωρίς εξοπλισμό και γιατρούς και προστρέχει στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Παστώνει τους ανθρώπους σε λεωφορεία, τρένα, εργοστάσια, αποθήκες. Ταυτίζει το «συμφέρον» με το «ιδιωτικό», το «ατομικό», την «υπεροχή» και την «οικονομική αριστεία».

Αδιαφορεί -αν και τις επικαλείται- για την «κοινωνική υπευθυνότητα», τη «συλλογική ευθύνη» και την «κοινωνική ευθύνη». Οδηγεί -χωρίς να το παραδέχεται- τους ανθρώπους πίσω στις εποχές του Θουκυδίδη και του Βοκάκιου, που οι πλούσιοι κατέφευγαν στην ασφάλεια των κτημάτων τους και οι πτωχοί εγκαταλείπονταν στο έλεος του συγχρωτισμού και των ακατάλληλων υγειονομικών συνθηκών που τον ακολουθούν. Αν και θέλει να αυτοχαρακτηρίζεται «σύγχρονη», οι ιδεολογικές εμμονές την οδηγούν πίσω στις εποχές που σύμφωνα με την «αρχαία γνώση» οι υγειονομικές κρίσεις αντιμετωπίζονταν ως «οικογενειακή υπόθεση».

Ο εθνικισμός -η κατανοητή επιθυμία να προστρέχει κανείς πρώτα στους πολίτες του πριν ανησυχήσει για τους άλλους- που διαπνέει τη διαχείριση των εμβολιαστικών προγραμμάτων τα οποία ακολουθούν οι πλούσιες χώρες, είναι η πιο κραυγαλέα έκφραση της λογικής του συμφέροντος. Η «αρχαία γνώση» όμως αποκαλύπτει ότι η ανισότητα που γεννούν οι λογικές τού «εμείς» και οι «άλλοι» οδηγεί στον όλεθρο.

Η ανάδειξη της ατομικότητας και η απαξίωση της συλλογικότητας που εκδηλώνεται με την αδιαφορία για την ανοσοποίηση των πτωχών μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική τόσο για τις αναπτυγμένες όσο και για τις πτωχές χώρες.

Μελέτη του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου ανέφερε ότι η άνιση πρόσβαση στα εμβόλια θα μπορούσε να κοστίσει στην παγκόσμια οικονομία έως και 9,2 τρισεκατομμύρια δολάρια, με περίπου το ήμισυ του συνόλου να χάνεται σε πλούσιες χώρες. Μια πρόσφατη μελέτη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αποκάλυψε ότι οι κοινωνικές αναταραχές αυξήθηκαν μετά τις πανδημίες SARS, H1N1, MERS, Ebola και Zika, σε χώρες με υψηλά επίπεδα ανισότητας. Η πανδημία της Covid-19 μπορεί να απελευθερώσει όλη τη συσσωρευμένη αγανάκτηση και απελπισία που έχουν προκαλέσει οι πολιτικές της ανισότητας και να πυροδοτήσει κοινωνικές εκρήξεις.

Αν παραφράσουμε το απόσπασμα του Ντοστογιέφσκι για τις φυλακές, τότε η απάντηση των κυβερνητών στην πανδημία αποκαλύπτει τις προθέσεις τους για την ανισότητα στον κόσμο τού αύριο…

*O Γιάννης Σιώτος είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr