Ποδόσφαιρο και γυναίκες: Τα στερεότυπα υπάρχουν ακόμα

Τo Loughborough University αναδείχθηκε από τους Times κορυφαίο βρετανικό Πανεπιστήμιο για το 2019, ενώ στην κατάταξη του QS, η οποία γίνεται αποδεκτή από όλη την ακαδημαϊκή κοινότητα, βγήκε πρώτο στον κόσμο, όσον αφορά τον αθλητισμό. Το ερευνητικό του έργο γύρω από την επιστήμη του αθλητισμού και όλους τους κλάδους που σχετίζονται με αυτόν είναι τεράστιο, ενώ από τις εγκαταστάσεις του περνούν πριν από κάθε μεγάλη διοργάνωση πολλοί αθλητές, κάποιοι εκ των οποίων φέρνουν στη συνέχεια σημαντικές διακρίσεις.

Στο Πανεπιστήμιο αυτό διδάσκει εδώ και μερικά χρόνια και μια Ελληνίδα. Η Αργυρώ-Ελισάβετ Μανώλη είναι λέκτορας αθλητικού μάρκετινγκ και επικοινωνίας, ενώ πριν αφοσιωθεί αποκλειστικά στο ακαδημαϊκό της έργο, εργάστηκε στο ποδόσφαιρο. Πρώτα στην ΑΕΚ και στη συνέχεια στην αγγλική Μίντλεσμπρο. Έχει, επομένως, σφαιρική άποψη για το ποδόσφαιρο και τον ρόλο της γυναίκας σε αυτό, αλλά και γενικά στον αθλητισμό. Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα γυναίκας, μιλάει στο Κουτί της Πανδώρας για τα όσα έχει συναντήσει.

Πόσα χρόνια δουλεύεις στον αθλητισμό;

«Έχω κλείσει δεκαετία, είμαι 11-12 χρόνια».

Θεωρείς ότι σου έχουν παρουσιαστεί λιγότερες ευκαιρίες λόγω φύλου και προκαταλήψεων;

«Όχι, δεν νομίζω ότι μου παρουσιάστηκαν λιγότερες ευκαιρίες. Απλά, για όσες μου δόθηκαν έπρεπε να το παλέψω για να λάβω την ίδια αναγνώριση που ίσως κάποιος από το άλλο φύλο να μην χρειαζόταν να παλέψει τόσο πολύ».

Έχεις περάσει και από ομάδες, τώρα το βλέπεις από το πανεπιστήμιο και την έρευνα. Θεωρείται ακόμα το ποδόσφαιρο ανδρικό άθλημα από όποια πλευρά κι αν το δεις;

«Δυστυχώς θεωρείται ακόμα ανδρικό άθλημα. Όμως, περισσότερο θεωρείται ανδρικό άθλημα από αυτούς που παρακολουθούν, χωρίς να είναι ουσιαστικά οι εμπλεκόμενοι. Δηλαδή μου φάνηκε περίεργο ότι τα πρώτα χρόνια που ξεκίνησα να δουλεύω σε ΠΑΕ οι γνωστοί και οι γνωστοί των γνωστών το έβρισκαν ιδιαίτερα περίεργο ότι μια γυναίκα δούλευε στο ποδόσφαιρο. Στις ΠΑΕ υπάρχουν γυναίκες εδώ και πολλά χρόνια, δεν βγαίνουν εύκολα στην πρώτη γραμμή, αλλά υπάρχουν. Ούτε μου αμφισβητήθηκε ποτέ η γνώση του ποδοσφαίρου από αυτούς που δουλεύουν στον αθλητισμό. Ήταν οι απ’ έξω, που ή εντυπωσιάζονται και το θεωρούν κάτι πολύ ωραίο ή είναι λίγο σφιγμένοι, προσπαθούν να σου εξηγήσουν πράγματα ή θεωρούν ότι δεν τα ξέρεις όσο καλά όσο θα τα ήξερε ένας άνδρας».

Στο πανεπιστήμιο έχετε πολλούς αθλητές και αθλήτριες. Έχεις ακούσει ιστορίες, ή έχεις δει πράγματα που να δείχνουν διαφορετική αντιμετώπιση στο αμιγώς αθλητικό κομμάτι;

«Έχω ακούσει πολλές ιστορίες προκατάληψης από την πλευρά των φιλάθλων. Κάποιες ιστορίες ίσως λίγο πιο άσχημες από άλλες, αλλά δεν νομίζω ότι έχω ακούσει κάτι ιδιαίτερο σε θέμα καθαρά αθλητικό. Ίσως επειδή οι αθλητές που έχουμε εδώ δεν προέρχονται από το ποδόσφαιρο, αλλά έρχονται από διαφορετικά αθλήματα. Δηλαδή σε ένα άθλημα όπως το χόκεϊ στην Αγγλία, το οποίο είναι κατ’ εξοχήν γυναικείο, δεν περιμένω να ακούσω κάτι που να έχει να κάνει με σεξισμό. Αλλά δεν ευδοκιμεί στο πανεπιστήμιο το ποδόσφαιρο. Άρα θα πρέπει να κοιτάξουμε τι γίνεται παραέξω. Και πάλι, αν δούμε στις αγγλικές ομάδες, που πλέον έχουν υποτίθεται μια πίεση να επενδύσουν στο γυναικείο ποδόσφαιρο, δεν τυγχάνει της ίδιας εκτίμησης με το αντρικό».

Το συνέδεσες για δεύτερη φορά με τους φιλάθλους. Είναι λοιπόν αυτή η προκατάληψη απόρροια της γενικής προκατάληψης που υπάρχει στην πατριαρχικά δομημένη κοινωνία κι αυτό αντανακλάται στις κερκίδες και στις αντιλήψεις φιλάθλων;

«Ναι. Ανάλογα και τη χώρα. Στην Ελλάδα για παράδειγμα είναι ένα άθλημα που το κληρονομείς κυρίως από τον μπαμπά και όχι από την μαμά -κι εγώ η ίδια στο γήπεδο με τον πατέρα μου πήγα-, οπότε είναι εύκολο να θεωρήσουμε ότι αυτά που ίσχυαν κάποιες δεκαετίες πριν, ισχύουν ακόμα. Όχι ότι δεν υπάρχουν γυναίκες και κορίτσια που πάνε στο γήπεδο. Όταν ο κοινωνικός περίγυρος όμως το καθιστά λίγο δύσκολο να γίνει η συνήθειά σου γιατί ως κορίτσι πρέπει να κάνεις κάτι άλλο, σου φεύγει το δέσιμο σιγά-σιγά. Θα ήταν καλό να έχουμε προχωρήσει στις αντιλήψεις μετά από τόσα χρόνια, αλλά ευελπιστώ ότι ίσως η νέα γενιά να τα καταφέρει. Η δική μου δεν νομίζω ότι το έχει ξεπεράσει».

Η εικόνα ενός κοριτσιού να κλοτσάει μπάλα στην γειτονιά ξενίζει ακόμα;

«Είναι συνηθισμένη. Στην Αγγλία ίσως δεν το συζητούν τόσο έντονα όσο θα το έκαναν στην Ελλάδα. Γενικά, δεν ένοιωσα κάποιον ιδιαίτερο σεξισμό, αλλά νομίζω ότι η έκπληξη που έβλεπα στον κόσμο όταν έλεγα ότι δουλεύω στο ποδόσφαιρο ήταν ίσως μεγαλύτερη από αυτή που θα ένιωθαν αν ήμουν άνδρας. Δεν είναι ξένη σαν εικόνα, το να παίζει το αγοράκι με το κοριτσάκι ποδόσφαιρο, το να είναι η γυναίκα αθλήτρια. Αυτό που προωθούν εδώ και δυστυχώς έχουν ευθύνη και τα άτομα που βρίσκονται στο αθλητικό κύκλωμα, είναι ότι η εικόνα μιας γυναικάς που ασχολείται επαγγελματικά με τον αθλητισμό είναι πάντα η εικόνα της μητέρας-αθλήτριας. Δηλαδή είναι επαγγελματίες, παίζουν σε αγώνες και η εικόνα που προμοτάρουν είναι ότι “α, έχει την οικογένειά της, έχει και μια καριέρα στο ποδόσφαιρο”. Η αντίστοιχη εικόνα του άνδρα είναι πως πρώτα πρόκειται για επαγγελματία στο ποδόσφαιρο και μετά μπορεί να έχει την προσωπική του ζωή. Άρα και πάλι υπάρχει μια προώθηση μιας διαφορετικής εικόνας ή άλλες προσδοκίες».

Πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια  έρευνα της FIFpro που έλεγε για την κατάσταση στο γυναικείο ποδόσφαιρο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Η Αργεντίνα Μάκα Σάντσες έκανε μήνυση στην Ομοσπονδία της για το ότι δεν αντιμετωπίζεται ως επαγγελματίας. Τι χρειάζεται για να αλλάξει; Θα δούμε κάποια στιγμή γυναικείο επαγγελματικό ποδόσφαιρο, στο ίδιο επίπεδο με το αντρικό;

«Κοίτα, το επαγγελματικό ποδόσφαιρο αναπτύχθηκε στους ρυθμούς που αναπτύχθηκε, επειδή υπήρξαν άνθρωποι που είχαν διάθεση να ξοδέψουν χρήματα γιατί είδαν το όφελος που μπορεί να έρθει από αυτό. Πιστεύω ότι όταν δούμε επιχειρηματίες οι οποίοι θέλουν να επενδύσουν χρήματα, γιατί ακριβώς θα δουν και πιθανό κέρδος, τότε θα εντοπίσουμε διαφορά και στο γυναικείο. Δηλαδή οι ιδιοκτήτες της Μάντσεστερ Σίτι είχαν ανακοινώσει ευθέως ότι θέλουν να επενδύσουν χρήματα στο γυναικείο και να δουν τη Manchester City Ladies να μεσουρανεί. Τη στιγμή λοιπόν που αυτό θα γίνει πράξη, όχι από ένα μόνο επενδυτικό γκρουπ, αλλά από τρία-τέσσερα και δούμε ανταγωνισμό, τότε θα αρχίσουμε να το βλέπουμε και πιο σοβαρά. Αλλά όπως όλα, το πήραν σοβαρά όταν άρχισε η επένδυση. Δεν ήταν δηλαδή ότι πρώτα παίζουμε και μετά γίνεται βιομηχανία».

Στο ακαδημαϊκό αθλητικό περιβάλλον σε κοιτάνε περίεργα;

«Αυτό υπάρχει πάρα πολύ δυστυχώς από τους φοιτητές, το οποίο το λέω και γελάω τώρα, αλλά ίσως δεν θα έπρεπε να γελάω. Το έχω συζητήσει με πολλούς συναδέλφους, τη διαφορετική αντίδραση που έχουμε υποστεί από τους φοιτητές, ειδικά σε μια κακή βαθμολόγηση. Πολύ πιο εύκολα θα δεχθείς την άποψη ενός άνδρα συναδέλφου, παρά μιας γυναίκας ακαδημαϊκού. Και πάλι, αυτό το βλέπουμε σε συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό background, ιδιαίτερα από άνδρες. Και από γυναίκες περιέργως και δυστυχώς, σε μικρότερο βαθμό μεν, αλλά υφίσταται. Απλά πρέπει να το παίρνουμε εμείς λίγο πιο ελαφρά. Δυστυχώς δεν είμαστε σε μια κοινωνία που να μπορούμε να λέμε ότι τα δύο φύλα είναι ίσα. Και μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να το έχουμε ξεπεράσει και μπορεί και ευτυχώς να υπάρχουν πράγματα τα οποία σίγουρα τα έχουμε καταφέρει, αλλά δεν είμαστε ακόμα στο επίπεδο που η δική μου άποψη θα θεωρείται εξίσου σοβαρή και μη αμφισβητήσιμη όσο ενός συναδέλφου άνδρα».

Υπάρχει σχετική έρευνα και κατεύθυνση από τις αρμόδιες ποδοσφαιρικές αρχές;

«Η UEFA πριν από χρόνια είχε ξεκινήσει να προωθεί την επένδυση στο γυναικείο ποδόσφαιρο και θυμάμαι ότι υπήρξε πίεση και στην ΕΠΟ, αλλά δεν γνωρίζω αν αυτό οδήγησε κάπου αλλού. Υπάρχουν ακαδημαϊκοί συνάδελφοι που κάνουν πολύ ωραία έρευνα για το γυναικείο ποδόσφαιρο και για τις γυναίκες οπαδούς-φιλάθλους ανδρικών αθλημάτων. Και βλέπω ότι τα τελευταία χρόνια κάνουν κύκλους γύρω από το ίδιο θέμα. Δηλαδή στις γυναίκες φιλάθλους βλέπουμε συνεχώς την ίδια εικόνα να προωθείται, όπως παρατηρούμε κάθε δύο χρόνια είτε στο Euro είτε στο Μουντιάλ: Οι κάμερες θα κάνουν ζουμ σε συγκεκριμένα σημεία στις γυναίκες προωθώντας ένα συγκεκριμένο προφίλ οπαδού-φιλάθλου. Από την άλλη, βλέπουμε ότι ο γυναικείος αθλητισμός δεν προβάλεται σε καλές ώρες, έχει πολύ λιγότερη προσοχή από τα Media τα συμβατικά αλλά και από τα Social Media. Παρακολουθώντας την έρευνα, αλήθεια, σε κάνει να αναρωτιέσαι τι μπορεί να γίνει».

Εσύ που καταλήγεις; Είναι βαθύτερο όλο αυτό; Έχεις τις ρίζες του στην κοινωνία και δεν πρέπει να το αντιμετωπίζουμε μεμονωμένα;

Βεβαίως και το ποδόσφαιρο είναι ένας καθρέφτης της κοινωνίας, όπως και κάθε έκφανση του αθλητισμού είναι ουσιαστικά απόηχος όλων των καταστάσεων. Δεν ξέρω αν είναι τα στερεότυπα που απλά τα διαιωνίζουμε αντί να τα αλλάζουμε, δεν ξέρω αν είναι πιο βολικό να μένουμε στην πεπατημένη αντί να δοκιμάζουμε κάτι καινούργιο, δεν ξέρω αν δυστυχώς μεγαλώνοντας, παρότι έχουμε πει ότι θα κάνουμε τα πράγματα διαφορετικά από τους γονείς μας, οι συνήθειες είναι δύσκολο να κοπούν. Δεν ξέρω… ελπίζω».

Είσαι αισιόδοξη δηλαδή;

«Πάντα είμαι αισιόδοξη. Θεωρώ ότι τα πράγματα σίγουρα μπορούν να γίνουν καλύτερα. Σε αυτά τα δέκα χρόνια δεν έχω δει κάποια ιδιαίτερη αλλαγή. Βεβαίως και υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες. Αν φύγουμε από την Ευρώπη και δούμε τι γίνεται σε άλλες περιοχές σίγουρα υπάρχει μεγάλη διαφορά. Αλλά μεμονωμένα, σε κάθε χώρα, δεν έχουμε την πρόοδο που θα έπρεπε να έχουμε δει σε αυτά τα δέκα χρόνια. Και πάλι, ελπίζω. Βλέπω ότι με τις γυναίκες οπαδούς έχει υπάρξει αλλαγή με τα Social Media. Παρακολουθώ το πώς επικοινωνούν μεταξύ τους, πώς έχουν δημιουργήσει δικά τους fora για να μιλάνε για το ποδόσφαιρο και να νιώθουν πιο ασφαλείς από ότι σε ένα ανοιχτό forum. Υπάρχουν μικρά βήματα, αλλά δεν νομίζω ότι έχω δει την αλλαγή που πιστεύω ότι θα μπορούσαμε να έχουμε καταφέρει».