Το πιο τιμητικό αφιέρωμα στον Μίκη Θεοδωράκη από τους Στέφανο Κορκολή – Σοφία Μανουσάκη

Χθες βράδυ μέσα στο κατάμεστο θέατρο του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» 

57574627 2135717786548284 8591468127252905984 n

Το πρώτο πράγμα που προξένησε εντύπωση με την είσοδο του Στέφανου Κορκολή και της Σοφίας Μανουσάκη στο θέατρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης ήταν το ντύσιμο τους: Ο Κορκολής με φράκο και η Μανουσάκη με ένα καλαίσθητο μακρύ φόρεμα, αστραφτεροί, περιποιημένοι, έτοιμοι για την εκκίνηση μιας σεβάσμιας τελετής – αφιέρωμα στους πιο οριακούς κύκλους τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη. Ας μην το παραβλέπουμε αυτό, συχνά ο κόσμος πληρώνει για να δει καλλιτέχνες που μπορεί να δηλώνουν «έντεχνοι», επομένως «εναλλακτικοί» τάχα μου και σκάνε στη σκηνή λες και βγαίνουν για να κάνουν τα ψώνια τους (ή και το ψώνιο τους). Το χθεσινό look των δύο καλλιτεχνών σημειολογικά και σκηνικά ταίριαζε απόλυτα με το concept της συναυλίας: Λίγο πριν την είσοδο στη Μεγάλη Εβδομάδα, μας παρουσίασαν ολόκληρο τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου, τα «Επιφάνια» του Γιώργου Σεφέρη, τη «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, την «Πόλη» του Κ. Π. Καβάφη και πέντε ακόμη τραγούδια του Θεοδωράκη στο κλίμα των ημερών. 

Ήμουν περίεργος για το πως η Μανουσάκη, ένα 23χρονο κορίτσι, θα απέδιδε τον «Επιτάφιο», το έργο που σηματοδότησε την έναρξη του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού στην Ελλάδα, σφραγισμένο από τις παλιές φωνές του Γρηγόρη Μπιθικώτση, της Μαίρης Λίντα, αλλά και της Νένας Βενετσάνου στο πιο πρόσφατο παρελθόν. Από το πρώτο τραγούδι κιόλας, το «Που πέταξε τ’ αγόρι μου», η Μανουσάκη κέρδισε το στοίχημα και φυσικά το πιο ζεστό χειροκρότημα της κατάμεστης αίθουσας. Την άκουγα να τραγουδάει με την ασκημένη φωνή της, που διαθέτει ένα μοναδικό νεανικό βιμπράτο ή, σωστότερα, μια δόνηση, η οποία σε συνδυασμό με τις μπάσες «περιοχές» της, κατάφερε να μεταφέρει συγκίνηση και σκεφτόμουν πως έπεισε ως Μάνα που μοιρολογάει το σκοτωμένο παιδί της. Θα μου πεις, εδώ κατάφερε να πείσει ο Μπιθικώτσης τότε, ένας λαϊκός τραγουδιστής που έλεγε «Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου» (πώς το έλεγε, βέβαια, είναι το θέμα), γιατί να μην έπειθε και η Μανουσάκη, ένα νέο κορίτσι, που ναι μεν δεν έχει γνωρίσει τη μητρότητα, φαίνεται όμως, δε, πως έχει τον απόλυτο έλεγχο και βασικά την επίγνωση κάθε λέξης που βγαίνει από τα χείλη της! Δεν είναι τυχαίο, έτσι, που στο encore της συναυλίας, αμέσως μετά το τέλος του προγράμματος, πολλές φωνές από την αίθουσα της ζήτησαν να μας ξανατραγουδήσει το «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες», ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια του κύκλου «Επιτάφιος». Προσωπικά, κρατώ και την ερμηνεία της στο «Γλυκέ μου εσύ δεν χάθηκες», το όγδοο και τελευταίο κομμάτι του έργου, ενόσω από τη γιγαντοοθόνη του θεάτρου βλέπαμε την κλασική στατική εικόνα της μάνας πάνω από τον δολοφονημένο γιο της σε εκείνη την αιματοβαμμένη απεργία των καπνεργατών από τον Μάιο του 1936.

Στα ακόλουθα «Επιφάνια», τις θρυλικές μελοποιήσεις του Θεοδωράκη στα τέσσερα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, δεν γινόταν να μην τραγουδήσει ο κόσμος! Κι ας μην υπήρχε καμία λαϊκή ορχήστρα επί σκηνής, κανένα μπουζούκι! Η μαεστρία του Κορκολή, όχι μόνο στο παίξιμο, αλλά και στις μεταγραφές των έργων για πιάνο, δεν είχε κανέναν στείρο ακαδημαϊσμό. Με ορισμένες – ενορχηστρωτικές, να τις πω – παρεμβάσεις, που δεν πρόδωσαν τον πυρήνα των μελωδιών του Θεοδωράκη, και με ένα άλλο πολύτιμο όργανο στη διάθεση του, τη φωνή της Μανουσάκη, πέτυχε να διατηρήσει στο ακέραιο το λαϊκό αίσθημα του έργου, εξ ου και το κοινό τραγούδησε μαζί τους την εξόδιο «Άρνηση (Στο περιγιάλι το κρυφό)», όπως και το αριστουργηματικά – κατά τη γνώμη μου – διασκευασμένο και χειμαρρώδες «Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές».

Γι’ αυτήν ακριβώς την ευχέρεια του να χρησιμοποιεί το πιάνο ως πλήρη ορχήστρα μίλησε ο Κορκολής στο β’ μέρος της συναυλίας, προλογίζοντας τη «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν» σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη! Βρίσκονταν, μας είπε, ένα απόγευμα στην οικία Θεοδωράκη οι τρεις τους: Ο Μίκης, η Μανουσάκη και ο ίδιος, ακούγοντας όλες τις μέχρι σήμερα δισκογραφημένες εκτελέσεις του έργου. «Να το παίξετε κι εσείς» τους παρότρυνε ο Μίκης, μα όταν ο Κορκολής τού εξήγησε πως υπάρχει δυσκολία με την ορχήστρα, εκείνος του έδειξε απλά το πιάνο και του είπε: «Να η ορχήστρα σου»! Κάτι παραπάνω θα ήξερε ο δημιουργός του έργου και κάτι παραπάνω σίγουρα θα έκανε κι ο Κορκολής για να τον ευχαριστήσει, αν υποτεθεί πως στην απόδοση του τραγουδιού «Ο δραπέτης (Ο Γιάννος Μπερ απ’ το βοριά)», το εμπλούτισε ρυθμολογικά με δικούς του πιανιστικούς δακτυλισμούς, σαν να ένωνε πρελούδια του Chopin με τη θεοδωρακική μελωδία! Αισθητική απόλαυση, κανονικά όμως! Για τη «Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν», ακόμη ένα έργο σφραγισμένο κι αυτό από την ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη, δεν είχα καμία αμφιβολία πως η Σοφία Μανουσάκη θα το έκανε δικό της! Χωρίς καμία φωνητική επιδειξιομανία (ορίστε άλλο ένα προσόν της συγκεκριμένης νεαρής τραγουδίστριας), αλλά και χωρίς έντονο μελοδραματισμό (παγίδα για κάθε επίδοξο ερμηνευτή του συγκεκριμένου έργου), συνεπικουρούμενης δε και της συγκλονιστικής φωτογραφίας από την είσοδο του στρατοπέδου του Μαουτχάουζεν, τα αντιναζιστικά συναισθήματα του κοινού χτύπησαν κόκκινο και το θέατρο κόντεψε να πέσει από το χειροκρότημα! Η χρήσιμη πληροφορία της ημέρας: Γνωστό αυτό που είχε δημοσιευθεί στους «Times» κάποτε, πως οι στίχοι του Καμπανέλλη στο «Άσμα Ασμάτων (Τι ωραία πού’ναι η αγάπη μου)» είναι οι ωραιότεροι που γράφτηκαν ποτέ για το Ολοκαύτωμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου!  

Εμβόλιμα στο β’ μέρος της συναυλίας, ο Στέφανος Κορκολής παρουσίασε τη δική του διασκευή και μεταγραφή για πιάνο-φωνή της μίας και μοναδικής μελοποίησης του Μίκη Θεοδωράκη στον Κωνσταντίνο Καβάφη: Πρόκειται για το ποίημα «Η Πόλις» που ακούγεται στο τρίτο μέρος (Adagio – Adante) της «3ης Συμφωνίας» του Θεοδωράκη. Μία μάλλον κρυμμένη μελοποίηση του συνθέτη που μας την πρωτοφανέρωσε η Φαραντούρη στον live δίσκο της, «Η ποίηση στο ελληνικό τραγούδι» (2003), και έκτοτε ακούγεται συχνά ως μεμονωμένο τραγούδι σε διάφορες θεοδωρακικές συναυλίες και όχι μόνο. Το ξανάκουσα χθες και σκεφτόμουν πως πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, δηλαδή και άλλων συνθετών που μελοποίησαν Καβάφη, ο Θεοδωράκης και ο Χατζιδάκις μόνο με ένα ποίημα του ασχολήθηκαν έκαστος (με το «Η Πόλις» ο πρώτος, με το «Μέρες του 1903» ο δεύτερος) και «καθάρισαν» μια και καλή μαζί του, καταθέτοντας δύο αξεπέραστα μικρά αριστουργήματα! Ωστόσο, θα χαρακτήριζα αξεπέραστη και την ερμηνεία της Μανουσάκη στο εν λόγω τραγούδι που το απέδωσε με μία πλήρη συναισθήματος ερμηνεία λυρικής σοπράνο! Απίστευτο να την ακούς να ξεκινάει από τις «χαμηλές» και να φτάνει τρεις οκτάβες «ψηλά»! Κανονική τραγουδιστική υπέρβαση, αβίαστη και κελαρυστή

Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με γνωστά λαϊκά τραγούδια του Θεοδωράκη, διασκευασμένα από τον Κορκολή για πιάνο-φωνή, ηχογραφημένα ήδη στους δίσκους «Μίκης Θεοδωράκης – Στέφανος Κορκολής: Συνάντηση Ι» και «ΙΙ», όχι τόσο με κριτήριο να ικανοποιήσουν το λαϊκό ζητούμενο, το πάντα έντονο σε ένα πολυάριθμο κοινό, όσο να μας εισάγουν με τον καλύτερο τρόπο στο επερχόμενο Μεγαλοβδόμαδο. Ακούστηκαν, έτσι, τα «Του μικρού βοριά» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, «Σε πότισα ροδόσταμο» σε στίχους Νίκου Γκάτσου, «Καημός» σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου, «Νύχτα μαγικιά» σε στίχους Γιάννη Θεοδωράκη και «Μάνα μου και Παναγιά» σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη, ενόσω ο Μίκης Θεοδωράκης από οθόνης φαινόταν σαν να διευθύνει τους δύο πρεσβευτές της μουσικής του. Για προσωπικούς μου λόγους, η σπαρακτική ερμηνεία της Μανουσάκη στο «Μάνα μου και Παναγιά» με παρέπεμψε σ’ εκείνη της Φλέρυς Νταντωνάκη από τον παρθενικό της δίσκο στις ΗΠΑ του 1965! 

Εν κατακλείδι, η συναυλία των Στέφανου Κορκολή – Σοφίας Μανουσάκη, ένα event διοργανωμένο άψογα εδώ κι ένα μήνα περίπου από την Cricos Prod., μπορεί να μην έγινε στο Ηρώδειο ή στο Μέγαρο Μουσικής, αλλά στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, σε ένα επιβλητικό θέατρο που αισθητικά ταίριαξε με το όλο concept. Κι επειδή είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω πολλά αφιερώματα στον Μίκη Θεοδωράκη και στο έργο του, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, δεν θα δίσταζα να πω τώρα πως το χθεσινοβραδινό κονσέρτο δεν «ξεχείλωσε» σε διάρκεια, διέθετε στυλ, χαρακτήρα και καλαισθησία απ’ όλες τις απόψεις! Υπό αυτή την έννοια, προερχόμενο μάλιστα από δύο μεγάλους καλλιτέχνες που δεν έχουν πάψει να στηρίζουν το έργο του σημαντικότερου εν ζωή Έλληνα συνθέτη, επρόκειτο για το πιο τιμητικό μακράν αφιέρωμα που έγινε σε κύκλους τραγουδιών του!

Το κονσέρτο παρακολούθησαν, μεταξύ άλλων, ο ποιητής Δημήτρης Δασκαλόπουλος, ο συνθέτης Σταμάτης Κραουνάκης, η ηθοποιός Ρίκα Διαλυνά, ο συγγραφέας Μίμης Ανδρουλάκης, ο ποιητής – στιχουργός Δημήτρης Λέντζος, ο μουσικογράφος Γιώργος Χαρωνίτης, η συνθέτρια Χρύσα Κωττάκη, ο θεατρικός συγγραφέας – ηθοποιός Αλέξανδρος Χούντας και ο εκδότης του «Μετρονόμου» Θανάσης Συλιβός

Ρομπότ Σοφία: Η πρώτη συνέντευξη στην ελληνική τηλεόραση – «Δεν έχουμε επιθυμία να κατακτήσουμε τον κόσμο» (video)

Ρομπότ

Ρομπότ Σοφία: Η πρώτη συνέντευξη στην ελληνική τηλεόραση – «Δεν έχουμε επιθυμία να κατακτήσουμε τον κόσμο» (video)

«Είμαι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης αλλά δεν μπορώ να εξηγήσω ακριβώς τι είναι», ανέφερε το Ρομπότ…

Στο εδώλιο πρώην εισαγγελέας για χιλιάδες δικογραφίες που έκαναν… φτερά στην Κέρκυρα

δικαστηριο 3

Στο εδώλιο πρώην εισαγγελέας για χιλιάδες δικογραφίες που έκαναν… φτερά στην Κέρκυρα

1.000 περίπου δικογραφίες έτοιμες για κάψιμο είχαν βρεθεί στην αποθήκη φίλης της, ενώ άλλες στο…