Πιερ Πάολο Παζολίνι: «Ο φασισμός δεν καίει μόνο σάρκες»

Το πρωινό της 2ας Νοεμβρίου 1975, το άψυχο σώμα του Παζολίνι θα βρεθεί σε σκουπιδότοπο του παραλιακού θερέτρου Όστια, λίγο έξω από τη Ρώμη, φέροντας σημάδια άγριας και βάναυσης κακοποίησης. Ένας 17χρονος εκδιδόμενος ομοφυλόφιλος κατηγορείται και καταδικάζεται τελικά για το στυγερό φονικό του μεγάλου σκηνοθέτη το 1976, η αγριότητα ωστόσο της δολοφονίας είχε δημιουργήσει εξαρχής υποψίες ότι ο νεαρός δεν ήταν ο μόνος δράστης του εγκλήματος. Εχθρός του συστήματος και κοινωνικός ακτιβιστής, ο θάνατος του Παζολίνι συνδέθηκε με πολιτικά κίνητρα. Εξάλλου, 30 χρόνια αργότερα, το 2005 δηλαδή, ο δράστης απέσυρε την ομολογία του, δηλώνοντας πως πλέον ήταν νεκροί όλοι όσοι απειλούσαν τον ίδιο και την οικογένειά του, κάτι που του επέτρεπε πια να πει την αλήθεια. Σύμφωνα με όσα δήλωσε, αλλά και την έρευνα σικελών δημοσιογράφων, η δολοφονία του Πιερ Πάολο Παζολίνι ήταν καθαρά πολιτικό -και όχι σεξουαλικό- έγκλημα. Σύμφωνα πάντα με τις πηγές και τις μαρτυρίες, ο Παζολίνι φέρεται να ήξερε πράγματα για πρόσωπα της ιταλικής πολιτικής και τις διασυνδέσεις τους με τον υπόκοσμο της Μαφίας.

«Ξέρω τα ονόματα των υπευθύνων, όλων αυτών που χειραγωγούν τους νεοφασίστες, όλων αυτών των γνωστών-αγνώστων που είναι υπεύθυνοι για τα πρόσφατα εγκλήματα», είχε άλλωστε δηλώσει ο ίδιος ο σκηνοθέτης έναν χρόνο πριν από τη δολοφονία του.

Το τελευταίο βιβλίο του, μάλιστα, με τίτλο «Πετρέλαιο» (στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Παρατηρητής» το 1993), με πρόφαση ιστορίες ερωτικών εμμονών προχώρησε σε αποκαλύψεις για τους εγκληματικούς πολιτικούς και οικονομικούς κύκλους της περιόδου της Δεύτερης Δημοκρατίας στην Ιταλία.

«Τον εκτέλεσαν. Ήταν πέντε. Του φώναζαν «βρωμόπουστα», «σκατοκομμούνι» και τον χτυπούσαν βίαια. Εμένα με είχαν ακινητοποιήσει. Δεν άγγιξα καν τον Παζολίνι, αντίθετα προσπάθησα να τον υπερασπιστώ» δήλωσε ο Πελόζι.

Μεταξύ των πέντε εκτελεστών είχε αναγνωρίσει τους αδελφούς Μπορσελλίνο και δύο Σικελούς νεοφασίστες και ντίλερ. Η έρευνα σχετικά με τη δολοφονία Παζολίνι άρχισε εκ νέου μετά την αναίρεση του Πελόζι αλλά οι δικαστές αποφάσισαν ότι δεν υπήρχαν αρκετά στοιχεία για να συνεχιστεί.

Ο σπουδαίος ιταλός σκηνοθέτης, ποιητής, ηθοποιός, σεναριογράφος, δημοσιογράφος και θεωρητικός του κινηματογράφου αποτέλεσε μια από τις πλέον αμφιλεγόμενες και προκλητικές παρουσίες στον χώρο της τέχνης, με τη δημιουργική του γραφίδα να επηρεάζει καθοριστικά τη διεθνή κινηματογραφική κοινότητα. Με βαριά κληρονομιά τους ταπεινωμένους και καταφρονεμένους της μεταπολεμικής Ιταλίας, ο σκηνοθέτης Παζολίνι αποκάλυψε με εμμονή τα μαρτύρια και την απελπισία μιας ζωής στο περιθώριο.

Ήρωες γίνονται πλέον οι καθημερινοί άνθρωποι που δεν έχουν πρόσβαση στην καλογυαλισμένη πολυτέλεια των μεγάλων σαλονιών.Η καθαρή ματιά του στον κόσμο και η άμεση και διαισθητική αλήθεια των ταινιών του τον μετατρέπουν περισσότερο σε κοινωνικό σχολιαστή, καθώς έβαλε στο στόχαστρο τον συντηρητισμό, τον πουριτανισμό, τη θρησκοληψία αλλά και τα φασιστικά ιδεώδη που συνεχίζουν να εμποτίζουν την κοινωνία, μιλώντας με παρρησία -αλλά και κυνικότητα- για κόσμους βυθισμένους στον ακραίο ερωτισμό και τα ανεξέλεγκτα πάθη.

Πολυσχιδής προσωπικότητα, ο Παζολίνι άφησε πέρα από τις μνημειώδεις κινηματογραφικές δουλειές του, σημαντικό ποιητικό, σεναριακό, δοκιμιακό, δημοσιογραφικό και κριτικό έργο, υποστηρίζοντας στο σύντομο του βίου του τις πολιτικές και κοινωνικές απόψεις με την ίδια τη ζωή του: δεν εγκατέλειψε ποτέ τα λούμπεν προάστια που επέλεξε να ζει και να μετατρέπει σε υλικά για τις ταινίες του.

Η ανάμειξη του Παζολίνι στην περιπέτεια της κινηματογραφίας άρχισε σχεδόν αθόρυβα. Είχε ήδη γράψει μια σειρά σεναρίων (ξεκινώντας από το 1954) για ταινίες του Mario Soldati, του Mauro Bolognini και του Luis Trenker, καθώς και για τον άλλο μεγάλο ιταλό δάσκαλο Φεντερίκο Φελίνι. Τα σκανδαλώδη μυθιστορήματά του τον είχαν κάνει περιζήτητο σεναριογράφο.

Η διερεύνηση της ζωής του περιθωρίου συνεχίζεται και στη δεύτερη ταινία (μετά την πρώτη του ταινία “ΑΚΑΤΟΝΕ”) του ιταλού μαέστρο, το περίφημο «Mamma Roma» του 1962, το οποίο ακολουθεί τις περιπέτειες της ιερόδουλης Anna Magnani και κερδίζει το Βραβείο Κριτικών στη Μόστρα της Βενετίας.

Η διεθνής φήμη για τον σκηνοθέτη πλέον Παζολίνι θα έρθει στα μέσα της δεκαετίας και ειδικότερα το 1964, όταν ο άθεος κινηματογραφιστής κυκλοφορεί το αριστουργηματικό «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο», που αποτελεί ακόμα και σήμερα μια από τις καλύτερες θρησκευτικές προσαρμογές στην ιστορία του κινηματογράφου. Το φιλμ αποσπά αναρίθμητες διακρίσεις και στέλνει τον Παζολίνι στη σκηνοθετική κορυφή.

Ακολουθεί το εμβληματικό «Θεώρημα» (1968), που παρακολουθεί την παρακμή μιας μεγαλοαστικής οικογένειας με ένα μαεστρικό εύρημα και θεωρείται η μεγαλύτερη κινηματογραφική στιγμή του (και μια από τις μεγαλύτερες γενικότερα στην ιστορία του σινεμά!).

«Μα αυτή ήταν η επιδίωξή μου. Να εξοργίσω, να θυμώσω τον θεατή. Στην αρχή θα στραφεί εναντίον της ταινίας, εναντίον μου. Ύστερα θα πει πως πρόκειται για ένα πορνό. Αυτό είναι μια βολική εξήγηση. Μερικοί όμως μπορεί να ξανασκεφτούν. Ο φασισμός δεν καίει μόνο σάρκες. Μας σπρώχνει στον ολοκληρωτικό αφανισμό.»

ΠΙΕΡ ΠΑΟΛΟ ΠΑΖΟΛΙΝΙ

«Οι ταινίες του Παζολίνι αποτελούν ένα αίνιγμα. Αίνιγμα οι ταινίες του, αίνιγμα και η ζωή του που ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να ερεθίζουν τη φαντασία μας»

Βασίλης Ραφαηλίδης