Πέθανε ο Αμερικανός τραγουδοποιός Emitt Rhodes που ο Μάνος Χατζιδάκις προόριζε για τραγουδιστή του

Ενώ είμαι μέγας φαν των τροβαδούρων των 60s – 70s κι ακόμη προμηθεύομαι τέτοιους δίσκους, ο  Αμερικανός    Emitt Rhodes μού ήταν τελείως άγνωστος και τον ανακάλυψα το 2009 στα Ανώγεια της Κρήτης. Όχι πως είχε έρθει εκεί ο άνθρωπος, απλά στα Ανώγεια είχε γίνει η αναβίωση των Μουσικών Γιορτών του Μάνου Χατζιδάκι, από τον ραδιοφωνικό παραγωγό Γιώργο Μητρόπουλο, όπου, μεταξύ άλλων, ακούστηκε για πρώτη φορά ένα ηχογραφημένο γράμμα του Χατζιδάκι προς τον Μίνωα Αργυράκη από το 1971. 

Ήταν η εποχή που ο Έλληνας συνθέτης ζούσε στις ΗΠΑ και συνήθιζε να επικοινωνεί με τους φίλους του στην Αθήνα ή στο Παρίσι όχι με χειρόγραφες επιστολές, αλλά με ηχογραφημένα μακροσκελή μηνύματα. Ένα τέτοιο μήνυμα διέσωσε σε μπομπίνα η χήρα του Αργυράκη, η συγγραφέας Άμυ Μιμς. Η Μιμς παρέδωσε τη μπομπίνα στον Μητρόπουλο, εκείνος ανέλαβε την ψηφιοποίηση της και έτσι μπορέσαμε ν’ ακούσουμε και οι υπόλοιποι τον Χατζιδάκι να μιλάει για την καθημερινότητα του στη Νέα Υόρκη και, κυρίως, να δίνει σημαντικές πληροφορίες για κάποια έργα του, που ουδέποτε ολοκληρώθηκαν και παρέμειναν στη σφαίρα του Μύθου. 

Μέσα σ’ εκείνο το «γράμμα», ο Χατζιδάκις αναφερόταν στη φιλία του με τον Mayo Thompson των Red Krayola, μιας πειραματικής μπάντας από το Τέξας, σύστηνε στον Αργυράκη μια «νέα συγκλονιστική τραγουδίστρια» που ανακάλυψε – τη Φλέρυ Νταντωνάκη -, ενώ είχε συμπεριλάβει μερικές πρώιμες ηχογραφήσεις από τα «Λειτουργικά» και δύο αγγλόφωνα, παντελώς άγνωστα μέχρι σήμερα, τραγούδια του με τη Νταντωνάκη από την «Όπερα για πέντε», ένα μιούζικαλ που ετοίμαζε στα πρότυπα του χίπικου «Hair». Για την ακρίβεια, αν δεν ερχόταν στο φως αυτή η μπομπίνα, να μη μαθαίναμε ποτέ ότι η «Όπερα για πέντε» θα γινόταν σε λιμπρέτο της Άμυ Μιμς, στα αγγλικά, ενώ ο Μίνως Αργυράκης θα σχεδίαζε το εξώφυλλο και τα σκίτσα της επερχόμενης δισκογραφικής έκδοσης. Μία έκδοση που ποτέ δεν έγινε, όπως και τόσα άλλα σχέδια του πολυπράγμονα Χατζιδάκι. 

Η «Όπερα για πέντε» ήταν γέννημα του κλίματος της εποχής που ζούσε εκ των έσω ο συνθέτης. Ακούμε τον ίδιο να λέει ότι την ηρωίδα του έργου, ονόματι Αμάνθα, θα την υποδυόταν η φίλη του, Grace Slick, η τραγουδίστρια των Jefferson Airplane, αλλά οι υποχρεώσεις της με το συγκρότημα δεν της το επέτρεψαν κι έτσι αυτός θα προχωρούσε με την «ανακάλυψη» του, την Ελληνίδα Φλέρυ Νταντωνάκη. Εκεί ακριβώς αντλούμε στοιχεία και για τον Emitt Rhodes, τον τραγουδοποιό που τότε ήταν 21 ετών, και ο Χατζιδάκις προόριζε για συμπρωταγωνιστή της Νταντωνάκη στο έργο του. 

Ο Emmit Rhodes ένα χρόνο πριν, το 1970, είχε κυκλοφορήσει το δεύτερο προσωπικό του άλμπουμ με τίτλο το όνομα του. Επρόκειτο για έναν χαμηλότονο baroque pop δίσκο, που ο ίδιος ήθελε να ονομάσει «Homecooking», μια και ηχογραφήθηκε εξ ολοκλήρου στο σπίτι του, η εταιρεία όμως προτίμησε να βάλει το ονοματεπώνυμο του για τίτλο. Σήμερα, το άλμπουμ αυτό φανερώνει πόσο επηρεασμένος ήταν ο Rhodes από τους Βρετανούς Beatles και, ειδικά, τον Paul McCartney, γι’ αυτό ίσως και πολλά χρόνια αργότερα, όταν ο Ιταλός σκηνοθέτης Cosimo Messeri γύρισε ντοκιμαντέρ για τη ζωή του, του έδωσε τον τίτλο «The One Man Beatles». Το ντοκιμαντέρ είχε κάνει πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Ρώμης το 2009 και δεν ήταν η μοναδική φορά που ο Emitt Rhodes θ’ απασχολούσε την 7η Τέχνη. Λίγα χρόνια πριν, το 2001, ο Αμερικανός Wes Anderson είχε χρησιμοποιήσει το τραγούδι «Lullabye», από το άλμπουμ «Emitt Rhodes», στην ταινία του, «The Royal Tenenbaums». 

Το «Lullabye» ήταν το κομμάτι που ο Μάνος Χατζιδάκις επίσης είχε εντάξει μέσα στο «γράμμα» του προς τον Αργυράκη! Μία πανέμορφη ακουστική μπαλάντα διάρκειας μόλις ενός λεπτού και δεκαπέντε δευτερολέπτων που θα μπορούσε να έχει βγει από κάποιο δίσκο των Beatles ή των Simon & Garfunkel. Μόλις το κομμάτι τελειώνει, ο Χατζιδάκις παίρνει πάλι το λόγο και τον ακούμε να λέει τα εξής για την περίπτωση του νεαρού τότε τροβαδούρου: «Λέγεται Emmit Rhodes. Είναι και στον χαρακτήρα και στη φυσιογνωμία και στη φωνή, νομίζω, πάρα πολύ ταιριαχτός για τον ρόλο του Ντον. Νομίζω ότι θα έχω την ίδια τύχη, παρόλο που δεν θα καταλάβατε απ’ αυτό το δείγμα που σας έβαλα, από τον Emmit Rhodes για τον ρόλο του Ντον, νομίζω ότι θα είναι το ίδιο εντυπωσιακός με τη Φλέρυ ως Αμάνθα». 

Για το πως έφτασε ο Χατζιδάκις να γνωρίσει τον Rhodes και να ονειρεύεται τη συνεργασία τους στην «Όπερα για πέντε», ευθύνεται μια συναυλία του τραγουδοποιού στο κλαμπ «Trobadour», στις 9 Φεβρουαρίου του 1971. Ήταν η μέρα που ένας μεγάλος σεισμός θα χτύπαγε το Λος Άντζελες! Ο Χατζιδάκις είχε πάει στη συναυλία αυτή, όπως γενικά του άρεσε να παρακολουθεί συναυλίες νέων καλλιτεχνών και συγκροτημάτων της εποχής. Σε δικές του σημειώσεις, από τα ημερολόγια του και όχι από το εν λόγω «γράμμα» του στον Αργυράκη, αντλούμε την πληροφορία πως είχε βρει εξαιρετικά πνευματώδες ένα σχόλιο που γράφτηκε την επόμενη μέρα στον αντεργκράουντ Τύπο: «Δεν ήταν σεισμός, ήταν ο Emitt Rhodes που άνοιξε το ”Trobadour”»! 

Το 2015, πιστεύοντας πως ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Emitt Rhodes είχαν συνεργαστεί στην «Όπερα για πέντε», βρήκα στο facebook τον Αμερικανό τραγουδοποιό και του έστειλα μερικές ερωτήσεις. Τη σελίδα δεν τη διαχειριζόταν ο ίδιος, το μήνυμα όμως που έλαβα λίγες μέρες αργότερα ερχόταν απ’ αυτόν – δυο λόγια ευγενικά και μάλλον αδιάφορα, του τύπου «Ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον, αλλά δεν έχω ιδέα ποιος είναι ο κ. Χατζιδάκις και για τι πράγμα μου μιλάτε»…Απογοητεύτηκα! Μα πως είναι δυνατόν να μην είχε ιδέα ποιος ήταν ο, βραβευμένος με Όσκαρ, Έλληνας συνθέτης, τη στιγμή που ο ίδιος τον προόριζε κάποτε για ερμηνευτή σε έργο του; Τα χρόνια πέρασαν και το θέμα έμεινε εκεί. Είχα πιστέψει πως απλά ο Χατζιδάκις σ’ εκείνο το «γράμμα» έπαιξε απλά ένα τραγούδι του Emitt Rhodes για τον φίλο του στην Ελλάδα και μιλούσε για την περίπτωση του σε ένα επίπεδο «θα ήθελα να συνεργαστώ μαζί του», χωρίς όμως να έχουν μιλήσει ποτέ στην πραγματικότητα. 

Το 2018 ξανάστειλα μήνυμα στον Emitt Rhodes με το φόβο να με…βρίσει, αν και ήταν πολύ ευγενικός στην πρώτη επικοινωνία μας. Στο μήνυμα μου, συμπεριέλαβα και το απόσπασμα που ο Μάνος Χατζιδάκις μιλούσε γι’ αυτόν. Μετέφρασα στα αγγλικά τα λίγα λόγια του Έλληνα συνθέτη και, φυσικά, ακουγόταν και το «Lullabye». Τότε ο Emitt Rhodes εν μέρει…τσίμπησε! Μου έγραψε πως έψαξε και βρήκε ποιος ήταν ο Χατζιδάκις και τι έκανε τον καιρό εκείνο στην Αμερική. Και πάλι δεν θυμόταν πολλά πράγματα στη μεταξύ τους επικοινωνία, ωστόσο μού είπε πως κάποτε είχε απορρίψει πρόταση για μια μουσικοθεατρική παράσταση στο Μπροντγουέι, καθώς δεν τον ενδιέφερε κάτι τέτοιο και δεν θεωρούσε τον εαυτό του ικανό να σταθεί πάνω στη σκηνή ως ηθοποιός. Πιθανώς να μιλούσε για την «Όπερα για πέντε», χωρίς κι αυτό τώρα να’ναι σίγουρο. 

Για ένα εξάμηνο περίπου, μέσα στο 2018, είχαμε ανταλλάξει πέντε – έξι μηνύματα με τον Emitt Rhodes. Σε ένα απ’ αυτά είχε θυμηθεί τα «Reflections», το άλμπουμ της συνεργασίας του Χατζιδάκι με το συγκρότημα New York Rock and Roll Ensemble. «Αυτός ο ήχος και η μελωδία του Χατζιδάκι ήταν μέσα στα ζητούμενα μου εκείνο τον καιρό» μού είχε γράψει χαρακτηριστικά. Δεν επέμεινα να μάθω κάτι περαιτέρω, καθώς είχαμε αναπτύξει μια μικρή πιο προσωπική επικοινωνία και κάπου μ’ ενδιέφερε περισσότερο ο ίδιος ως εκπρόσωπος όχι μόνο των «παιδιών των λουλουδιών», αλλά κι εκείνης της ενδιαφέρουσας – για μένα – αναγεννησιακής γενιάς τραγουδοποιών. Απ’ ότι μπόρεσα να καταλάβω, ο άνθρωπος τα’χε παρατήσει σχεδόν: Έγραφε και παρουσίαζε κατά καιρούς μεμονωμένα τραγούδια, δούλευε στο στούντιο του και συνεργαζόταν περιστασιακά με Αμερικανούς και Βρετανούς μουσικούς της ηλικίας του δίχως να υπάρχει σκέψη ή προοπτική για κάτι πιο μεγάλο, εξαιρουμένου ενός άλμπουμ που είχε κάνει το 2016, ύστερα από 43 ολόκληρα χρόνια. «Και τι έλεγε αυτό το άλμπουμ;» τον είχα ρωτήσει. «Έδινα απαντήσεις στα ζητήματα της ζωής και της αγάπης. Είμαι πια σε μια ηλικία που περνάω τον καιρό μου φιλοξενούμενος σε σπίτια φίλων» ήταν τα λόγια του.

Ένας κόμπος ανέβηκε στο λαιμό μου σαν μπήκα προχθές στο facebook και έσκασε πρώτη – πρώτη η δυσάρεστη ανάρτηση στην ιστοσελίδα του: Μία πρόσφατη φωτογραφία του μόνο κι από κάτω: Emitt Lynn Rhodes 1950 – 2020…Την ανάρτηση έκανε, όπως πληροφορήθηκα, ο τελευταίος συγκάτοικος του. Ο Emitt Rhodes πέθανε ήσυχα στον ύπνο του σε ηλικία 70 ετών. Την είδηση επιβεβαίωσε με ένα συγκινητικό μήνυμα και ο Tony Blass, ο παραγωγός του ντοκιμαντέρ του Cosimo Messeri. 

Ας ευχαριστήσω από δω τον Γιώργο Μητρόπουλο, αλλά και τον Μάνο Χατζιδάκι που μου γνώρισαν τον Emitt Rhodes και μου έδωσαν την ευκαιρία να γίνω για λίγο συνομιλητής του. Ο Μητρόπουλος θα μ’ ακούσει, ο Χατζιδάκις πάλι όχι, αλλά δεν έχει καμία σημασία αυτό. Άλλωστε, απ’ την «Όπερα για πέντε» τα μόνα που έχουν σωθεί είναι τα δύο αγγλόφωνα τραγούδια με τη Φλέρυ Νταντωνάκη και μάλλον ο Rhodes τελικά ποτέ δεν έβαλε τη φωνή του πάνω σε μελωδία του Χατζιδάκι, αν κι εκείνος πολύ θα τό’θελε. Ο Χατζιδάκις δηλαδή δεν είχε την ίδια τύχη με τον Rhodes, όπως είχε μ’ έναν άλλο σπουδαίο τραγουδοποιό της εποχής, τον Shawn Phillips, που τραγούδησε σε α’ εκτέλεση στα αγγλικά τη «Μπαλάντα των αισθήσεων και των παραισθήσεων» για τις ανάγκες μιας κινηματογραφικής ταινίας.  

Ο Emitt Rhodes δεν βρίσκεται πια ανάμεσα μας και αν δεν υπήρξε μουσικός παγκόσμιας εμβέλειας, όπως ήταν αναρίθμητοι άλλοι από τη γενιά του, του όφειλα έναν αποχαιρετισμό μαζί με ένα κείμενο που θα μαρτυρά την «εμπλοκή» του με ένα ανολοκλήρωτο έργο του δικού μας Μάνου Χατζιδάκι. Στην Αμερική πριν από μισό αιώνα.