Πατριωτικό φαντασιακό

Του Μανώλη Μεσσήνη

Αυτός ο εθνικισμός απαντά, κυρίως, στις ακροδεξιές πτέρυγες που εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο και στην εκκλησία, ως μια φαντασίωση της θυματοποίησης του έθνους με το ένδοξο παρελθόν.

Το ζήτημα αυτό είναι ζωτικής σημασίας για τον ελληνικό εθνικισμό που επιμένει –ενάντια σε όλα τα ιστορικά δεδομένα– να υποστηρίζει τη φυλετική και πολιτισμική συνέχεια μεταξύ του κλασσικού ελληνικού πολιτισμού και της σύγχρονης κουλτούρας του ελληνικού κράτους. Αυτή η υποτιθέμενη συνέχεια και η εθνοτική καθαρότητα είναι ένας από τους θεμελιώδεις μύθους του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και έχει επιβληθεί ως επίσημη αλήθεια πάνω από την πολυεθνική πραγματικότητα των διαφόρων εδαφών που ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος. 

Όπως συμβαίνει συνήθως, η εθνοκάθαρση και η διοικητική απόκρυψη των περίπλοκων πολιτισμικών πραγματικοτήτων, εξυπηρετούν την επιβολή της εικόνας μιας αιώνιας Ελλάδας που διέσχισε αλώβητη τους αιώνες. Ωστόσο, η Ελλάδα, παρά τους ισχυρισμούς των κυρίαρχων τάξεών της και των πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών της, δεν είναι λιγότερο «φαντασιακή κοινότητα» από οποιοδήποτε άλλο σύγχρονο κράτος-έθνος.

Κυρίαρχος τόνος είναι η νοσταλγία για ένα χαμένο παρελθόν. Ένα παρελθόν όμως που δεν αναζητείται στην αληθινή ζωή των ανθρώπων, παρά στους μεγάλους μύθους: η κλασσική Ελλάδα, η Επανάσταση κατά των Τούρκων –της οποίας μια διάσταση που αποκρύπτεται είναι η εθνοκάθαρση– ή, από την ανεξαρτησία της Δημοκρατίας της Μακεδονίας και μετά, το κλέος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ένα παρελθόν με το οποίο ο υπαρκτός ελληνικός λαός δεν διατηρεί συνέχεια ούτε εθνοτική ούτε πολιτισμική.

Ο ελληνικός εθνικισμός, όπως και όλοι οι εθνικισμοί των άλλων κρατών, είναι μια κηδεία στην οποία θρηνεί κανείς την απώλεια ενός πράγματος που ποτέ δεν είχε. Όπως παρατηρεί ο Μπένεντικτ Άντερσον, το πιο εύγλωττο μνημείο του επίσημου εθνικισμού είναι το κενοτάφιο, ο άδειος τάφος του ήρωα ή του ανύπαρκτου στρατιώτη που πέθανε για την πατρίδα. Η νοσταλγία ενός τίποτα, θλίψη αδύνατη και άπειρη για ένα κενό.

Δυστυχώς ο σημερινός νεοέλληνας, που πλήττεται από την κρίση, αντί ν’ ανατρέξει στις αξίες της συνεργασίας και της αλληλεγγύης -από όλους για όλους ανεξαιρέτως- ως ελπίδα δημιουργίας και ανατροπής για έναν καλύτερο κόσμο, ανατρέχει φοβισμένος στο παρελθόν. Είναι αυτός ο φόβος προς την ελευθερία, που οδηγεί αυτόν τον ευνουχισμένο άνθρωπο να δώσει αξία σε αντικοινωνικές συμπεριφορές, να παλινδρομεί ανάμεσα στον ναρκισσισμό της αυτοεικόνας του και την αδυναμία κατανόησης της συμμετοχής του στα δρώμενα αφού ποτέ δεν φταίει αυτός αλλά πάντα οι «άλλοι» ως εξωτερικές – υποχθόνιες δυνάμεις για ό,τι του συμβαίνει. Ως εκ τούτου, η επιστροφή στο πατριωτικό φαντασιακό φαίνεται να είναι η μόνη και η πιο εύκολη λύση, τώρα που η κρίση διάλυσε, τον ήδη κατακερματισμένο, Έλληνα εαυτό από τον υπερφίαλο εγωισμό του και το φολκλορικό φιλότιμο που πλέον δεν πουλάει.  

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr