Πάρτι… υπεραλίευσης με το κράτος θεατή

Το καμπανάκι των επιστημόνων για τις επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης και παράνομης αλιείας

4315243

Μια σειρά από αρνητικές επιπτώσεις προκαλούν η υπεραλίευση και η παράνομη αλίευση οι οποίες πραγματοποιούνται όχι μόνο στη χώρα μας αλλά σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Διάφορα είδη ψαριών κινδυνεύουν να εξαφανιστούν, η αλιευτική παραγωγή έχει μειωθεί όπως επίσης και ο αλιευτικός στόλος, η εμπορία παράνομων ειδών ανθεί ενώ σταδιακά υποβαθμίζονται τα οικοσυστήματα με αποτέλεσμα αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για το φαινόμενο της υπεραλίευσης αλλά και της παράνομης αλίευσης όπως και για τις επιπτώσεις τους προτού να είναι αργά για τις επόμενες γενιές. Πριν από έναν περίπου χρόνο δημοσιεύτηκε στο «Nature Ecology & Evolution» μια έρευνα αναφορικά με τον κίνδυνο εξαφάνισης πολλών μεγάλων ειδών ψαριών και καρχαριοειδών από τα ευρωπαϊκά νερά.

Τα αποτελέσματά της ήταν συγκλονιστικά αναφορικά με την υπεραλίευση στη Μεσόγειο. Συγκεκριμένα οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το ποσοστό των υπεραλιευμένων ιχθυαποθεμάτων της Μεσογείου ήταν σημαντικά υψηλότερο από αυτό του βόρειου Ατλαντικού, όπως είχε αναφέρει σε σχετική του ανακοίνωση το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος. Μάλιστα διαπιστώθηκε ότι το σύνολο των 39 μεσογειακών ιχθυαποθεμάτων που εξετάστηκαν ήταν υπεραλιευμένα, με την αλιεία του μπακαλιάρου να ξεπερνάει κατά πέντε φορές τα αειφορικά επίπεδα.

Στην Ελλάδα ο όρος «υπεραλίευση» δεν είναι άγνωστος. Την περίοδο 1949-1955 στις περιοχές όπου συγκεντρωνόταν την περίοδο εκείνη το μεγαλύτερο ποσοστό της ελληνικής αλιείας, δηλαδή στους κόλπους του Θερμαϊκού, της Καβάλας, του Ευβοϊκού και του Σαρωνικού, παρατηρήθηκε μείωση των ειδών ψαριών πρώτης κατηγορίας (λυθρίνι, συναγρίδα, φαγκρί, τσιπούρα, μουρμούρα, γλώσσα, σφυρίδα, μαγιάτικο, ξιφίας), ενώ αντίθετα αυξήθηκε η συμμετοχή των ψαριών τρίτης κατηγορίας (μπαρμπούνι, παλαμίδα, σκουμπρί, κολιός, σαφρίδι, κοκάλι, γόπα, σάλπα, τόνος, γαλέος, σαλάχι, πεσκανδρίτσα, μουγκρί, σμέρνα, χέλι, πέρκα, χάννος, σκορπιός, γύλος, χειλού, σπάρος, χελιδονόψαρο, καπόνι, μαρίδα, αθερίνα, σαρδέλα).

Αντίθετα, σε περιοχές απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα, όπως είναι οι Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, η απόδοση της αλιευτικής παραγωγής παρέμενε σταθερή. Παρά τις όποιες αναφορές ωστόσο για υπεραλίευση, η μέση επίσημη αλιευτική παραγωγή της δεκαετίας του 1960 ήταν σχεδόν κατά 50% μικρότερη από την αντίστοιχη του 2010. Τις επόμενες δεκαετίες η οργάνωση του αλιευτικού τομέα σε συνδυασμό με την είσοδο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ενωση είχαν αποτέλεσμα τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής αλιείας και τη ραγδαία αύξηση της παραγωγής μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Μάλιστα η αλιεία επεκτάθηκε σε βαθύτερα νερά και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές, ενώ η διάρκεια της αλιευτικής δραστηριότητας αυξήθηκε τόσο κατά το χρονικό διάστημα της ημέρας όσο και σε ετήσια βάση. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ωστόσο παρατηρείται μείωση της αλιευτικής παραγωγής εξαιτίας της υπεραλίευσης, ενώ έχει μειωθεί και ο αλιευτικός στόλος, καθώς ολοένα και λιγότεροι νέοι ψαράδες εισέρχονται στο επάγγελμα. Δεν είναι όμως αυτές οι μοναδικές επιπτώσεις, καθώς εκτός των άλλων η υπεραλίευση έχει αρνητικό αντίκτυπο και στα οικοσυστήματα. «Η μείωση της αλιευτικής παραγωγής την τελευταία δεκαπενταετία, αν και είναι η πλέον προφανής, δεν είναι η μοναδική επίπτωση της υπεραλίευσης στα οικοσυστήματα.

Εξαιτίας της επιλεκτικής στόχευσης των μεγάλων σε μέγεθος ειδών και των μεγαλόσωμων ατόμων κάθε είδους, η αλιεία τείνει να αφαιρεί από τη θάλασσα πρώτα τα μεγαλύτερα σε μέγεθος ψάρια. Αυτό έχει αποτέλεσμα την εξάλειψη των κορυφαίων θηρευτών από τα οικοσυστήματα και συνεπώς τη βαθμιαία μείωση του μέσου μήκους των ατόμων των αποθεμάτων.

Το φαινόμενο αυτό, το οποίο στα ελληνικά έχει αποδοθεί ως “αλιευτική ταπείνωση”, αντικατοπτρίζεται και στις συλλήψεις, που αποτελούνται από ολοένα και μικρότερα σε μέγεθος είδη και μικρότερα σε μέγεθος άτομα των ειδών αυτών» τονίζει στο Hot Doc ο επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Τεχνολόγων Αλιείας – Υδατοκαλλιεργειών του ΤΕΙ Δυτικής Ελλάδος Δημήτριος Μουτόπουλος και συμπληρώνει: «Τα άτομα αυτά, τα οποία τις περισσότερες φορές έχουν μήκος μικρότερο από το ελάχιστο επιτρεπόμενο μέγεθος (ΕΕΜ) σύμφωνα με τις νομοθετικές διατάξεις, είναι ανώριμα και αν πιαστούν δεν θα γεννήσουν ούτε μία φορά, κάτι που έχει τεράστιες επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Μολονότι το μέτρο των ΕΕΜ πάσχει εν τη γενέσει του, καθώς για πολλά είδη το ΕΕΜ είναι μικρότερο από το μήκος που αυτά γεννούν για πρώτη φορά, η αποδοτικότητά του μπορεί να ενισχυθεί με τη βοήθεια των καταναλωτών: να μην καταναλώνουν ψάρια με μέγεθος μικρότερο από το ΕΕΜ». Επιπλέον παρατηρείται κάθετη αύξηση των παράνομων και καταστρεπτικών αλιευτικών πρακτικών, ειδικά την περίοδο της κρίσης, καθώς σε πολλές περιπτώσεις τα υπάρχοντα μέσα για ελέγχους δεν επαρκούν. Ποιες είναι οι αιτίες όμως για το φαινόμενο της υπεραλίευσης; Σύμφωνα με όσα έχει ανακοινώσει το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος, ένας από τους βασικούς λόγους είναι η «χρόνια άρνηση του προβλήματος της υπεραλίευσης από τις κρατικές αρχές».

Επιπλέον το νομικό πλαίσιο που υπάρχει εφαρμόζεται επιλεκτικά, ενώ δεν αξιοποιούνται τα εργαλεία της Νέας Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής. Η Ελλάδα δεν απορροφά αποτελεσματικά επίσης τους πόρους του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας & Αλιείας ενώ δεν έχει γίνει επαρκής χαρτογράφηση των προστατευόμενων οικοτόπων. «Είναι πραγματικά τραγικό το γεγονός ότι είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη και μια από τις ελάχιστες στον κόσμο που δεν εφαρμόζουν καμιά ουσιαστική διαχείριση των αποθεμάτων. Είναι εγκληματικό και κρίμα να συμβαίνει αυτό σε εποχή που υπάρχουν και τα μέσα και οι πόροι για να στηρίξουν τους ψαράδες ώστε να παραμείνουν στη θάλασσα. Επειδή οι αρχές αρνούνται χρόνια να εφαρμόσουν τη διεθνώς εφαρμοσμένη αρχή της πρόληψης στη διαχείριση των αποθεμάτων, χρόνο με τον χρόνο τα πράγματα γίνονται χειρότερα. Ακόμη και αναπτυσσόμενες χώρες έχουν λάβει μέτρα για την αλίευση» σημειώνει στο Hot Doc η διευθύντρια Ερευνας στο Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος Αναστασία Μήλιου. «Τα μέτρα που έχει λάβει η πολιτεία, όπως η επιβολή ενός ελάχιστου επιτρεπόμενου μεγέθους στα αλιευτικά εργαλεία (μηχανότρατες, γρι γρι, δίχτυα) ή η απαγόρευση της αλιείας σε συγκεκριμένη εποχή ή ζώνη βάθους έχουν –θεωρητικά– ευεργετικά αποτελέσματα.

Στην πράξη η εφαρμογή των κανονισμών αλιείας, όπως έχουν δείξει οι καταγραφές των αλιευτικών παραβάσεων του υπουργείου Ναυτιλίας και Αιγαίου, πάσχει σημαντικά. Γενικά το πρότυπο των παραβάσεων ακολουθεί το δίπολο εύκολη πρόσβαση – εύκολη παράβαση, γεγονός που ενισχύεται σημαντικά από το τεράστιο μέγεθος των ελληνικών ακτογραμμών (16.000 χλμ.), την ύπαρξη πολυάριθμων και απομακρυσμένων φυσικών λιμανιών και τη γειτνίαση των αλιευτικών περιοχών με τις ακτές, στοιχεία που δυσχεραίνουν τον έλεγχο και τον εντοπισμό των αλιευτικών παραβάσεων από τις αρχές» αναφέρει στο Hot Doc ο κ. Μουτόπουλος.

Εδώ βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα αλιευτικά αποθέματα επιβαρύνονται και από την υποβάθμιση του παράκτιου περιβάλλοντος. «Είναι πολυάριθμές οι αναφορές για ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και δραστηριότητες όπως η αγροτική ανάπτυξη, η έντονη οικιστική ανάπτυξη, τα μεγάλα έργα υποδομών, οι παρεμβάσεις σε ποταμούς και χειμάρρους, η τουριστική και βιομηχανική δραστηριότητα, που υποβαθμίζουν την παράκτια ζώνη, η οποία αποτελεί κρίσιμο οικοσύστημα για τα νεαρά στάδια πολλών ψαριών και μάλιστα με εμπορική σημασία. Τα προβλήματα αυτά δεν αποτελούν “προνόμιο” της σύγχρονης εποχής, αλλά έχουν παρατηρηθεί από πενηντακονταετία» επισημαίνει ο κ. Μουτόπουλος.

ΕΜΠΟΡΙΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΕΙΔΩΝ

Ενα ακόμη ζήτημα έχει να κάνει με την εμπορία προστατευόμενων θαλάσσιων ειδών. Τον Φεβρουάριο του 2018 το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος πραγματοποίησε έρευνα αναφορικά με την έκταση της εμπορίας προστατευόμενων θαλάσσιων ασπόνδυλων ειδών, τα οποία προσφέρονται ως εκλεκτά εδέσματα σε μεγάλα εστιατόρια της Αθήνας και του Πειραιά αλλά και στην Ελλάδα γενικότερα.

Στην έρευνα συμμετείχαν δίχως να το γνωρίζουν περί τα 70 εστιατόρια. Από αυτά η συντριπτική πλειονότητα, συγκεκριμένα το 80%, είτε είχε στο μενού της προστατευόμενα είδη είτε δήλωσε στους ερευνητές που προσέγγισαν ως πελάτες «ότι για σκοπούς μεγάλης παραγγελίας θα μπορούσαν να προμηθευτούν διάφορα προστατευόμενα είδη, εάν έχουν περιθώριο λίγων ημερών». Οπως προέκυψε από την έρευνα, τα πιο δημοφιλή προστατευόμενα είδη που διατίθενται ευρέως στα ελληνικά εστιατόρια είναι ο πετροσωλήνας, η πίννα, η μπουρού, η κοχύλα, καθώς και ο λεγόμενος γόνος. Οι υπεύθυνοι των εστιατορίων ανέφεραν μάλιστα ότι προμηθεύονται τα συγκεκριμένα είδη από αλιείς που δεν είναι επαγγελματίες, οι οποίοι τα ψαρεύουν παράνομα.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος δεν ήταν μόνο τα συγκεκριμένα εστιατόρια που περιείχαν στο μενού τους τα προστατευόμενα αυτά είδη. Στο διαδίκτυο υπάρχουν πάνω από 100 ιστοσελίδες οι οποίες στο μενού τους συμπεριλαμβάνουν τα είδη αυτά, με συχνότερη αναφορά στον πετροσωλήνα. Ο τελευταίος αρκετές φορές διατίθεται μάλιστα ως γκουρμέ πιάτο σε διάφορα εστιατόρια. Σημειώνεται πως είδη όπως ο πετροσωλήνας και η πίννα μπορεί να συσσωρεύσουν επικίνδυνες ποσότητες βαρέων μετάλλων (μόλυβδος, ψευδάργυρος, κάδμιο) αλλά και οργανοχλώριων (PDB, DDT).

Αυτό τα καθιστά ενδεχομένως επιβαρυντικά για την υγεία αυτών που τα καταναλώνουν, δίχως ωστόσο να το γνωρίζουν. Αντίστοιχη έρευνα είχε δημοσιευτεί το 2011 στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Mediterranean Marine Science» από τον αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Στέλιο Κατσανεβάκη, η οποία είχε αναδείξει τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στις κρατικές αρχές την έκταση του προβλήματος της ευρείας παράνομης εμπορίας προστατευόμενων οστρακοειδών στην Ελλάδα. Ωστόσο έκτοτε δεν λήφθηκε κανένα μέτρο για την προστασία τους. «Τελικά σε πολλές χώρες της Ευρώπης η ευθύνη αναφορικά με τη διακίνηση παράνομων ειδών στην αγορά και τη μη εφαρμογή της νομοθεσίας βαραίνει τόσο τον καταναλωτή και τον έμπορο όσο και τον ψαρά. Είναι κρίμα να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Η επίδραση της υπεραλίευσης είναι εμφανέστατη και θα επηρεάσει πολλές από τις γενιές που έρχονται» τονίζει στο Hot Doc η κ. Μήλιου. Να σημειωθεί ότι για το θέμα της ευρείας παράνομης πώλησης των συγκεκριμένων προστατευόμενων ειδών στην Ελλάδα και τη σχετική ανεπάρκεια του ελεγκτικού μηχανισμού, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος έχει υποβάλει καταγγελίες τόσο προς το Συμβούλιο της Ευρώπης όσο και προς τη Γενική Διεύθυνση Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας της ΕΕ. Επιπλέον η ακρίβεια στην εκτίμηση της αλιευτικής παραγωγής είναι ιδιαίτερης σημασίας για τη διαχείριση των ελληνικών αποθεμάτων.

Οπως αναφέρει ο κ. Μουτόπουλος, «έρευνες έχουν δείξει ότι η συνολική αλιευτική παραγωγή από τις ελληνικές θάλασσες πιθανώς να είναι υποεκτιμημένη κατά δύο με δυόμισι φορές σε σχέση που δημοσιεύεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων, με την παραγωγή των παράνομων και μη καταγραμμένων αλιευμάτων να είναι υψηλή». Ακόμη, «σημαντικό μέρος της αλιευτικής παραγωγής της παράκτιας αλιείας, το οποίο συνεισφέρει περισσότερο από το 55% στη συνολική αλιευτική παραγωγή και αποτελεί στοιχείο που διαφοροποιεί την ελληνική αλιεία σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, συχνά κατευθύνεται στις τοπικές αγορές και στα εστιατόρια χωρίς να έχει προηγηθεί η καταγραφή της παραγωγής από τους επίσημους φορείς». τούν διάφορα προστατευόμενα είδη, εάν έχουν περιθώριο λίγων ημερών». Οπως προέκυψε από την έρευνα, τα πιο δημοφιλή προστατευόμενα είδη που διατίθενται ευρέως στα ελληνικά εστιατόρια είναι ο πετροσωλήνας, η πίννα, η μπουρού, η κοχύλα, καθώς και ο λεγόμενος γόνος. Οι υπεύθυνοι των εστιατορίων ανέφεραν μάλιστα ότι προμηθεύονται τα συγκεκριμένα είδη από αλιείς που δεν είναι επαγγελματίες, οι οποίοι τα ψαρεύουν παράνομα. Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος δεν ήταν μόνο τα συγκεκριμένα εστιατόρια που περιείχαν στο μενού τους τα προστατευόμενα αυτά είδη. Στο διαδίκτυο υπάρχουν πάνω από 100 ιστοσελίδες οι οποίες στο μενού τους συμπεριλαμβάνουν τα είδη αυτά, με συχνότερη αναφορά στον πετροσωλήνα.

Ο τελευταίος αρκετές φορές διατίθεται μάλιστα ως γκουρμέ πιάτο σε διάφορα εστιατόρια. Σημειώνεται πως είδη όπως ο πετροσωλήνας και η πίννα μπορεί να συσσωρεύσουν επικίνδυνες ποσότητες βαρέων μετάλλων (μόλυβδος, ψευδάργυρος, κάδμιο) αλλά και οργανοχλώριων (PDB, DDT). Αυτό τα καθιστά ενδεχομένως επιβαρυντικά για την υγεία αυτών που τα καταναλώνουν, δίχως ωστόσο να το γνωρίζουν. Αντίστοιχη έρευνα είχε δημοσιευτεί το 2011 στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Mediterranean Marine Science» από τον αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Επιστημών της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Αιγαίου Στέλιο Κατσανεβάκη, η οποία είχε αναδείξει τόσο στην επιστημονική κοινότητα όσο και στις κρατικές αρχές την έκταση του προβλήματος της ευρείας παράνομης εμπορίας προστατευόμενων οστρακοειδών στην Ελλάδα.

Ωστόσο έκτοτε δεν λήφθηκε κανένα μέτρο για την προστασία τους. «Τελικά σε πολλές χώρες της Ευρώπης η ευθύνη αναφορικά με τη διακίνηση παράνομων ειδών στην αγορά και τη μη εφαρμογή της νομοθεσίας βαραίνει τόσο τον καταναλωτή και τον έμπορο όσο και τον ψαρά. Είναι κρίμα να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Η επίδραση της υπεραλίευσης είναι εμφανέστατη και θα επηρεάσει πολλές από τις γενιές που έρχονται» τονίζει στο Hot Doc η κ. Μήλιου. Να σημειωθεί ότι για το θέμα της ευρείας παράνομης πώλησης των συγκεκριμένων προστατευόμενων ειδών στην Ελλάδα και τη σχετική ανεπάρκεια του ελεγκτικού μηχανισμού, το Ινστιτούτο Αρχιπέλαγος έχει υποβάλει καταγγελίες τόσο προς το Συμβούλιο της Ευρώπης όσο και προς τη Γενική Διεύθυνση Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας της ΕΕ. Επιπλέον η ακρίβεια στην εκτίμηση της αλιευτικής παραγωγής είναι ιδιαίτερης σημασίας για τη διαχείριση των ελληνικών αποθεμάτων.

Οπως αναφέρει ο κ. Μουτόπουλος, «έρευνες έχουν δείξει ότι η συνολική αλιευτική παραγωγή από τις ελληνικές θάλασσες πιθανώς να είναι υποεκτιμημένη κατά δύο με δυόμισι φορές σε σχέση που δημοσιεύεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων, με την παραγωγή των παράνομων και μη καταγραμμένων αλιευμάτων να είναι υψηλή». Ακόμη, «σημαντικό μέρος της αλιευτικής παραγωγής της παράκτιας αλιείας, το οποίο συνεισφέρει περισσότερο από το 55% στη συνολική αλιευτική παραγωγή και αποτελεί στοιχείο που διαφοροποιεί την ελληνική αλιεία σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, συχνά κατευθύνεται στις τοπικές αγορές και στα εστιατόρια χωρίς να έχει προηγηθεί η καταγραφή της παραγωγής από τους επίσημους φορείς». 

* Περιοδικό Hot Doc #155, «Η θάλασσα εκπέμπει SOS», 17/06/18

Συναγερμός στη Λειβαδιά: Τρένο του δρομολογίου Αθήνα – Θεσσαλονίκη ακινητοποιήθηκε λόγω φωτιάς κοντά στις γραμμές

Ektakti Epikairotita 0

Συναγερμός στη Λειβαδιά: Τρένο του δρομολογίου Αθήνα – Θεσσαλονίκη ακινητοποιήθηκε λόγω φωτιάς κοντά στις γραμμές

Το τρένο με εντολή του ΟΣΕ και της Πυροσβεστική παραμένει στο σημείο

Τέμπη: Συγγενείς καλούν τον Καραμανλή σε συνάντηση – «Έστω και την τελευταία στιγμή να απολογηθείτε»

5820786

Τέμπη: Συγγενείς καλούν τον Καραμανλή σε συνάντηση – «Έστω και την τελευταία στιγμή να απολογηθείτε»

«Εάν θέλετε μπορείτε να φέρετε και τους νομικούς σας. Εμείς δεν θα τους έχουμε», λένε…

Τρόμος στον αέρα: Απίστευτη προσγείωση αεροπλάνου στη Μαδέρα – Έκανε σούζα με τη μύτη λόγω ανέμων (video)

THE WILDEST LANDING EVER at Madeira Airport 0 54 screenshot

Τρόμος στον αέρα: Απίστευτη προσγείωση αεροπλάνου στη Μαδέρα – Έκανε σούζα με τη μύτη λόγω ανέμων (video)

Κόβουν την ανάσα τα πλάνα του αεροσκάφους που προσπαθεί να προσγειωθεί στη Μαδέρα

Οικονομάκου: Η απάντηση για τις φωτογραφίες στο Ντουμπάι – «Τους ενοχλεί γιατί ζουν μια δυστυχισμένη ζωή» (video)

Οικονομάκου

Οικονομάκου: Η απάντηση για τις φωτογραφίες στο Ντουμπάι – «Τους ενοχλεί γιατί ζουν μια δυστυχισμένη ζωή» (video)

«Δεν μου αρέσει και δεν μου ταιριάζει να εκθέτω τα προσωπικά μου», τόνισε η Αθηνά…