«Πάνω Κάτω η Πατησίων…»

Οσα προσπερνάμε καθημερινά με το τρόλεϊ διασχίζοντας την Πατησίων χωρίς να τα βλέπουμε. Ισως μειώσουμε τους ξέφρενους ρυθμούς της ζωής μας συνειδητοποιώντας πόσα χάνουμε ενώ βρίσκονται δίπλα μας.

Επιβιβαζόμαστε στη γραμμή 5, η οποία κάνει τη διαδρομή Λαμπρινή – Τζιτζιφιές μέσω Συντάγματος στη στάση της πλατείας Κολιάτσου. Ονομάστηκε έτσι προς τιμήν της παλιάς οικογένειας των Αθηνών με το επίθετο Κολιάτσος, οι οποίοι ήταν αγωνιστές στην Επανάσταση του 1821. Αν και κάποια στιγμή μετονομάστηκε σε πλατεία Αυστραλίας, τελικώς επικράτησε η αρχική ονομασία της.

Επόμενη στάση εκείνη της Αννας-Μαρίας Καλουτά. Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από το κτίριο όπου μέχρι πριν από μια εικοσαετία στεγαζόταν το ομώνυμο θέατρο των δύο μεγάλων πρωταγωνιστριών και θερινός κινηματογράφος στην ταράτσα. Κατεδαφίστηκε μαζί με το παρακείμενό του σινεμά Ράδιο Σίτυ και έγινε σουπερμάρκετ. Δεν είναι όμως το μόνο θέατρο της Πατησίων που έκλεισε. Στη θέση του θεάτρου Μινώα, απέναντι από την ΑΣΣΟΕ, σήμερα βρίσκεται ένα ανοιχτό πάρκινγκ. Αλλά και το θερινό θέατρο Αθήναιον, στη γωνία με την οδό Μάρνη, αποτελεί παρελθόν.

Επόμενη στάση, Λυσσιατρείο. Σε αυτό το σημείο της Πατησίων, το 1896 ο πρώτος μικροβιολόγος στην Ελλάδα Παναγιώτης Παμπούκης ίδρυσε ένα από τα πρώτα λυσσιατρεία στον κόσμο. Παρείχε δωρεάν αντιλυσσική θεραπεία και χρέωνε 25 δρχ. την 20ήμερη διαμονή και 2 δρχ. την ειδική διατροφή για κάθε ασθενή. Η πλατεία Αμερικής πήρε την ονομασία της το 1927 για να τιμηθεί η φιλελληνική στάση των κατοίκων των ΗΠΑ. Για μεγάλο διάστημα όμως ήταν μια πλατεία χωρίς όνομα. Στο σημείο υπήρχε μικρό καφενείο, στο οποίο σύχναζαν ώριμοι άγαμοι κύριοι. Οταν το 1890 η κυβέρνηση θέλησε να υιοθετήσει πρόταση της «Εφημερίδας των Κυριών» και επιχείρησε να φορολογήσει όλους τους άγαμους άντρες άνω των 30 ετών, η πλατεία έγινε τόπος διαμαρτυρίας τους και ονομάστηκε πλατεία Αγάμων. Αρκετά παλαιότερα ήταν γνωστή και ως πλατεία Ανθεστηρίων, γιατί εκεί πήγαιναν οι Αθηναίοι να γιορτάσουν την Πρωτομαγιά.

Στη γωνία με τη Φωκίωνος Νέγρη μπορεί να δει κανείς το μέγαρο Μεταξά, όπως έμεινε γνωστό γιατί για ένα διάστημα ήταν κατοικία του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά. Το κτίριο οικοδομήθηκε το 1928, βάσει των δυτικών προτύπων, και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής του γεωμετρικού ρεαλισμού, με λιτή διακόσμηση και επίπεδη στέγη. Στην Πατησίων 85 αξίζει να ρίξει κανείς μια δεύτερη ματιά στο κτίριο του ΟΤΕ, έργο του γνωστού αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη. Κτίστηκε το 1950 και διακρίνει κανείς έναν δυναμικό νεοακαδημαϊσμό που επιχειρεί να ακροβατήσει μεταξύ της κλασικής παράδοσης και του κινήματος του μοντερνισμού.

Στο ύψος της λεωφόρου Αλεξάνδρας, Πατησίων 69, μπορεί να δει κανείς κτίριο του 1913, το οποίο αποτελεί ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα του γαλλικού νεομπαρόκ. Πρόκειται για την οικία Ιασωνίδου, η οποία σήμερα ανήκει στη ΓΣΕΕ. Στη γωνία Πατησίων και Σκαραμαγκά, η πολυκατοικία Παπαλεονάρδου, έργο και αυτή του Κώστα Κιτσίκη, έμεινε γνωστή ως σπίτι της Μαρίας Κάλλας, καθώς από το 1935 έως και το 1945 η διάσημη σοπράνο έζησε σε διαμέρισμα του δεύτερου ορόφου.

Λίγο προτού φτάσουμε στο Αρχαιολογικό Μουσείο και το Πολυτεχνείο, δύο ακόμη κτίρια τραβούν την προσοχή μας. Το μέγαρο Λιβιεράτου, το οποίο οι περισσότεροι γνωρίζουν ως Υπατία, είναι έργο του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Νικολούδη, με έντονα στοιχεία αρ νουβό. Αν και προοριζόταν για κάποιον πλούσιο Κεφαλλονίτη επιχειρηματία, στο διάβα του χρόνου έγινε μαιευτική κλινική, έδρα της ιαπωνικής πρεσβείας, ενώ σήμερα φιλοξενεί εκδηλώσεις.

Στον αριθμό 51 της Πατησίων συναντάμε άλλο ένα δείγμα αρ νουβό και ένα από τα πρώτα ξενοδοχεία της Αθήνας: το Ακροπόλ Παλλάς, το οποίο ανεγέρθηκε το 1926 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Σωτήρη Μαγιάση. Σε ένα από τα μπαλκόνια του βρισκόταν το ολλανδικό τηλεοπτικό συνεργείο το οποίο στις 17 Νοεμβρίου του 1973 κατέγραψε την ιστορική σκηνή της εισβολής του τανκ στο Πολυτεχνείο. Σήμερα το κτίριο στεγάζει υπηρεσίες του ΥΠΠΟ.

Πατησίων και Σατωβριάνδου λαμαρίνες κρύβουν το ξεχασμένο κουφάρι του πολυκαταστήματος ΜΙΝΙΟΝ, το οποίο παραμένει κλειστό μετά τη χρεοκοπία του. Το 1930 στέγαζε τα καταστήματα ρούχων Ζελιώτη. Λίγα χρόνια αργότερα το κτίριο πήρε ο Ιωάννης Γεωργακάς, που είχε το περίπτερο ΜΙΝΙΟΝ έξω από την επιχείρηση και γρήγορα εξελίχθηκε σε μεγάλο εμπορικό κέντρο, σημείο αναφοράς της πόλης, ειδικά στις γιορτές των Χριστουγέννων.

Φωτογραφίες: Χρήστος Τερζής

– Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Docville της εφημερίδας Documento (1/10/2017).