Πανεπιστήμιο και άσυλο

Η δημόσια συζήτηση, η οποία διεξάγεται με θέμα την κατάργηση του ασύλου (πρόκειται περί ευφημισμού!) ή ορθότερα για τη θεσμική κατοχύρωση της ακαδημαϊκής αλλά και της πολιτικής ελευθερίας στο Πανεπιστήμιο, αποδεικνύεται, εκ των πραγμάτων, ότι είναι και χρήσιμη στον βαθμό που φωτίζονται όψεις του ζητήματος που μέχρι τώρα είναι άγνωστες στην κοινή γνώμη, αλλά και εποικοδομητική στον βαθμό που αντιπαρατίθενται δύο ριζικά διαφορετικές «σχολές σκέψης» για το ίδιο ζήτημα.

Ποιες λοιπόν είναι αυτές οι «σχολές», οι αντιλήψεις και ιδέες; Η μία είναι η δογματική-συντηρητική και η άλλη η κριτικο-ορθολογική. Και τα δύο αυτά πολιτικο-ιδεολογικά προγράμματα προτείνουν λύσεις για την «ασφάλεια» (όπως διατείνονται) στο Πανεπιστήμιο με βάση μια καθολικότερη ιδέα που έχουν διαμορφώσει για το ζήτημα: «Τι είναι το Πανεπιστήμιο».

Στη σύντομη αυτή παρέμβαση, την οποία κάνω ως καθηγητής Πανεπιστημίου και ως διανοούμενος, δεν θα εκθέσω, έστω σε γενικές γραμμές, τις θέσεις και τα επιχειρήματα των δύο «σχολών», αλλά ας μου επιτραπεί να αναπτύξω τρία επιχειρήματα, τα οποία συνηγορούν υπέρ της διατήρησης του υφιστάμενου νομικού καθεστώτος σχετικά με το ζήτημα του «ασύλου» στο Πανεπιστήμιο. Τα τρία επιχειρήματα είναι τα εξής: το ιστορικό-πραγματολογικό, το κριτικό-ορθολογικό και το πολιτικό επιχείρημα. Και υπενθυμίζω την υφιστάμενη ρύθμιση του ν. 4485/2017, η οποία ορίζει τα εξής: «Επέμβαση δημόσιας δύναμης σε χώρους ΑΕΙ επιτρέπεται αυτεπαγγέλτως σε περιπτώσεις κακουργημάτων, καθώς και εγκλημάτων κατά της ζωής και ύστερα από απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση» (άρθρο 3, παρ. 2).

Θα αναπτύξω τώρα τους τρεις λόγους (τα τρία επιχειρήματα), για τους οποίους η υφιστάμενη ρύθμιση δεν θα πρέπει να καταργηθεί, όπως μεθοδικά επιδιώκει η δογματική-συντηρητική σχολή σκέψης, η οποία κωδικοποιείται στο δόγμα: «νόμος και τάξη». Σύμφωνα με το ιστορικό-πραγματολογικό επιχείρημα, το «άσυλο» ως θεσμός, ο οποίος απαγορεύει τη φυσική παρουσία των διωκτικών αστυνομικών αρχών στους χώρους του Πανεπιστημίου, θεσμοθετήθηκε μετά την κατάρρευση της δικτατορίας (στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης) για να αποφεύγονται οι τραγικές πολιτικές εμπειρίες, που είναι σε όλους μας γνωστές, μέσω της δράσης των αστυνομικών αρχών. Ουσιαστικά με τη ρύθμιση και της μεταπολιτευτικής περιόδου και του ισχύοντος νόμου, κατοχυρώνεται στο Πανεπιστήμιο η πολιτική ελευθερία.

Ισχυρίζομαι λοιπόν ότι οι σχετικές ρυθμίσεις περί «ασύλου» δεν υπακούουν σε μία κάποια τυπική λογική διακανονισμού παράνομων πράξεων εντός των χώρων του Πανεπιστημίου, αλλά εξασφαλίζουν για τους δρώντες (καθηγητές και φοιτητές) εντός του Πανεπιστημίου το καθεστώς της πολιτικής ελευθερίας, η οποία είναι η πραγματολογική προϋπόθεση της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

Με το κριτικό-ορθολογικό επιχείρημα, υποστηρίζω τη θέση σύμφωνα με την οποία η κατάργηση του ασύλου της πολιτικής ελευθερίας στρέφεται εναντίον της ίδιας της ιδέας του Πανεπιστημίου. Ακόμη και ο πρωτοετής φοιτητής (όπως συνηθίζουμε να λέμε) γνωρίζει ότι το Πανεπιστήμιο είναι μια ιδιαίτερη κοινωνική περιοχή, η οποία δεν έχει καμία σχέση με οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία. Στο Πανεπιστήμιο, καθηγητές και φοιτητές δημιουργούν τις ιδέες μέσω των οποίων «η ίδια η κοινωνία στοχάζεται τον εαυτό της» (Humboldt). Η κατάργηση της υφιστάμενης ρύθμισης ακυρώνει την «αυτονομία» του Πανεπιστημίου και εξισώνει το ίδιο το Πανεπιστήμιο με οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία (π.χ. εφορίες, αστυνομία, δικαστήρια κ.λπ.).

Στην κριτικο-ερμηνευτική συλλογιστική μας θα ήθελα να προσθέσουμε, τέλος, και το πολιτικό επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο: εάν υποθέσουμε (κατά τη δογματικο-συντηρητική αντίληψη) ότι επετράπη η φυσική παρουσία των διωκτικών αρχών στους χώρους του Πανεπιστημίου κατά το πρότυπο της παρουσίας τους σε όλους τους χώρους του κοινωνικού βιόκοσμου, αυτό δεν σημαίνει ότι στο μέλλον δεν θα υπάρχουν φαινόμενα καταστολής και δίωξης της ίδιας της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Το πολιτικό μέλλον κάθε τόπου ούτε είναι προδιαγεγραμμένο, αλλά και ούτε μπορεί να σχεδιαστεί σε μόνιμη βάση. Οι ιδεολογίες αλλάζουν, οι πολιτικές αλλάζουν και οφείλουν οι σύγχρονες πολιτικές κοινωνίες να έχουν θεσμοθετήσει μηχανισμούς άμυνας μπροστά στην επερχόμενη επικράτηση του συντηρητισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οπως διαπιστώνουμε όλοι μας, εκατοντάδες καθηγητές των Πανεπιστημίων μας ζητούν τη διατήρηση του υφιστάμενου νομικού καθεστώτος περί «ασύλου». Μ’ αυτούς ενώνω τη φωνή μου και απευθυνόμαστε όλοι προς τους βουλευτές μας, προς τους αντιπροσώπους μας στο δημοκρατικό κράτος και τους ζητάμε να μην ψηφίσουν την προτεινόμενη ρύθμιση, όχι μόνον επειδή καταργεί την «αυτονομία» του Πανεπιστημίου και το εξισώνει με την οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία, αλλά επειδή προπάντων ούτε οι ίδιοι με την ψήφο τους δεν θα έχουν αντιληφθεί στο μέλλον τι σημαίνει η φυσική παρουσία ενός πειθαρχικού και πολύ περισσότερο διωκτικού σώματος εντός του κοινωνικού χώρου, όπως είναι το Πανεπιστήμιο, στο οποίο όλοι εμείς (καθηγητές, ερευνητές και φοιτητές) πασχίζουμε να «κατασκευάσουμε» τις ιδέες, οι οποίες ως δεσμευτικά ερμηνευτικά σχήματα είναι η ίδια η πολιτικο-κοινωνική πραγματικότητα. Κοντολογίς η προτεινόμενη κατάργηση του δεδομένου «ασύλου» δεν είναι μια απλή, τυπική πολιτική πράξη, αλλά είναι μια «μαχαιριά» του δημοκρατικού κράτους στην καρδιά του Πανεπιστημίου.

Ο Θεόδωρος Γεωργίου είναι καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr