Σύμφωνα με άρθρο του περιοδικού New York Times, σήμερα γύρω στα 80 εκατομμύρια άνθρωποι είναι πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο ή εσωτερικά εκτοπισμένοι στη χώρα καταγωγης τους (Iternally Displaced Person). Μέχρι το τέλος του 2019 έχουν καταγραφεί παγκοσμίως 80 εκατομμύρια άνθρωποι που είναι ξεριζωμένοι από τα σπίτια τους στην προσπάθειά τους να γλυτώσοτυν από εμπόλεμες περιοχες ή από καθεστώτα που απειλούν τη ζωή τους.
Όπως αναφερουν και τα δεδομενα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ο αριθμός αυτός έχει διπλασιαστεί μέσα σε μια δεκαετία, από το 2010 όπου υπήρχαν επίσημα καταγεγραμμένοι 41 εκ. προσφυγες. Παρά τους περιορισμούς των μετακινήσεων λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, ο αιρθμός των προσφύγων έχει εκτιναχθεί σε επιπέδα ρεκόρ. Πρώτοι στη λίστα βρίσκονται οι πρόσφυγες από τη Συρία, τη Βενεζουέλα, το Αφγανισταν και το Νότιο Σουδάν.
Παγκόσμια Μέρα Προσφύγων
Η Παγκόσμια ημέρα προσφύγων καθιερώθηκε το Δεκέμβριο του 2000 με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και πρωτογιορτάσθηκε στις 20 Ιουνίου 2001, με αφορμή τα 50 χρόνια από την υπογραφή της «Συνθήκης για το καθεστώς των προσφύγων».
Η Σύμβαση του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων είναι το βασικό νομικό κείμενο που αποτελεί τη βάση για το έργο της Ύπατης Αρμοστείας. Η Σύμβαση έχει επικυρωθεί από 145 κράτη και ορίζει ποιος είναι πρόσφυγας, τα δικαιώματά του και τις νομικές υποχρεώσεις των κρατών. Βασική αρχή στη Σύμβαση είναι η μη-επαναπροώθηση (non-refoulement), σύμφωνα με την οποία ο πρόσφυγας δεν πρέπει να επιστρέφεται σε χώρα όπου απειλείται η ζωή ή η ελευθερία του. Η αρχή της μη-επαναπροώθησης αποτελεί πλέον κανόνα του εθιμικού διεθνούς δικαίου
Παρόλα αυτά-και σύμφωνα με την έρευνα του καθηγητή στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Δημήτρη Χριστοπούλου, οι νομικές βάσεις των συμφωνιών του Δουβλίνου (2003 και 2013) προκάλεσαν «την πρώτη ρωγμή στην αρχή της μη επαναπροώθησης, προβλεποντας ότι ένα κρατος δεν έχει την υποχρέωση να εξετάσει αίτηση ασύλου εφόσον ο αιτών πάτησε πρώτα το έδαφος κάποιου άλλου κράτους της ΕΕ, το οποίο θα έπρεπε ως κ τούτου να την εξετάσει πρώτο».
Μέσα στο 2020 τα πολύ προσφατα επεισόδια στα σύνορα του Έβρου και η προκλητική συμπεριφορά της γειτονικής Τουρκίας που εργαλειοποεί την προσφυγική κρίση για γεωπολιτικές ατζέντες υπενθυμίζουν ότι το προσφυγικό/ μεταναστευτικό ζήτημα παραμένει εξίσου καίριο και φλέγον όσο ήταν και το καλοκαίρι του 2015.
Από κρατος νυχτοφύλακας της δεκαετίας του ’90, όπου μεσουρανούσε η μαύρη εργασία και η λαθραία εισροή μεταναστών, η Ελλάδα μετατράπηκε σε κράτος «μαντρόσκυλο» το 2020 που θα αναλάβει να κάνει τη «βρώμικη δουλειά» στα ΚΥΤ (Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης) για λογαριασμό όλου του Ευρωπαϊκού Βορρά.
Την ίδια ώρα το μεγαλύτερο ποσό των χρηματοδοτήσεων της ΕΕ για την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος προορίζονται για τη χώρα του Νίγηρα, με σκοπό να αποζημιωθούν πρώην διακινητές μεταναστών και να παραιτηθούν από το έργο να μεταφέρουν πληθυσμούς προς περιοχές της Β. Αφρικής και τη Λιβύη.
Πρόσφυγες λόγω κλιματικής αλλαγής
Μέλη του ΟΗΕ από τη Νέα Υόρκη και τη Γενεύη προειδοποιούν για την νέα ολόενα και πιο έντονα αναδυόμενη κατηγορία προσφύγων, τους πρόσφυγες λόγω κλιματικής αλλαγής. Πιθανοί λόγοι αυτών των μετακινήσεων των πληθυσμών μπορεί να είναι έντονα καιρικά φαινόμενα, οι πλημμύρες, οι πυρκαγιές, η αύξηση της στάθμης της θάλασσας που επηρεάζει νησιά με χαμηλό υψόμετρο, η καταστροφή της σοδειάς και του ζωικού κεφαλαίου στην υποσαχάρια Αφρική.
Σε αντίθεση με τις μετακινήσεις πληθυσμών λόγω ένοπλων συγκρούσεων και οικονομικής ανέχειας σε φτωχότερες χώρες, η κλιματική αλλαγή είναι μια παγκόσμια πρόκληση που θα πλήξει και ανεπτυγμένες χώρες, τονίζει ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ Φίλιππο Γκράντι.