Όταν ο υπουργός Δημόσιας Τάξης της ΝΔ, Αναστάσιος Μπάλκος, απαγόρευε τις συναυλίες ως αιτία συναθροίσεων…αντιφρονούντων

Ο Αναστάσιος Μπάλκος (1916 – 1995) διατέλεσε υπουργός Δημόσιας Τάξης της κυβέρνησης της ΝΔ ως τον Μάιο του 1980. Επρόκειτο για έναν συντηρητικό στρατιωτικό με το βαθμό του Αντιστράτηγου Στρατού Ξηράς, ο οποίος έγραψε και εξέδωσε συνολικά τέσσερα βιβλία. Δύο από αυτά, τα κατασκοπικά μυθιστορήματα «Αποστολή στα Βαλκάνια» και «Δίχτυα στην Τασκένδη», προξένησαν τις αντιδράσεις των κομμάτων της Αριστεράς, εξ αιτίας της αναβίωσης εκ μέρους του συγγραφέα ενός μακαρθικού κλίματος κατά των «κακών Ελλήνων κομμουνιστών».

Ο Μπάλκος, όπως θα δούμε, είχε απασχολήσει και το πολιτιστικό ρεπορτάζ στην Ελλάδα με την είσοδο στη δεκαετία του 1980, καθώς τότε, ναι μεν δεν είχε ενσκήψει καμία πανδημία, ο ίδιος όμως είχε εισηγηθεί έναν απίστευτο τρομονόμο, που θα ζήλευαν και οι απριλιανοί δικτάτορες, σύμφωνα με τον οποίο απαγορεύονταν οι συναυλίες ως αιτία συναθροίσεων…ταραχοποιών στοιχείων ή, απλά, διαφωνούντων με την κυβερνητική πολιτική.

Η δημοσιογράφος Ντόρα Νταϊλιάνα, που υπέγραφε το άρθρο της Δευτέρας 4 Φεβρουαρίου 1980 στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», έγραφε χαρακτηριστικά: «Μόνο οι απολιτικοί, μόνο οι πολίτες εκείνοι που έχουν δώσει εχέγγυα της φιλοκυβερνητικής τους τάσης και διάθεσης, μπορούν να εκφραστούν με οποιοδήποτε τρόπο συγκεντρωμένοι σε ανοιχτό χώρο, χωρίς επώδυνες συνέπειες».

Στη Νταϊλιάνα είχαν δώσει συνέντευξη δύο σημαντικοί μουσικοί, ο συνθέτης Χρήστος Λεοντής και η ερμηνεύτρια Μαρίζα Κωχ, των οποίων οι συναυλίες, στη Λάρισα και την Καλαμάτα αντιστοίχως, είχαν απαγορευθεί βάσει του διαβόητου «Πεντάλογου» του Μπάλκου. Και όπως σημειώνει η συντάκτρια μέσα στο άρθρο, ο συγκεκριμένος «Πεντάλογος» είχε διανεμηθεί από την προηγούμενη χρονιά εν είδει διαταγής προς τα αρχηγεία Χωροφυλακής και Αστυνομίας: «…Οι χώροι (της συγκέντρωσης) δεν είναι κεντρικοί και αποκλείεται να συγκεντρωθούν και αντιφρονούντες πολίτες» (λόγια του Μπάλκου).

Ο Χρήστος Λεοντής ήταν ιδιαίτερα καυστικός στη μαρτυρία του. Στις 28 Οκτωβρίου του 1979 είχε κληθεί από τον δήμο Λάρισας να δώσει συναυλία με έργα του στην κεντρική πλατεία, στο πλαίσιο των εορτασμών για την απελευθέρωση της πόλης. Η Χωροφυλακή, όμως, χαρακτήρισε τη συναυλία «διαδήλωση» και την απαγόρευσε υπό το φόβο επεισοδίων μέχρι…καταποντισμών και άλλων ατυχημάτων. Καθόλου παράξενο, αν σκεφτεί κανείς πως η Χωροφυλακή Πατρών είχε εκδώσει παρόμοια ανακοίνωση, με την οποία απαγόρευε τη συγκέντρωση των φοιτητών κατά την κατάληψη του Πανεπιστημίου της πόλης το 1978. Να τι υποστήριξε, μεταξύ άλλων, η Χωροφυλακή σχετικά με την απαγόρευση της συναυλίας του Λεοντή:

«…Επειδή ορισμένα εξτρεμιστικά στοιχεία θα προσπαθήσουν να προκαλέσουν επεισόδια, ταραχώδεις εκδηλώσεις κλπ. και να παρασύρουν τους συναθροιζόμενους εις πορείαν εντός των κεντρικών οδών της πόλεως και αυτώ εκ της πραγματοποιήσεως αυτής επίκειται σοβαρός κίνδυνος διασαλεύσεως της Δημοσίας Τάξεως και Ασφαλείας…» Και σε κάποιο άλλο σημείο: «Έχοντες υπ’ όψιν την συναυλίαν δοθησομένην υπό του Χρ. Λεοντή συνοδευομένη με άσματα αναφερόμενα εις την περίοδον της κατοχής και αποσκοπούντες εις την εξασφάλισιν της Δημοσίας Τάξεως» κλπ. 

Ο Λεοντής απ’ την πλευρά του είχε τοποθετηθεί ως εξής μέσω της δημοσιογράφου: «Σώνει και καλά προσπαθούν αυθαίρετα τις συναυλίες να τις ονομάζουν διαδηλώσεις, πορείες κλπ. Βέβαια ο κόσμος εκδηλώνεται στις συναυλίες…Ξέρουν καλά ότι τα τραγούδια και ειδικά αυτά που έχουν άμεση σχέση με την αγωνιστικότητα και τα προβλήματα του λαού, έχουν μεγάλη απήχηση. Το θέμα της απαγόρευσης των συναυλιών είναι καθαρά πολιτικό και έχει στόχο να ελέγξει, και στο σημείο αυτό, την πληροφόρηση του κόσμου». Για την ιστορία να πούμε ότι την ώρα που θα διεξαγόταν η συναυλία του συνθέτη, τα καταστήματα της πόλης ήταν κλειστά ενώ παντού υπήρχαν τα ΜΑΤ και η Χωροφυλακή με…πλήρη πολεμική εξάρτηση, όπως μας πληροφορεί η Νταϊλιάνα.

Για τους ίδιους λόγους που απαγορεύθηκε η συναυλία του Χρήστου Λεοντή στη Λάρισα, απαγορεύθηκε και αυτή της Μαρίζας Κωχ στην Καλαμάτα το ίδιο διάστημα (Οκτώβρης 1979). Σύμφωνα με την Κωχ «Όσο πιο απολιτικός είναι ο καλλιτέχνης, τόσο λιγότερες δυσκολίες συναντά. Που σημαίνει ότι δεν είναι αμερόληπτη η στάση των αρχών. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση θ’ αποκοπεί ο λαός απ’ το ντόπιο υλικό…Ο κόσμος θα μείνει στο έλεος της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου, που κάνει πλύση εγκεφάλου με καθετί ξένο προς την ελληνική ψυχολογία». Η Κωχ πρότεινε και κάτι άλλο. Επί λέξει: «Να καταργηθεί κάθε είδος τυπικής διαδικασίας. Όπως ο καραγκιοζοπαίχτης δεν έπαιρνε από κανέναν άδεια για να παίξει στο καφενείο του χωριού, έτσι και εμείς πρέπει να μπορούμε να πάμε σε μια πόλη και να στήνουμε το σκηνικό μας χωρίς να μας ενοχλεί κανένας».

Βέβαια η ερμηνεύτρια και τραγουδοποιός το πήγε ένα βήμα παραπέρα. Αντιτάχθηκε στην καταβολή εισιτηρίου από τα παιδιά για όλες τις συναυλίες: «Απαράδεκτο να υποχρεώνονται τα παιδιά κάτω των 4 ετών να πληρώνουν εισιτήριο παρά την προσπάθεια των συλλόγων να επιτρέπουν την είσοδο τους δωρεάν. Με τον τρόπο αυτό εμποδίζεται κάθε εξοικείωση των παιδιών με την πολιτιστική κίνηση».

Αυτά συνέβαιναν στην Ελλάδα του 1980, όταν στο τιμόνι της χώρας υπήρχε πάλι κυβέρνηση της ΝΔ και εφάρμοζε νόμους και διαταγές – χουντικά απομεινάρια. Ιστορικά, ποτέ δεν τα πήγαινε καλά με τον πολιτισμό η δεξιά και με την ελεύθερη διακίνηση ιδεών. Τότε υπήρχε ένας Μπάλκος, σήμερα υπάρχει μέχρι και η ποινικοποίηση απόψεων στο διαδίκτυο, που το 1980 θα έμοιαζε επιστημονική φαντασία. Διόλου τυχαίο που λίγο χρόνο αργότερα, η έλευση του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία θα ήταν σαρωτική. Αυτό, όμως, είναι μία άλλη ιστορία…