Όταν ο Διγενής Ακρίτας συνάντησε τον Μπέργκμαν

Μια πολύ προσεγμένη και δουλεμένη παράσταση έχει στηθεί στο θέατρο 104 στο Γκάζι, βασισμένη στο κλασικό έπος του Διγενή Ακρίτα, το παλαιότερο λογοτεχνικό γραπτό υλικό της ελληνικής μεσαιωνικής γλώσσας, και ίσως την απαρχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ένα κείμενο διαχρονικό, το οποίο εμμέσως αναφέρεται στα ιδεώδη και τους πόθους του ελληνικού γένους. Η πρόκληση επομένως για την ενασχόληση με ένα κείμενο τόσο μεγάλης αξίας κρίνεται σπουδαία, τόσο για τους τρεις ερμηνευτές, όσο και για την Σοφία Καραγιάννη, η οποία έχει αναλάβει την δραματουργική επεξεργασία και την σκηνοθεσία του έργου, παρουσιάζοντας με έναν ξεχωριστό τρόπο μια διαπρεπή προσπάθεια θεατρικής απόδοσης του ακριτικού αυτού ποιήματος, χωρίς υπερβολές, αλλά μέσα από μια υπερβατική προσέγγιση.

Η σύνθεση της διασκευής του έργου παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς διαρθρώνεται μέσα από τρεις αφετηρίες, δύο ποιητικές και μία κινηματογραφική. Συνδυάζοντας σε έναν ενιαίο κι εκτενή κορμό αναφορές από το ίδιο το έπος του Διγενή Ακρίτα, στίχους από το ποίημα «Λάμπρος» του Διονύσιου Σολωμού, αλλά και διαλόγους από την ταινία «Η Έβδομη Σφραγίδα» του κορυφαίου Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, το αποτέλεσμα αποζημιώνει τον θεατή, ο οποίος μπαίνει στο μικρό δωμάτιο του 104 για να παρακολουθήσει ένα έργο χωρίς σκηνικό, με τους ηθοποιούς να ξαπλώνουν παραταγμένοι στο δάπεδο, αλλά αντιθέτως δέχεται όλη αυτή την υπερποσότητα πληροφορίας, η οποία κάθε άλλο παρά τον χαώνει. Το σκηνικό στήνεται μπροστά στα μάτια του, χάρη στις εξέχουσες καλλιτεχνικές αποδόσεις των ηθοποιών, οι οποίοι καλούνται να αποστηθίσουν το έμμετρο ποίημα και να ερμηνεύσουν σε ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο με ομοιοκαταληξία, παράλληλα κινούμενοι μουσικά υπό τις εντολές των φωτισμών που αρχιτεκτονικά αποκαλύπτουν τις ιδιαίτερες πτυχές του κειμένου.

Η παράσταση εκτός από το να εξιστορεί τα κατορθώματα και την ταραχώδη ζωή του ήρωα Διγενή Ακρίτα, ο οποίος έρχεται αντιμέτωπος με εχθρούς, πολεμικές συγκρούσεις, μεγάλους έρωτες, δράκους, θηρία, σκιαγραφεί παράλληλα και τη διαχρονική απειλή του θανάτου που ακολουθεί διαρκώς τους ήρωες, η οποία και τίθεται ως όριο που πρέπει να ξεπεραστεί, γι’ αυτό και ο τίτλος «Διγενής Ακρίτης, Στα όρια». Οι εμβόλιμοι διάλογοι από την ταινία του Μπέργκμαν, με τις εμβληματικές σκηνές όπου ο ιππότης Αντώνιος Μπλοκ συναντά τον Θάνατο, ο οποίος τον προσκαλεί σε μια παρτίδα σκάκι, αποτελούν μία ευφάνταστη, πανέξυπνη λεπτομέρεια της παράστασης που ενθουσιάζει τον θεατή μόλις το αντιληφθεί. Με τον τρόπο αυτό παρουσιάζεται με πιο εύληπτο τρόπο η διάσταση της μόνιμης παρουσίας του θανάτου στη ζωή των ηρώων, οι οποίοι στο τέλος τον υποδέχονται σαν φίλο και ίσο, εν χορδαίς και οργάνοις, κι ας τον απέφευγαν καθ’ όλη τη ζωή τους.

Αυτό ίσως να είναι και το απώτερο μήνυμα της παράστασης, αλλά και του έπους του Διγενή Ακρίτα γενικότερα: η αντίληψη πως ο θάνατος δεν μπορεί να εξαπατηθεί από κανέναν θνητό, οπότε και το πρόταγμα στη ζωή είναι τελικά να ζει κανείς «στα όρια», βιώνοντας τα συναισθήματα του στην έντασή τους, αδράχνοντας κάθε ευκαιρία για εναλλαγή των απρόοπτων, τραγούδι, χορό και έρωτα, ώστε στο τέλος η έλευση του θανάτου να τελεστεί με πληρότητα, ως το κάλεσμα για μια νέα περιπέτεια. Η ευφορία είναι ένα συναίσθημα διάχυτο στην ψυχοσύνθεση των ηρώων, αφού παρά τις δυσκολίες, τις απώλειες και τις ταραχές στον «αγώνα» τους εκείνοι δεν χάνουν τη ζωντάνια τους, αλλά επιμένουν στο ηχηρό διονυσιακό «χέι» τους, στο λεβέντικο τσάμικό τους, όλα αυτά στο πλαίσιο μιας υλοζωϊστικής αντίληψης, σύμφωνα με την οποία τα πάντα στη φύση αποτελούν ύλη ζώσα και έχουν την ικανότητα για συνείδηση και αλληλεπίδραση με το υποκείμενο, είτε είναι μεγάλα πράγματα, όπως μια δυνατή αγάπη, είτε φαινομενικά μικρά κι ασήμαντα, όπως το κελάηδισμα των πουλιών ή το δέος που προκαλεί ένα όμορφο τοπίο.

Σχετικά με τα τεχνικά μέρη της παράστασης, οι ηθοποιοί φαίνονται να δοκιμάζονται με τρόπο που ξεπερνά τις προσδοκίες στη δύσκολη φύση του κειμένου, απαγγέλλοντας εν είδει ραψωδών το ποίημα και ζωντανεύοντας από το τίποτα ολόκληρο το περιεχόμενο του έπους, χρησιμοποιώντας ως σκηνικό υλικό μόνο μια κόκκινη κορδέλα, η οποία γίνεται πολεμικό όπλο, ρούχο, γαμήλιος δεσμός, το λεπτό σκοινί πάνω στο οποίο ισορροπεί ο άνθρωπος προτού ο θάνατος τον ρίξει κάτω∙ διαφορετικά οδηγός τους είναι το σώμα τους, μέσα από το οποίο αναδύονται ήχοι της φύσης, ήχοι χθόνιοι, τραγούδια ηρωικά, χοροί, σκηνές από μάχες και γάμους, παραπέμποντας ταυτόχρονα στο σωματικό θέατρο και στη μίμηση. O Ιωσήφ Ιωσηφίδης, o Κωνσταντίνος Πασσάς κι o Αλέξανδρος Τούντας ελίσσονται με επιδεξιότητα και πηγαίο ταλέντο, συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον κι αποδεικνύοντας πως η επικοινωνιακή χημεία στο θέατρο αποτελεί προϋπόθεση για ένα επαγγελματικό αποτέλεσμα. Ιδιαίτερα η άριστη (ακόμα και σε εκφραστικό επίπεδο) απόδοση του ιδιωματικού κειμένου σε δεκαπεντασύλλαβο, αλλά και η συγχρονισμένη κίνηση φανερώνουν το βάρος της προεργασίας που κουβαλά η ερμηνεία του καθενός ξεχωριστά. Θα περίμενε κανείς να απογοητευτεί στο τέλος, κρίνοντας από τη δυσκολία πρόσληψης ενός έμμετρου κειμένου γραμμένου στη δημοτική κι από την απόλυτη απουσία σκηνικού που θα έστρεφε κάπου την προσοχή, όμως η προσπάθεια ικανοποιεί τις απαιτήσεις του θεατή, παρέχοντάς του μια σύγχρονη ματιά στο έπος του Ακρίτα.

ΔΙΓΕΝΗΣ ΑΚΡΙΤΗΣ, ΣΤΑ ΟΡΙΑ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Πρωταγωνιστούν

Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Κωνσταντίνος Πασσάς, Αλέξανδρος Τούντας

Συντελεστές

Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Καραγιάννη

Επιμέλεια κίνησης: Μαργαρίτα Τρίκκα

Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος

Διαμόρφωση ηχητικού τοπίου: Ρηνιώ Κυριαζή

Σκηνικός χώρος – Κοστούμια: Σοφία Καραγιάννη, Βάσια Μίχα

Βοηθός σκηνοθέτη: Βάσια Μίχα

Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου

Trailer: Στέφανος Κοσμίδης

Σχεδιασμός αφίσας: Βασίλης Σελιμάς

Δευτέρα & Τρίτη  9.15

10 Δεκεμβρίου 2018 με 22 Ιανουαρίου 2019 

Διάρκεια: 80’

Η θεατρική ομάδα Gaff επιχορηγήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Χώρος: Θέατρο 104, Ευμολπιδών 41, Γκάζι, Αθήνα (μετρό Κεραμεικός)

Τηλ.: 210.3455020