Όταν η επιστροφή για το Πάσχα συναντά τη μνήμη

Γυρνάνε κάθε Πάσχα, άλλοι με κούτες γεμάτες σοκολατένια αυγά και κουλουράκια της μάνας, άλλοι με παιδιά στο πίσω κάθισμα και playlist που μυρίζει Αθήνα, άλλοι με βλέμμα χαμηλό, σαν να ντρέπονται που έλειψαν τόσο. Οι δρόμοι στενεύουν, τα σπίτια ξανανοίγουν, οι πλατείες ξαναγεμίζουν.

Κι όλοι, σε κάποια στιγμή, κοιτάνε γύρω και νιώθουν κάτι γνώριμο και άγνωστο μαζί. Δεν είναι μόνο το Πάσχα τους μαζεύει στην επαρχία. Είναι η μνήμη. Αυτή που δεν την πρόσεχαν όταν ζούσαν εδώ κι αυτή που επιστρέφει μαζί τους ή τους περιμένει υπομονετικά στο κατώφλι.

Την κουβαλούν οι ιστορίες του παππού, τα πανηγύρια, η φωτογραφία στον τοίχο του καφενείου. Κι όσο μένουν, κάτι αλλάζει. Παρατηρούν διαφορετικά. Ακούν πιο προσεκτικά.

Καταλαβαίνουν ότι η επαρχία δεν είναι απλώς πασχαλινός προορισμό, είναι τόπος μνήμης. Και αυτή η μνήμη, σε μέρες γιορτής, ξυπνά, παίρνει κι αυτή ζωή από τους δικούς της… τουρίστες.

Ιστορίες, παραδόσεις, μύθοι & θρύλοι

Περπατάς στο χωριό και νιώθεις κάτι να σε παρακολουθεί που δεν είναι ακριβώς βλέμμα. Είναι οι ιστορίες που έμειναν. Αυτές που έλεγαν πάντα, αλλά εσύ τότε τις προσπερνούσες.

Τώρα όμως σε σταματούν. «Εδώ ήταν το σπίτι που κρύψαν έναν Εβραίο στον πόλεμο», «Ο παππούς σου κουβαλούσε πυρομαχικά με το γαϊδουράκι»… Δεν το ‘λεγαν ιστορία τότε, ζωή το έλεγαν.

Τώρα όμως καταλαβαίνεις πως είναι ιστορική αφήγηση, προφορική, ακριβής όσο η ανάσα. Και θες να τη γράψεις. Να τη θυμάσαι. Να την πεις κι εσύ παρακάτω. Η επαρχία θυμάται αλλιώς. Όχι με χρονολογία, μα με λέξεις, μυρωδιές, παύσεις. Και το Πάσχα, που τα σπίτια γεμίζουν φωνές κι αυτή ζωντανεύει, η μνήμη βρίσκει χώρους να μπει. Αρκεί να μη βιαστείς να φύγεις πάλι.

Την Ανάσταση την περιμένουν, αλλά όχι μόνο για το «Χριστός Ανέστη», την περιμένουν για να ξαναβρεθούν, ν’ ανταμώσουν. Και μέσα σε εκείνες τις ώρες, το πανηγύρι γίνεται τελετουργία μνήμης.

Περνάς τα χωριά της Καρδίτσας κι ακούς «11 Μαρτίου, η Πρώτη Ελεύθερη Πόλη της Ευρώπης». Δεν το ήξερες, κανείς δεν σου το΄μαθε. Κι όμως, κάποιοι εδώ το γιορτάζουν κάθε χρόνο, λένε ιστορίες της εποχής, απαγγέλλουν, τιμούν. Όχι για τους επισκέπτες, για τους δικούς τους νεκρούς.

Αλλά και πέρα απ’ την Ιστορία με κεφαλαίο Ι, κάθε χωριό έχει τις δικές του μικρές γιορτές, τις δικές του εξιστορήσεις. Μια πανήγυρη για έναν άγιο που “έσωσε” το χωριό, μια λιτανεία για ένα γεγονός που κανένα βιβλίο δεν κατέγραψε, αλλά όλοι εδώ το ξέρουν. Το ξέρουν, γιατί το θυμούνται.

Και στα Άγραφα, αυτά τα αγριεμένα βουνά που κοιτούν πάντα χαμηλά, γιατί έχουν δει πολλά, οι μνήμες δεν γράφονται, ψιθυρίζονται. Κάθε στροφή του μονοπατιού κουβαλά κι έναν θρύλο για τον ήρωα που χάθηκε χωρίς να βρεθεί ποτέ, για τη γυναίκα που έσωσε το χωριό με προσευχή, για το μοναστήρι που δάκρυσε την ώρα της Κατοχής. Κάποιες ιστορίες δεν ξέρεις αν είναι αλήθεια ή παραμύθι. Μα έχουν ειπωθεί τόσες φορές, που γίνονται τοπική ιστορική βεβαιότητα.

Οι μύθοι στα Άγραφα είναι σαν τα ποτάμια τους, κατεβαίνουν γοργοί και δεν κρατιούνται σε φράγματα. Τους λένε ξανά τις Πασχαλιές, μαζί με το σούβλισμα και το γλέντι, γιατί ξέρουν πως, αν πάψει κάποιος να τους θυμάται, θα χαθούν και μαζί τους κι ο τόπος. Κι εσύ, γυρισμένος για λίγες μέρες, αναρωτιέσαι «τι άλλο υπάρχει εδώ που δεν το ήξερα;»

Οι νέοι ως φύλακες της μνήμης

Είναι εύκολο να πιστέψεις ότι η μνήμη αφορά τους ηλικιωμένους, τους λίγους που έμειναν, αλλά το Πάσχα, αν κοιτάξεις προσεκτικά, θα δεις νέους με μικρόφωνα, με κάμερες που γυρνούν στο χωριό όχι μόνο για τη μαγειρίτσα αλλά και για να καταγράψουν ιστορίες.

Μια ομάδα φοιτητών βγάζει podcast για το χωριό του παππού τους, άλλοι οργανώνουν θεατρικές παραστάσεις σε αυλές, κάποιοι σχεδιάζουν περιηγήσεις σε «τόπους μνήμης» με ποδήλατο. Δεν το κάνουν για αναγνώριση. Το κάνουν γιατί αισθάνονται ότι κάτι θα χαθεί αν δεν το πιάσουν τώρα.

Η νέα γενιά δεν στήνει μνημεία, φτιάχνει ψηφιακές αρχειοθήκες που μυρίζουν νοσταλγία. Αναπαριστά, αναρωτιέται, ψάχνει. Και δεν είναι η νοσταλγία που τους κινεί.

Είναι η επιθυμία για ρίζες. Γι’ αυτό και το κάνουν με πείσμα. Με πίστη. Και με μια αθόρυβη ωριμότητα που σπάνια τους αποδίδεται.

Και κάπου εκεί, ανάμεσα στις πρόβες στην αυλή του σχολείου και τις ηχογραφήσεις με φόντο τους τσίγκους, γεννιέται κάτι σπάνιο, μια σιωπηλή υπόσχεση πως το νήμα δε θα κοπεί. Πως ακόμη κι αν το χωριό ερημώσει, κάποιος θα θυμάται πώς ακουγόταν το γέλιο στη βρύση. Ποιος μαγείρευε καλύτερα και πού κρύβονταν τα παιδιά όταν έπαιζαν αντάρτες.

Το αίσθημα του ανήκειν

Όταν φεύγεις από κάπου σε μικρή ηλικία, νομίζεις ότι δεν ήταν τίποτα, όταν όμως επιστρέφεις αργότερα, ανακαλύπτεις πόσο βαθιά ήταν όλα. Το όνομα μιας οδού, η προτομή στην πλατεία, ένα τοπωνύμιο όλα μιλούν.

Όχι μόνο για το χθες, αλλά και για το ποιος είσαι σήμερα. Αυτές οι μέρες του Πάσχα σου θυμίζουν ότι δεν ήσουν ποτέ πραγματικά μακριά. Ότι ανήκεις. Όχι μόνο επειδή το λέει το επίθετό σου, αλλά γιατί το αίμα σου γνωρίζει τις ιστορίες πριν απ’ το μυαλό σου.

Το αίσθημα του ανήκειν δεν γράφεται σε ταυτότητες, ζει στην πρώτη φορά που είπες «εδώ ήταν ο παππούς μου» και το πιστεύεις. Και την πρώτη φορά που νιώθεις ότι ο τόπος σε θυμάται κι ας έλειψες χρόνια.

Η επαρχία δεν έχει την πολυτέλεια να ξεχάσει. Το κάνει θρήνο, το κάνει τραγούδι, το κάνει γιορτή, αλλά και φωνή. Τα τελευταία δύο χρόνια, νέοι φωνάζουν για το έγκλημα στα Τέμπη, για την εγκατάλειψη μετά τις πλημμύρες, για τα χωριά που δεν ξανασήκωσαν κεφάλι και η μνήμη γίνεται πολιτική πράξη, όχι κραυγή.

Κι εσύ που γύρισες για λίγο, πιάνεις τον εαυτό σου να λες “μα αυτό δεν το ‘ξερα“, τότε καταλαβαίνεις πως η επαρχία θυμάται, απλώς δεν φωνάζει.

Μετά το Πάσχα θα φύγεις πάλι, θα πακετάρεις φαγητά, θα πεις αντίο στη γιαγιά με το χέρι στο κάγκελο, θα κοιτάξεις πίσω και θα πεις “κι όμως, κάτι άλλαξε“.

Γιατί η επαρχία φέτος δεν ήταν απλώς τόπος διακοπών, ήταν τόπος αποκάλυψης. Δεν σου ζήτησε τίποτα, ούτε να μείνεις ούτε να της φέρεις κάτι. Σου έδωσε όμως. Μια μνήμη.

Ένα κομμάτι του εαυτού σου που δεν ήξερες ότι έλειπε. Και γι’ αυτό, θα την κουβαλάς μαζί σου. Μέχρι την επόμενη Ανάσταση. Μέχρι την επόμενη επιστροφή και την επόμενη μνήμη.

Διαβάστε επίσης:

Ανατροπή με το τροχαίο στην Εγνατία Οδό: Δεν έγινε όπισθεν στη λωρίδα του e-pass – Οι πληροφορίες για τους δύο νεκρούς

Καιρός: Το Πάσχα φέρνει μια άσχημη έκπληξη – Αναλυτικά η πρόγνωση για τη Μεγάλη Εβδομάδα

Εγνατία Οδός: Σοκάρει βίντεο ντοκουμέντο λίγα δευτερόλεπτα αμέσως μετά το τροχαίο στα διόδια

Τέμπη: Ένταση ανάμεσα σε Τάκη και Καλογεροπούλου για τα έλαια σιλικόνης – «Μην λέμε παπάτζες» (video)

Δείτε όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο koutipandoras.gr

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr