Όταν η Εκκλησία λογόκρινε τη Λένα Πλάτωνος

Ο δίσκος «Μη μου τους κύκλους τάρατε» ήταν ο δέκατος κατά σειρά στην εργογραφία της συνθέτριας Λένας Πλάτωνος, αρχής γινομένης με το «Σαμποτάζ» του 1981. Κυκλοφόρησε το 1990 από το label ΑΚΤΗ της SONY με παραγωγό τον Παναγιώτη Κοντοσταυλάκη και αποτέλεσε τη μία και μοναδική συνεργασία της με τη συγκεκριμένη δισκογραφική. Η μουσική, οι στίχοι και η ερμηνεία ήταν της ίδιας της δημιουργού με τη φωνητική συμμετοχή της Κατερίνας Κούκα – η Πλάτωνος την είχε γνωρίσει μέσω του ποιητή Θόδωρου Ποάλα και έκαναν παρέα τότε -, της Κατερίνας Νιτσοπούλου από τους ΑΝΕΜΟΣ και της μικρής Αννούλας Βαξεβανίδου. Επρόκειτο για ένα άλμπουμ ξεκάθαρης «sci – fi» θεματολογίας με τραγούδια που «κοιτούσαν» προς το μέλλον με έναν τρόπο σχεδόν ανατριχιαστικό, θα λέγαμε άνετα: Μεταξύ αυτών, τα, εμπνευσμένα από το «Zabriskie Point» του Μικελάντζελο Αντονιόνι, «Σκουπίδια πέραν της ατμόσφαιρας», ο «Άπιαστος Λέηζερ», ένα ηλεκτρονικό βαλς, το «Ταχυόνιο» και φυσικά η «Υπεραγορά (Ι)», το πρώτο μέρος της οποίας απέδιδε η Κούκα και το δεύτερο η Πλάτωνος. Για την ακρίβεια, η Πλάτωνος απήγγειλε τη δική της μελλοντολογική προσευχή αλλάζοντας κυριολεκτικά τα φώτα στο…διάσημο «Πιστεύω», το σύμβολο της χριστιανορθόδοξης πίστης! 

Ας δούμε πρώτα πώς ακριβώς έγιναν οι στίχοι: 

Πιστεύω εις έναν Κωδικό Πατέρα Παντοκράτορα
ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων
και εις έναν Κύριον Αριθμόν τον Υιόν του Κωδικού τον μονογενή
του εκ του Πατρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων.
Φως εκ φωτός. Κωδικόν αληθινόν εκ Κωδικού αληθινού
γεννηθέντα ου ποιηθέντα, ομοούσιω τω πατρί δι ου τα πάντα εγένετο.
Τον δι’ ημάς τους ανθρώπους και διά την ημετέραν σωτηρίαν
κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκοθέντα εκ πνεύματος Συμφέροντος
και Απληστίας της Παρθένου και ενανθρωπήσαντα.
Και Σταυρωθέντα επί Ημερών Ενανθρωπήσεως
και παθόντα και ταφέντα εις τους Υπολογιστάς
και αναστάντα την τρίτην ημέρα κατά την Μαζικήν Πληροφόρησιν
και ανελθόντα εις τους ουρανοξύστας
και καθιζόμενον εκ δεξιών του Κωδικού Πατρός
και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης
κρίναι ζωντας και νεκρούς
ου της βασιλείας ουκ έσται τέλος.
Και εις την Κάρταν την Αγίαν την Ζωοποιόν
την εκ του Πατρός εκπορευομένην και συνδοξαζομένην
και λαλήσαν δια του Πολιτισμού.
Και εις μίαν Αγίαν Κωδικήν Εξουσίαν
ομολογώ εμβάπτισμα εις τας σχισμάς των Υπολογιστών
προσδοκώ ανάστασιν νεκρών
και ζωήν Κωδικήν του μέλλοντος αιώνος
αμήν, Αναστασία.

Όταν βγήκε ο δίσκος, οι συντελεστές του δεν θα μπορούσαν να φανταστούν τι θα γινόταν! Η εταιρεία δέχτηκε επιθέσεις από εκκλησιαστικούς κύκλους που χαρακτήρισαν το τραγούδι…σατανιστικό και ότι προσβάλλει το θρήσκευμα. Σήμερα η Πλάτωνος λέει πως δεν είχε σκοπό να προκαλέσει, αλλά μόνο να καταθέσει την αλήθεια της. Τρεις μεγαλοδικηγόροι, μάλιστα, της είχαν τηλεφωνήσει για να της δηλώσουν την αμέριστη συμπαράσταση τους σε περίπτωση που η υπόθεση θα έφτανε στα δικαστήρια. Όταν οι πιέσεις από την Αρχιεπισκοπή εντάθηκαν για κατάργηση του τραγουδιού, ο παραγωγός Κοντοσταυλάκης οργάνωσε press conference. Εκεί, σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου για το «βλάσφημο τραγούδι», η Πλάτωνος είχε απαντήσει το εξής: «Αν το ”Πιστεύω” επιζήσει στο μέλλον, μ’ αυτό το περιεχόμενο του θα προσεύχονται οι επόμενοι άνθρωποι». Ωστόσο, η ζημιά είχε γίνει: Ακόμη κι αν δεν ίσχυε το καθεστώς λογοκρισίας εν έτει 1990, μπροστά σε όλο το θόρυβο που είχε ξεσπάσει, οι κόπιες του βινυλίου αποσύρθηκαν αμέσως και το έργο ξανακυκλοφόρησε χωρίς την απαγγελία του πλατωνικού «Πιστεύω», ακουγόταν δηλαδή μόνο το πρώτο μέρος της «Υπεραγοράς (Ι)» με την Κούκα και το δεύτερο έγινε instrumental με «σβησμένη» τη φωνή της συνθέτριας. Η απόσυρση του δίσκου είχε γίνει ερήμην της Πλάτωνος κι όταν συνέβη εκείνη δεν αντέδρασε καθόλου. «Είχα αποκαρδιωθεί που το μήνυμα μου δεν περνούσε και δεν θέλησα να ασχοληθώ παραπάνω»…

Παρόλα αυτά βρήκε έναν άλλο τρόπο για να περνούσε το μήνυμα της. Όπου την καλούσαν, «σε ραδιόφωνα της Αριστεράς» όπως θυμάται χαρακτηριστικά, μεταδιδόταν το κομμάτι από το δίσκο ως είχε, κι αυτή διάβαζε από μικροφώνου τα λογοκριμένα λόγια του. Η Πλάτωνος έχει να διηγηθεί και μία απίστευτη ιστορία επ’ αυτού: «Ήμουν καλεσμένη στην εκπομπή του Νότη Μαυρουδή στον τότε 902. Παίχτηκε το κομμάτι, εγώ διάβασα το δικό μου ”Πιστεύω” και την ώρα εκείνη χτύπησε το τηλέφωνο του σταθμού. Κάποιος με ζητούσε. Του τηλεφώνησα αμέσως μετά το τέλος της εκπομπής. Επρόκειτο για έναν άνθρωπο 95 ετών που μου είπε πως συγκινήθηκε πολύ και έκλαψε με τους στίχους μου. Μιλήσαμε ακόμη μία φορά. Ήταν παλιός αντάρτης, ΕΛΑΣίτης, δραστηριοποιημένος στη Φθιώτιδα με τον Άρη Βελουχιώτη τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ακόμη αισθάνομαι τύψεις που κανονίζαμε να συναντηθούμε και δεν μας προέκυψε. Πάντως θα πρέπει να ήταν πολύ ”μπροστά” αυτός ο άνθρωπος σ’ αυτή την ηλικία»…

Σημασία έχει να δούμε και τους στίχους του πρώτου μέρους της «Υπεραγοράς (Ι)»: Αν στο δεύτερο μέρος η Πλάτωνος προέβλεψε ως Σύγχρονη Πυθεία την επικράτηση των ηλεκτρονικών υπολογιστών («ομολογώ εμβάπτισμα εις τας σχισμάς των Υπολογιστών»), των κωδικών αριθμών και των ηλεκτρονικών καρτών, που σήμερα ρυθμίζουν τις ζωές όλων μας, στο πρώτο μέρος χτυπούσε αλύπητα τον ξέφρενο καταναλωτισμό με έναν τρόπο που, προσωπικά, ανέκαθεν με παρέπεμπε στο ποίημα «Μητέρες στα σούπερ μάρκετ» της Κατερίνας Γώγου. Η Γώγου, για του λόγου το αληθές, έγραψε:

Ήσυχα το καροτσάκι τους σπρώχνουνε σε πάγους κατανάλωσης

γνωστή γλιστερή σιωπή

από τόσους συγγενείς τους νεκρούς σ’ απρόσωπα νοσοκομεία

Φοράνε τα παπούτσια της κόρης τους

κι από μέσα δεν έχουνε δάχτυλα δεν έχουνε πόδια

έναν ήχο βαθύ όταν ανασαίνουνε βγάζουνε

σαν να βουλιάζουνε αιώνια ασθματικά βαπόρια…

Η Λένα Πλάτωνος, πάλι, έγραψε το εξής:

Οι τελευταίες γενιές των κοριτσιών των ταμείων
πατάνε τα πλήκτρα των αριθμομηχανών μηχανικά
και οι σκέψεις τους ποιος ξέρει που πετάνε, 
σε ποια τοπία σεισμικά, σε ποια ροδοσταχτιά ουτοπία;
Με βλέμμα απλανές βγάζουν απ’ το στόμα τους
άφωνες χάρτινες κραυγές λογαριασμών
Το χρήμα γλιστράει, πως γλιστράει
κι ό,τι γλιστράει σαν τίποτα γλιστράει
μέσα από τα χέρια τους, 
χέρια εξουδετερωμένα εργατικά.

Γεμίζουν τις σακούλες με τα είδη των ειδών
οι τελευταίες γενιές των κοριτσιών
ψυχικές προεκτάσεις των ταμείων
πρόδρομοι των κωδικών μηχανισμών.

Τώρα πια ένα απ’ τα κορίτσια αυτά
μέσα απ’ την τσέπη μου, μου διηγείται:
γεννήθηκα Κάρτα με αριθμό Κωδικό
σφραγίδα της Νέας Εποχής
άριστη η σχέση μου με την Εξουσία
το όνομά μου, Αναστασία
χαμόγελο αγγελικό, προκαλώ την έλξη.
Και πίσω από τη μάσκα ο άγνωστος Χ
με βυθίζεις μέσα στην τρύπα του υπολογιστή; να η εξυπηρέτηση
π.χ. Χρονική Κάρτα Απεριορίστων Διαδρομών
ο αριθμός της 666, ξέρεις
πιστεύω στο Χριστιανισμό…

Αρχικό έναυσμα για τη δημιουργία της «Υπεραγοράς (Ι)», πάντα σύμφωνα με τη δημιουργό, ήταν η θέα των κοριτσιών που εργάζονταν στα σούπερ μάρκετ και «χτυπούσαν» με ταχύτητα τα προϊόντα των καταναλωτών. Στη συνέχεια, αποφάσισε να το «δέσει» με το «Πιστεύω», καυτηριάζοντας όχι τη χριστιανική θρησκεία («Είχα και έχω χριστιανικές πεποιθήσεις» παραδέχεται η Πλάτωνος), αλλά «τη βίαιη επιβολή του δυτικού τρόπου ζωής με τα ηλεκτρονικά μέσα που θα κυριαρχούσαν στα πάντα».  

Αυτή είναι συνοπτικά η ιστορία του τραγουδιού «Υπεραγορά (Ι)» της Λένας Πλάτωνος. Ένα τραγούδι που επανεκκίνησε το καθεστώς λογοκρισίας στη χώρα μας, υποκινούμενο αυτή τη φορά από τους συντηρητικούς εκκλησιαστικούς κύκλους. Μάλιστα, το πλέον εξοργιστικό ήταν που ίσως για πρώτη φορά λογοκρίθηκε η μουσική και όχι το στιχούργημα, παρόλο που το τελευταίο ήταν φυσικά η πραγματική αιτία: «Οι λογοκριτές αποφάσισαν πως η μουσική που έγραψα ήταν βυζαντινή σε ντο ελάσσονα, κάτι εντελώς γελοίο, αφού δεν έχω καμία σχέση ως συνθέτρια με τη βυζαντινή μουσική». Το 2008 το κομμάτι «αποκαταστάθηκε» στη μεγάλη συναυλία της Πλάτωνος στο Ηρώδειο, όπου το «Πιστεύω» απέδωσε η Έλλη Πασπαλά. Έκτοτε, πάντα το εντάσσει στις συναυλίες της με τις φωνές των εκάστοτε ερμηνευτών της. Πριν μερικά χρόνια αναρτήθηκε στο YouTube η σπάνια πρώτη έκδοση με τους μη λογοκριμένους στίχους, προφανώς από κάποιον κάτοχο του βινυλίου. Άγνωστο για ποιο λόγο το κομμάτι εξαφανίστηκε από τα social media. Υπάρχει, όμως, η live βιντεοσκόπηση του από τις παραστάσεις της Πλάτωνος στο «Κύτταρο» το 2009 με ερμηνεύτριες τη Μάρθα Φριντζήλα και την Etten. Το βλέπετε/ ακούτε εδώ:

Κι εδώ ακούτε τη λογοκριμένη βερσιόν, όπως κυκλοφόρησε το 1990: