Όσο κρατάει ένας καφές με τον ποιητή Ηλία Στόφυλα

Η «Μεταθανασία» είναι η πρώτη ποιητική συλλογή του Ηλία Στόφυλα και του πήρε συνολικά τρία χρόνια για να γραφτεί. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τίτλος έχει διπλή σημασία: Την εμβέλεια της ποιητικής του ματιάς και την έμπνευση του μετά από την απόφαση του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Βέλιου να προχωρήσει στην ύστατη πράξη της ευθανασίας. «Είχα πετύχει μια εκπομπή στην ΕΡΤ» μου εξηγεί, «όπου κάποιοι συζητούσαν για το τι πραγματικά θέλει να επιτύχει ένας άνθρωπος που επιθυμεί να ”φύγει” μ’ αυτόν τον τρόπο. Εκεί, πρωτάκουσα τη λέξη ”μεταθανασία” από έναν γιατρό. Με συγκλόνισε όλη αυτή η ματιά, υποτίθεται, πέρα απ’ την αθανασία». Αμέσως μετά απ’ την εκπομπή αυτή, ο Στόφυλας έγραψε το ομώνυμο ποίημα, ξέροντας ότι έτσι θα ονομάσει και ολόκληρη την πρώτη ποιητική συλλογή του. 

Από νηπιακή ηλικία διαισθανόταν τη σχέση του με την ποίηση: «Δεν είχα γράψει τίποτα, αλλά έμοιαζαν να κυοφορούνται μέσα μου, από πάντα, όλα τα ποιητικά νοήματα. Είχα μια έμφυτη ανυπέρβλητη ροπή στην ποίηση και στον λυρισμό και γνώριζα ότι θα γράψω κάποια στιγμή». Έτσι, ξεκίνησε να διαβάζει λογοτεχνία και, αργότερα, στο σχολείο, πάρα πολλά εξωσχολικά βιβλία. Αναφέρει ως βασικές πηγές του τον Κ. Π. Καβάφη – «όλοι τον αναφέρουν, αλλά δεν μπορώ να μην τον πω κι εγώ» ομολογεί -, τον Νίκο Καρούζο, τον οποίο χαρακτηρίζει τον «εκρηκτικότερο όλων», την Κική Δημουλά, που άσκησε μεγάλη επίδραση πάνω του και έκανε κοινό κτήμα του την «ιδιωτική ποίηση», καθώς και την Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, που είχε τη μεγάλη τύχη να τη γνωρίσει από κοντά. Με την Αγγελάκη – Ρουκ είχαν βρεθεί στην παρουσίαση του βιβλίου του καθηγητή του, Θανάση Αγάθου, για τον Καζαντζάκη, όπου η σημαντική ποιήτρια τον είχε ενθαρρύνει πολύ πριν προχωρήσει στην έκδοση της πρώτης του συλλογής. «Ούτως ή άλλως η Αγγελάκη – Ρουκ μου άρεσε πάρα πολύ ως ποιήτρια» αναφέρει, «αλλά σε προσωπικό επίπεδο ο ενθουσιασμός της ήταν συγκινητικός. Τη θεωρώ τη μεγαλύτερη σωματική φωνή της νεοελληνικής μας ποίησης».   

Ο Ηλίας Στόφυλας είναι ο μικρότερος από δύο αδέλφια: Έναν αδελφό, που δεν έχει καμία σχέση με την ποίηση, και μία αδελφή, που έχει φτιάξει τη δική της οικογένεια. Ο ίδιος είναι υποψήφιος διδάκτορας της νεοελληνικής φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Η διδακτορική διατριβή του έχει θέμα τους «Χαρακτήρες παιδιών και εφήβων στην πεζογραφία του Κοσμά Πολίτη». Χαρακτηρίζει τον Πολίτη «αριστοτέχνη της υποβολής» και «μαέστρο της παιδικής ψυχής». 

Αν κι είναι πολύ νωρίς, δεδομένης της μοναδικής μέχρι σήμερα ποιητικής του συλλογής, του ζητάω να μου πει πού τοποθετεί ο ίδιος τον εαυτό του μέσα στην ελληνική σύγχρονη ποίηση. Μου απαντάει πως τον εκφράζει πρωτίστως η λεγόμενη υπαρξιακή ποίηση, το αιώνιο δίπολο έρωτας – θάνατος, ενώ βλέπει και κάτι που ξεκίνησε από τη «Μεταθανασία» και συνεχίζεται στη δεύτερη ποιητική συλλογή του, την οποία ήδη γράφει: Το στίγμα της πολιτικής ποίησης. «Είμαι ξεκάθαρα πολιτικοποιημένος» διευκρινίζει, «είμαι αριστερός, σκέφτομαι αριστερά, εκφράζομαι μέσα από τις γραμμές του ΣΥΡΙΖΑ και καθόλου δεν πιστεύω αυτό που λένε ότι άμα είσαι ποιητής, πρέπει να κάθεσαι στα αυγά σου και να μην παίρνεις δημόσια θέση στα πράγματα. Όχι μόνο δεν το πιστεύω, αλλά θεωρώ ότι πρέπει να βγαίνεις και μπροστά». Του επισημαίνω πως, δηλώνοντας ΣΥΡΙΖΑ, δεν είναι απλά πολιτικοποιημένος, αλλά ξεκάθαρα κομματικοποιημένος. «Δεν το αρνούμαι, είμαι κομματικοποιημένος και δεν βρίσκω κακό σ’ αυτό, σε αντίθεση λόγου χάριν με το αν δήλωνα κάτι άλλο δήθεν. Προφανώς, όμως, δεν ανήκω σ’ αυτούς που επειδή πρόσκεινται σε ένα συγκεκριμένο κόμμα, έχουν παρωπίδες. Δηλώνω αριστερός, ψηφίζω ΣΥΡΙΖΑ, δεν έχω ψηφίσει κανένα άλλο κόμμα και δεν έχω μετανιώσει γι’ αυτό». 

Του ζητάω να μου σχολιάσει την έλλειψη της αντιπολίτευσης ή, σωστότερα, την εσκεμμένη αφωνία της από όλα σχεδόν τα ΜΜΕ. Απαντάει πως δεν του κάνει καμία εντύπωση, αφού είναι γνωστός ο ρόλος των συστημικών μέσων. «Δεν είναι καραμέλα αυτό που λέμε πως το να’σαι αριστερός σημαίνει και ότι είσαι μακριά απ’ τον νεποτισμό και τον νεοφιλελεύθερο -ισμό, κυρίως μέσα από την ηγετική ομάδα της ΝΔ. Αρκεί να δεις ένα δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΪ ή του ΑΝΤ1 για να αντιληφθείς ότι ισοδυναμεί με δελτίο Τύπου της κυβέρνησης».

Η «Μεταθανασία» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «24 γράμματα», έναν εκδοτικό οίκο με τη δική του σημαντική παρουσία στη νεοελληνική γραμματεία. Τον ρωτάω πως είναι για έναν νέο άνθρωπο να εμφανίζεται μέσα σε μία ολότελα αντιποιητική εποχή και να προτείνει ποίηση. «Είναι το ζητούμενο μου και επίσης τις αξίες μας τις διαμορφώνουμε ερήμην του περιβάλλοντος» εξηγεί. «Η δύναμη της ποίησης είναι ανίκητη και τίποτα δεν μπορεί να ανατρέψει την πορεία σου, να σε αποτρέψει από το να εκφραστείς ποιητικά ή – κατά τον Καρούζο – από την αλήθεια τη δική σου, την αλήθεια την ανθρώπινη». 

Σχολιάζω πως το να θέλει να παρουσιάσει τη συλλογή του, απαγγέλοντας ένα ποίημα, απ’ τη μία εκφράζει την αυτοπεποίθηση του, απ’ την άλλη όμως και μία έπαρση ενδεχομένως. Δεν είναι σαν τον χ – ψ τραγουδιστή ή μουσικό που συναντάω και που απλά μου αφήνουν το CD τους. «Ως ποιητής και κατ’ επέκταση ως καλλιτέχνης νιώθω μονίμως ανασφαλής» απαντάει. «Όλοι οφείλουμε να νιώθουμε ανασφαλείς για να πάμε παρακάτω, αλλά σαφώς και πιστεύω στα ποιήματα μου, αλλιώς δεν θα τα δημοσίευα. Όσα έχω γράψει πάνω απ’ όλα έχουν προκαλέσει εσωτερικό σεισμό σε μένα τον ίδιο, μ’ έχουν συγκλονίσει και μ’ έχουν λυτρώσει, εξ ου και ήθελα να τα μοιραστώ με τον κόσμο». Για δες, όμως, που αυτή του η ανασφάλεια, που λέει, συγκρούεται με την σιγουριά για το πρωτόλειο έργο του. «Πιστεύω πως όταν κάτι είναι αυθεντικό και έχει γραφτεί με αίμα, αξίζει κιόλας. Δεν έχει σημασία να είναι τέλειο, αλλά να είναι αληθινό».

Ζητάω από τον Στόφυλα να μου αναφέρει τα θέματα, τα οποία απασχολούν τη γραφή του. Επαναλαμβάνει τις αναφορές του στον έρωτα, στη συντριπτική βεβαιότητα του θανάτου, στην αγωνιώδη ενατένιση του ίδιου του εαυτού του, καθώς και στα ζητήματα της ματαίωσης, της διάψευσης, όπως και της καταπίεσης. «Η καταπίεση ίσως είναι και το κυρίαρχο στοιχείο» αισθάνεται την ανάγκη να εξηγήσει και γίνεται ιδιαίτερα εξομολογητικός. «Καταπίεση απ’ τον εαυτό μου, απ’ την κοινωνία την ίδια, απ’ την οικογένεια. Την βίωσα, την αντιπάλεψα και την αντιπαλεύω μέσα απ’ όλους αυτούς τους μηχανισμούς. Ευτυχώς δεν έπιασε σε μένα, δεν φάνηκε να με αποπροσανατολίζει. Ο περίγυρος προσπάθησε να με καταπιέσει, να βάλει εμπόδια μπροστά μου, απλώς εγώ δεν έκανα πίσω σε τίποτα. Μάλιστα, με ένα μαγικό τρόπο όλο αυτό το μετέτρεψα σε κέρδος». Καλό ειν’ αυτό, σχολιάζω, για να τον ακούσω να προσθέτει πως ανέκαθεν ο πόνος και τα αρνητικά βιώματα ήταν αυτά που εγκυμονούσαν την ευτυχία. «Ότι και να περιμένουμε από τον έρωτα, που πάντα περιμένουμε τα μέγιστα, ποτέ δεν θα είναι αρκετό. Παρατηρώ αυτό που’χει περιγράψει εύστοχα η Κική Δημουλά, πόσο δύσκολο είναι να συμπέσουν τα συναισθήματα των ανθρώπων με αποτέλεσμα ο έρωτας να τρέφεται απ’ αυτό το αδιέξοδο. Όσο αντιστεκόμαστε στον έρωτα, τόσο εντείνεται η προσπάθεια των άλλων να μας προσεγγίσουν, να μας διεκδικήσουν κλπ. Όταν το σθεναρό μας όχι μετατραπεί σε άνευ όρων ναι, αρχίζει να αποσυμπιέζεται η ένταση». 

Ρωτάω τον νέο ποιητή να μου πει τι προσδοκά κατά βάθος με την έκδοση μιας ποιητικής συλλογής. Θα τον ενδιέφερε να μάθει για την «Μεταθανασία» του όσο το δυνατόν περισσότερος κόσμος γίνεται, να προβληματιστεί, να αφυπνιστεί και να λυτρωθεί. Να πάψει επίσης να φοβάται, να σπάσει τις αλυσίδες που του έχουν φορέσει και, τελικά, να συναντηθεί λυγμικά με την ποίηση του. Η εξάπλωση του κορονοϊού δυστυχώς ανέκοψε την παρουσίαση του βιβλίου του, αλλά σκοπεύει με τη λήξη όλης αυτής της κατάστασης να προχωρήσει με εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα. 

Ο Ηλίας Στόφυλας είναι γεννημένος στις Σπέτσες, μεγάλωσε και τέλειωσε το σχολείο εκεί και, ως εκ τούτου, σύντομα θα βρίσκεται πάλι στο νησί του. Του εύχομαι κάθε επιτυχία στη «Μεταθανασία» του και του ζητάω για το τέλος να διαλέξει το ποίημα που ξεχωρίζει ο ίδιος περισσότερο. Δυσκολεύεται, αλλά τελικά επιλέγει το ομότιτλο, το οποίο και παραθέτω αυτούσιο:

Μεταθανασία

Βρέφος ακόμη, με ταρίχευσαν στο μαυσωλείο των συμβάσεων.

Άδειο από αίμα και ίλιγγο.

Να μην ακούσω την ευτυχία που εγκυμονεί ο λυγμός του κύκνου, να μη μυρίσω τον αιώνα των νοημάτων, να μη ραγίσω στις γραμμές του αισθήματος.

Μου φόρεσαν τη μάσκα ενός πρόωρου θανάτου, για να μην δω τον κεραυνό που κόβει στα δύο την ματαίωση, για να μη συρθώ στις ράγες της αντινομίας, να μη γυρέψω είδωλα και κορυφές.

Τώρα, πατώντας στ’ αγκάθια των λεμονανθών, πρέπει να ζήσω αγέννητος.

Μαζί με το όνειρο που σελαγίζει ανυπεράσπιστο στον λαιμό των προδομένων, μαζί με την τίγρη που τυλίγει στην ουρά της την προσωρινότητα μου, μαζί με καθετί που επισπεύδει τις γαλάζιες μου ώρες, μαζί με όλα τα νεκρά που ζητούν ευθανασία.

Πρέπει, τώρα, να καθυστερήσω τη γέννηση

μέχρι να σπάσω τα αόρατα δίχτυα της εξιλέωσης.

Μέχρι να βρω το πρόσωπο της μέδουσας

τον ακροτελεύτιο εξαγνισμό μου.

* Η ποιητική συλλογή «Μεταθανασία» του Ηλία Στόφυλα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «24 γράμματα»