Όσο κρατάει ένας καφές με τον ηθοποιό – σκηνοθέτη Μάνο Παπαδά

Ο Μάνος Παπαδάς βρέθηκε από τα Χανιά στη Θεσσαλονίκη, σε μία άσχετη με το σημερινό του επάγγελμα, σχολή. Εκεί όμως μπλέχτηκε με το ραδιόφωνο, όπως και με τα θεατρικά. Κάπως έτσι ήρθε στην Αθήνα για να σπουδάσει σε δραματική σχολή. «Πέρασα από διάφορες μορφές τέχνης. Ξεκίνησα με μουσική, πιάνο, άλτο κόρνο και μετά το γύρισα στην τρομπέτα. Ο δρόμος ήταν συγκεκριμένος και όποτε προσπαθούσα να τον αλλάξω, πάλι στην τέχνη με πήγαινε. Το θέατρο εμπεριέχει όλες τις τέχνες» τον ακούω να μου λέει κι όταν τον διορθώνω, υποστηρίζοντας την άποψη πως αυτό το κάνει ο κινηματογράφος, απαντάει πώς πολύ απλά δεν έχει τύχει μέχρι σήμερα ν’ ασχοληθεί με το σινεμά. Κι όμως! Έχει παίξει σε κάποιες μικρού μήκους ταινίες, μέσω των οποίων βέβαια δεν απόκτησε ιδιαίτερη κινηματογραφική εμπειρία. Από μικρός είχε κλίση στα εικαστικά, γι’ αυτό και η φιλότεχνη μάνα του τον πήγε αρχικά σ’ ένα εργαστήρι ζωγραφικής και κατόπιν στη Φιλαρμονική Χανίων. Στα 16 του βρέθηκε να κάνει ραδιόφωνο σ’ έναν καλό τοπικό σταθμό κι από κει και πέρα το ένα έφερνε το άλλο, «αναίμακτα» όπως λέει ο ίδιος. «Κανένας γονιός δεν χαίρεται όταν το παιδί του λέει ότι θα κάνει επάγγελμα την τέχνη, χαίρεται όμως όταν ακολουθεί ερασιτεχνικά την τέχνη, που ανοίγει το μυαλό και φτιάχνει άλλες ποιότητες. Φυσικά και τους απασχολούσε το εργασιακό μου, αν σκεφτείς πως έχω ακόμη τρία αδέρφια» εξομολογείται για την οικογενειακή του κατάσταση. Τα αδέρφια του, βέβαια, που δεν έχουν καμία σχέση με τα καλλιτεχνικά, τον βλέπουν λίγο σαν…εξωγήινο, χωρίς αυτό ευτυχώς ν’ αποτελεί εμπόδιο στις καλές σχέσεις τους.

Ο Μάνος Παπαδάς σπούδασε φυσικοθεραπεία, όχι κατά τύχη, αλλά επειδή τό’θελε πολύ. «Στην οικογένεια μου υπήρχε το background, έχουμε πολλούς γιατρούς και φαρμακοποιούς. Η φυσικοθεραπεία είναι μια πολύ ωραία επιστήμη που έχει σχέση με τη σωματική επαφή. Μου ήταν πολύ εύκολο να τη σπουδάσω συν του ότι είχε άμεσο επαγγελματικό αντίκτυπο». Εννοεί πως όλοι οι «φύσιο» («φυσικοθεραπευτές» εν συντομία) έβρισκαν δουλειά πολύ εύκολα και γρήγορα. Είχε την τύχη να ξεκινήσει να δουλεύει κατευθείαν και στο θέατρο, σπουδάζοντας το παράλληλα στη σχολή «Πρώτη Πράξη» του Τάσου Χαλκιά. Δεν τη θυμάμαι τη σχολή αυτή και του ζητάω λεπτομέρειες: «Η σχολή αυτή άνοιξε για τρία χρόνια, όσοι διήρκεσαν και οι δικές μου σπουδές. Έκλεισε αμέσως μετά. Ήταν μια φανταστική σχολάρα που μάλλον οδήγησε τον Χαλκιά σε οικονομικό αδιέξοδο. Σχολή – πρότυπο, θα τη χαρακτήριζα, στον Κολωνό. Δίδασκαν ο Χαλκιάς, η γυναίκα του, Πέννυ Παπουτσή, ο Γιώργος Καραμίχος, ο Γιάννης Ζουγανέλης, ο Δημήτρης Μαυρόπουλος κ.α.» Στη συγκεκριμένη σχολή πήγε, γιατί δεν θεωρούσε και εξακολουθεί να μη θεωρεί εύκολη την εισαγωγή στο Εθνικό ή στο Τέχνης. Άλλωστε αυτός αποφάσισε να σπουδάσει το 2012, μέσα στην κρίση, όταν τα συγκεκριμένα θέατρα προωθούσαν τους δικούς τους μαθητές. Η σχολή που πήγε, απ’ την άλλη, έκλεισε γρήγορα, επομένως δεν υπήρχε χρόνος να πουσάρει τα δικά της παιδιά.

Εκείνη την περίοδο ενδιαφέρθηκε πολύ για το Devised Theater, μέσω των μαθημάτων στη σχολή από τη Τζωρτζίνα Κακουδάκη. Η Κακουδάκη είχε την «Ομάδα 7», κάνοντας «Επινοητικό Θέατρο», απ’ τον κόσμο του οποίου ο Παπαδάς ενθουσιάστηκε. «Όταν είσαι πολύ νέος, δεν σ’ αφορά ιδιαιτέρως το κλασικό και το συμβατικό. Εγώ είδα ένα άλλο είδος, που με εντυπωσίασε, εμπεριέχοντας το κομμάτι της συνδημιουργίας. Να μπορώ λίγο να σκηνοθετώ, να γράφω, να χορογραφώ και να σπαθογραφώ». Πάμε τώρα στην ξιφασκία θεάτρου, την οποία αναγράφει στο βιογραφικό του ότι έχει επίσης σπουδάσει. «Η ξιφασκία» με ενημερώνει «βοηθάει στην κίνηση του ηθοποιού και στις περιπτώσεις που μία παράσταση απαιτεί σκηνική πάλη. Υπάρχει συγκεκριμένο μάθημα σκηνικής πάλης που το μαθαίνεις στην ξιφασκία, όπως και το να μαθαίνεις πως μπορείς να ”σκοτώσεις” κάποιον με μαχαίρι, με σπαθί ή με σπάθα». Πολύ ενδιαφέρον ακούγεται, αν υποτεθεί πως έχουμε δει τόσο στο θέατρο, όσο και στο σινεμά, τρομερά κακοπαιγμένες σκηνές πάλης ή φόνων, ικανές να βγάζουν γέλιο παρά ένταση ή αγωνία. Συμφωνεί και μου λέει πως μόνο συγκεκριμένοι άνθρωποι μπορούν να διδάξουν αυτές τις σκηνές, οι οποίες πρώτα χορογραφούνται συνήθως. Δικός του καθηγητής στην ξιφασκία ήταν ο Γεωργιάδης, γι’ αυτό και ο Παπαδάς θέλησε όταν πρωτοσκηνοθέτησε να εντάξει τέτοιες σκηνές, αξιοποιώντας τη γνώση από τη σχολή.

Του ζητάω να μου πει τι σημαντικότερο έχει κάνει μέχρι τώρα στο θέατρο και αναφέρει την πρώτη του σκηνοθεσία. Στα 28 του έπαιξε σε μία devised performance, όπου όλα περνάνε απ’ τα χέρια του σκηνοθέτη, το υλικό όμως είναι τελείως συλλογική υπόθεση. «Το 2017 ξεκινήσαμε από το ”Επί Κολωνώ” και μετά πήγαμε στο ”Από Μηχανής Θέατρο”, όταν τό’χε αναλάβει ο Μυλωνάς». Αν δει κάτι που δεν του αρέσει, θα το πει στον άλλον ή θα αποφύγει τα σχόλια; Επιλέγει το πρώτο, μόνο που θα το κάνει με επιχειρήματα και με ωραία λόγια. Ο ίδιος δηλώνει λάτρης της αρνητικής κριτικής. «Δεν γουστάρω καθόλου ν’ ακούω ”τι καλός που ήσουν” ή ”πόσο καταπληκτική ήταν η παράσταση”. Δεν μου λέει τίποτα αυτό. Θα χαρώ, αλλά δεν θα μου προσφέρει τίποτα. Όταν όμως ο άλλος έρθει και μου πει ότι το τάδε σημείο ήθελε δουλειά ή θα μου υποδείξει τα μελανά σημεία της παράστασης, θα χαρώ πολύ και θα προσπαθήσω να κατανοήσω το λόγο του».

Τον ρωτάω τώρα κάτι σοβαρό: Αν έχει δει διαφορές σε έναν ηθοποιό ιδιωτικής σχολής, σαν το άτομο του, συγκριτικά μ’ έναν συνάδελφο του από το Εθνικό. Γίνομαι πιο σαφής: Στο σινάφι των εικαστικών, π.χ., οι Καλοτεχνίτες σνομπάρουν τους ερασιτέχνες ζωγράφους ή αυτούς μιας ιδιωτικής σχολής. «Εννοείται ότι υπάρχει και ότι ισχύει ένας άτυπος ”σχολαρχικός” ρατσισμός. Πολλοί και καλοί ηθοποιοί στέλνουν επί μία δεκαετία βιογραφικά στο Εθνικό και ποτέ δεν τους έχουν καλέσει για μία οντισιόν. Το ξέρουμε όλοι πως οι οντισιόν δεν είναι και τόσο ανοιχτές όσο φαίνονται»…Έχει απόλυτο δίκιο, όλοι οι νέοι συνάδελφοι του αυτό συνήθως δηλώνουν. Συνεχίζει: «Ακόμη και στα δεκάδες σήριαλ που γυρίζονται, προτεραιότητα έχουν συγκεκριμένοι ηθοποιοί, χωρίς να καταλαβαίνουμε για ποιον λόγο ακριβώς. Φυσικά και θα πέταγα τη σκούφια μου για ρόλο σ’ ένα σήριαλ, αλλά είπαμε πως προτεραιότητα έχουν κάποιοι άλλοι και δεν εννοώ μόνο τους απόφοιτους των μεγάλων σχολών, όπου στις πτυχιακές τους παρευρίσκονται όλοι οι μεγάλοι σκηνοθέτες. Στις εξετάσεις των ιδιωτικών σχολών, κανένας δεν πάει ώστε να ξεχωρίσει ένα νέο ηθοποιό και να του δώσει βήμα». Σκληρή η πραγματικότητα, του αντιπαραθέτω ωστόσο τη σχολή «Δήλος» της Δήμητρας Χατούπη, στην οποία πάνε γνωστοί σκηνοθέτες και παρακολουθούν τις πτυχιακές των σπουδαστών της. Χαρακτηρίζει τη «Δήλο» μια άρτια οργανωμένη σχολή με τη Χατούπη να την έχει στήσει πολύ σωστά και μ’ ένα εξαιρετικό τιμ καθηγητών.

Η κουβέντα πηγαίνει στο κίνημα #metoo. Μου λέει πως το να υπάρχει ένα φλερτ από σκηνοθέτη ή παραγωγό προς ηθοποιούς, ήταν κάτι που ανέκαθεν ακουγόταν: «Το φλερτ το σταματάς άμα θες. Μέχρι εκεί. Όλα τα άλλα, τα τόσο περίεργα, βιασμοί κλπ., δεν είχαν πέσει στην αντίληψη μου. Συναινετικό σεξ ναι, πάντα έπαιζε στο χώρο, υπό την έννοια πως ο τάδε ”μικρός” τά’χει με τον τάδε ”μεγάλο” ή ότι ”κάνουν ουρά οι τάδε πίσω απ’ αυτόν” κλπ. Δεν έπεσα απ’ τα σύννεφα μ’ αυτά, όπως έπεσα όμως με τις κακοποιήσεις και τους βιασμούς». Δεν θεωρεί παράξενο να του υποδείξει ένας σκηνοθέτης να βγάλει τη μπλούζα του, ενόσω παίζει έναν μονόλογο, με την προϋπόθεση ότι θα έχουν μιλήσει από πριν για τις απαιτήσεις του ρόλου. «Από κει και πέρα μπορώ να διαχειριστώ διακριτικά ένα φλερτ, κάτι παραπάνω όμως δεν μού’χει τύχει κι αν πάλι μου τύχαινε, δεν θα έχανα τίποτα με το να σηκωνόμουν και να έφευγα». Ξεκαθαρίζει ωστόσο πως όταν εκείνος ξεκινούσε μες την κρίση, το ζητούμενο των περισσότερων παιδιών ήταν να βρουν απλά δουλειά στο χώρο και πως τα πράγματα άρχισαν να γίνονται ανταγωνιστικά με οποιοδήποτε τίμημα, όταν οι τέχνες πήραν τα πάνω τους, τα σήριαλ, οι μεγάλες παραγωγές κλπ. «Ανέκαθεν επίσης συνέβαινε τα πιο εμπορικά θεάματα να στρέφονται γύρω απ’ τη σεξουαλικοποίηση της κοινωνίας. Ο κόσμος νιώθει οικειότητα απέναντι σ’ ένα αμιγώς σεξιστικό κομμάτι και δεν το λέω με την έννοια της προοδευτικότητας, αφού αντιθέτως μας πηγαίνει προς τα πίσω. Είναι ένα στοιχείο πρωτογονισμού μέσα σε μια σύγχρονη κοινωνία που οφείλει να γυρίσει την πλάτη σε φαινόμενα σαρκικής κακοποίησης και ψυχολογικού κανιβαλισμού». Ρίχνω το ερώτημα αν τελικά τα πάντα είναι καπιταλισμός. Μου απαντάει με δυο λόγια: «Ναι, ενδεχομένως». Κλείνει το συγκεκριμένο θέμα στην κουβέντα μας, δηλώνοντας την αισιοδοξία του τώρα που το ποτήρι ξεχείλισε και η κοινωνία ετοιμάζεται σιγά – σιγά για μία στροφή 360 μοιρών. «Μπορεί και να εθελοτυφλώ αυτή τη στιγμή, αλλά είναι κι ο μόνος τρόπος για μένα ώστε να κάνω τέχνη».

Περνάμε εύκολα στο επόμενο θέμα, δηλαδή την αφορμή της συνάντησης μας. Ο Μάνος Παπαδάς αυτόν τον καιρό υποδύεται έναν μισότρελο τύπο με άπειρα σύνδρομα μέσα του και με αμιγώς κακοποιητική συμπεριφορά. «Δεν σημαίνει ότι προβάλλουμε την κακοποίηση, αλλά μάλλον την πλευρά ενός πάσχοντα ανθρώπου. Μεταφέρεις στον άλλο το μήνυμα ”τι καλά που θα ήταν αν δεν υπήρχαν τέτοιες συμπεριφορές” ή ”μακάρι να μπορούσε ο άλλος να κοντρολάρει τέτοιες δράσεις”. Πρέπει να ξέρουμε τι είναι το καλό και το κακό, αν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί». Δηλώνει ήρεμος άνθρωπος μέχρι να αρχίσει να φωνάζει και να βρίζει άπαξ και οδηγηθεί σε έκρηξη, διαφορετικά η σιωπή τού δημιουργεί διάφορα ψυχοσωματικά. Πιστεύει στην έννοια της φιλίας και έχει γύρω στους δέκα κολλητούς, που τους λέει «η οικογένεια της Αθήνας». Ανά περιόδους αποζητά τη μοναξιά χωρίς να τον διακατέχει. «Έχω διαπιστώσει πως δύο φορές μέσα σ’ ένα χρόνο, τα τελευταία χρόνια, με πιάνει μια απίστευτη θλίψη και μια έντονη τάση μοναχικότητας. Μια ματαίωση των πάντων, των συναισθημάτων, των στόχων μου και των φιλοδοξιών μου». Μήπως δεν είναι και πολύ καλό να εναποθέτουμε τα πάντα κάπου αποκλειστικά, ακόμη κι αν αυτό είναι η τέχνη; Απαντάει πως σίγουρα έχει και τις προσωπικές του στιγμές, που δεν πάνε παράλληλα με την τέχνη του, όμως το κομμάτι της δουλειάς και της τέχνης έχει αντίκτυπο στην ιδιωτική του ζωή. «Όταν πάει κάτι καλά στη δουλειά μου» καταλήγει «είναι και σαν μία τονωτική ένεση για τα προσωπικά μου».

Η παράσταση «Άγνωστοι στο τρένο» που παίζεται στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα» σε σκηνοθεσία Ανδρονίκης Αβδελιώτη αποτελεί θεατροποίηση της ομότιτλης ταινίας του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Για την ακρίβεια, αποτελεί θεατρική μεταφορά της νουβέλας της Πατρίτσια Χάισμιθ από τον Κραιγκ Γουόρνερ. Βρίσκεται επί σκηνής μαζί μ’ άλλους πέντε ηθοποιούς και κρατά τον πρωταγωνιστικό ρόλο, αυτόν του Τσαρλς Μπρούνο, αριστοκράτη με τρομερή λατρεία στη μάνα του και τρομερό μίσος για τον πατέρα του. Ο άνθρωπος αυτός γνωρίζει έναν συνεπιβάτη του στο τρένο και ελκύεται απ’ την προσωπικότητα του. Τον χρησιμοποιεί με σκοπό να τον κάνει δολοφόνο του πατέρα του και ο ίδιος, ως αντάλλαγμα, να σκοτώσει την πρώην γυναίκα του. Μία ανταλλαγή φόνων, στην ουσία, όπου τα πράγματα περιπλέκονται. Μου εξηγεί πως ο Χίτσκοκ στην ταινία αφαίρεσε τους ερωτικούς υπαινιγμούς μεταξύ των δύο υποψήφιων δολοφόνων, απαλείφοντας από το δικό του έργο το πιο ισχυρό κίνητρο ώστε οι ήρωες του να προβούν σε μια τόσο βαριά συμφωνία. Ήταν και κάτι, βέβαια, που σίγουρα θα κοβόταν από το μακαρθικό χολιγουντιανό καθεστώς της δεκαετίας του 1950. Μεταφράστρια και παραγωγός των παραστάσεων είναι η Μαργαρίτα Δαλαμάγκα – Καλογήρου, ενώ σημαντική είναι η συμβολή της σκηνοθέτριας Αβδελιώτη, η οποία πρόσθεσε και άλλα κομμάτια από τη νουβέλα, προσαρμόζοντας το έργο στις δυνατότητες ενός μικρού θεάτρου. Σκηνογραφικά έχει επίσης την επιμέλεια η Ανδρονίκη Αβδελιώτη, αλλάζοντας με συμβολικό τρόπο τρεις απ’ τους δεκαπέντε τόπους που αλλάζουν συνολικά μέσα στο έργο. Μιλάμε για τις θεατροποιήσεις ταινιών που έχουν γίνει λίγο μόδα τελευταία, ο Παπαδάς πιστεύει όμως πως ενδείκνυνται για μιαν άλλη διάσταση των χαρακτήρων, εφόσον ο κάθε σκηνοθέτης θα δώσει τη δική του εκδοχή. Του απευθύνω την τελευταία ερώτηση: Αν υποτεθεί πως κάθε έργο που ανεβαίνει, αντικατοπτρίζει την εποχή του, ποιοι θα ήταν οι παραλληλισμοί της συγκεκριμένης παράστασης με τη σημερινή εποχή που ζούμε; Η τελευταία απάντηση που παίρνω είναι η εξής: «Αν υποθέσουμε ότι, βάσει της δικής μου προσέγγισης, οι δύο αυτοί άνθρωποι είναι ένας στην ουσία, που παλεύει με το καλό του και το κακό του, με το λευκό του και το μαύρο του, θυμίζει τον άνθρωπο της σημερινής εποχής που’ναι κάπου στη μέση και τον τραβολογάνε δύο πλευρές. Από τη βία μέχρι τον καθωσπρεπισμό, ο σημερινός άνθρωπος πατάει σε μία λεπτή γραμμή που χωρίζει την πνευματική διαύγεια απ’ την παράνοια. Είμαστε πολύ κοντά πλέον στο να φτάσουμε στην τρέλα και την ανισορροπία».

* Η παράσταση «Άγνωστοι στο τρένο» σε σκηνοθεσία Ανδρονίκης Αβδελιώτη παίζεται στο θέατρο «Αγγέλων Βήμα» (Σατωβριάνδου 36, Αθήνα) κάθε Παρασκευή (21.00) και Σάββατο (18.00) Τιμή εισιτηρίου: 10 ευρώ. Εξασφαλίστε το εισιτήριο σας από το viva.gr: https://www.viva.gr/tickets/festival/theater/agnostii-sto-treno/