Είμαι από εκείνους τους woke παράξενους που πιστεύουν ότι οι χριστιανικές και οι εθνικές εορτές βγάζουν στην επιφάνεια τον χειρότερο εαυτό του νεοέλληνα, τον πλέον οπισθοδρομικό, πατριδολαγνικό, θρησκόληπτο και ταλιμπανικό, οπότε έχω σήμερα διπλή πανήγυρη και κερνάω.

Με τη σημαία στο μπαλκόνι για να χαιρετίσω την ύψωση ενός λαβάρου που δεν υψώθηκε ποτέ, τουλάχιστον όχι τη μέρα που τη γιορτάσουμε από τους ανθρώπους που τη γιορτάζουμε και στον τόπο που τη γιορτάζουμε, αλλά και με την αγιαστούρα στο χέρι, για να ευλογήσω τον ευαγγελισμό της γυναίκας που γονιμοποιήθηκε από τον κρίνο και γέννησε τον σωτήρα μας μολονότι παρθένα.

Συγγνώμη, αλλά δεν μπορώ να τα καταπιώ αυτά. Δεν πιστεύω ούτε σε φανταστικούς φίλους ούτε σε φανταστικούς σωτήρες ούτε στις διπλές γιορτές που συγχωνεύτηκαν για να τονίσουν το μεγαλείου του ράσου.

Εάν είμαστε ελεύθεροι, το οφείλουμε σε πραγματικούς αγωνιστές, που αγωνίστηκαν με τους όρους της εποχής και με τα μέσα της εποχής, συχνά χύνοντας το τίμιο αίμα τους, άλλοτε συνθηκολογώντας, πάντως όχι με κρυφά σχολειά και εικόνες που δακρύζουν.

Οι άβολες αλήθειες είναι αμέτρητες και καταδικάζονται εκεί έξω ως αντεθνικά και αντίχριστα βδελύγματα. Το Πατριαρχείο αφόρισε την Επανάσταση και καταδίκασε τα κηρύγματα του Ρήγα Φεραίου. Μαζί με τους Οθωμανούς που παλιορκούσαν το Μεσολόγγι ήταν και χιλιάδες Έλληνες μισθοφόροι, ίσως περισσότεροι από τους 3.000 πολιορκημένους.

Ο Κολοκοτρώνης φυλακίστηκε, ο Νικηταράς κατέληξε ζητιάνος, η οικογένειά του Γιωργάκη Ολύμπιου δεν είχε να φάει, τον Ανδρούτσο τον δολοφόνησαν. Το κρυφό σχολειό ήταν φανερό και όχι γέννημα διωγμού. Η 25η Μαρτίου είναι μία τεχνητή επέτειος, που χρονολογήθηκε έτσι ώστε να συμπίπτει με τον εορτασμό της Παναγίας. Η Ιστορία γράφτηκε -ως συνήθως- από τους λάθους ανθρώπους, με την πιο βολική πένα.

Όπως επισημαίνει ο Κώστας Βαξεβάνης: «Η εθνική ομοψυχία που καταγράφουν τα σχολικά εγχειρίδια, δεν είναι και τόσο στέρεη. Όχι, δεν ήταν οι Έλληνες αγνώμονες προς τους ήρωες. Απλώς σε κάθε αγώνα και φυσικά σε αυτόν του 1821, υπάρχουν αυτοί που λειτουργούν με αξίες και αυταπάρνηση αλλά και αυτοί που κινούνται από συμφέροντα.

Το ίδιο συνέβη και στην κατοχή. Υπήρξαν αντάρτες αλλά και δοσίλογοι. Το κακό είναι ότι η κατηγορία των δοσίλογων σε όλους τους αγώνες, (έχοντας εμπειρία στην εξουσία και μάλιστα αυτή που κατέχει με κάθε ανέντιμο τρόπο) μπορεί να επιβληθεί και να γράψει την Ιστορία όπως την θέλει. Ιστορικά είναι πιο χρήσιμο να γνωρίζουμε αυτή την αλήθεια από το να υμνούμε κατασκευασμένες ομοψυχίες».

Στις 25 Μαρτίου, κάθε χρόνο, οι μύθοι μπλέκονται με την πραγματικότητα και με ακόμα περισσότερους μύθους, ανακατεύονται και με την εσάνς της σκορδαλιάς, βαπτίζονται με τόννους άγνοιας και στρουθοκαμηλισμού, παρελαύνουν στους δρόμους μαζί με τα τανκς των αδιάβαστων που νομίζουν ότι γιορτάζουμε το «Όχι», ρίχνουν και μια βουτιά στην κολυμβήθρα του Σιλωάμ που ξεπλένει με αγιασμό τις αμαρτίες μας και μας καθοδηγούν ολοταχώς προς το Πάσχα, για να ευλογήσουμε την ανάσταση του Κυρίου και την Παλιγγενεσία της Χοληστερίνης.

Μόλις προχθές γιορτάζαμε τις Απόκριες, αλλά στον τόπο τούτο το καρναβάλι της αυταπάτης δεν σταματάει και οι μάσκες δεν βγαίνουν ποτέ. Ας αφήσουμε στην άκρη την εθνική και θρησκευτική υπερηφάνεια, που δεν χρησιμεύει σε τίποτε παρά μόνο στην τόνωση των ψευδαισθήσεων μεγαλείου που μας δέρνουν, και ας ασχοληθούμε με τις ζωές μας που καίγονται. Από τα νύχια της συμμορίας που κυβερνάει δεν θα μας γλιτώσει ούτε η Θεομήτωρ ούτε ο ρασοφόρος Γερμανός των παλαιών Πατρών.

Το μόνο που μπορώ να σκεφτώ όταν ακούω τη φράση «εθνική παλιγγενεσία» εν έτει 2025 είναι το παλλαϊκό και αυθόρμητο συλλαλητήριο της 28ης Φεβρουαρίου για τα Τέμπη. Αντί παιάνων και σαρακοστιανής κατάνυξης, αφιερώνω αυτό το εορταστικό δελτίο στους μύθους και στις άβολες αλήθειες της γιορτινής ημέρας όπου η πατρίδα συναντάει τη θρησκεία και όλες μαζί τον μπακαλιάρο Noρβηγίας της αγίας ελληνικής οικογένειας.

Σε κάθε περίπτωση, να πιστεύετε μόνο τα μισά από όσα σας λένε και τίποτε από όσα βλέπετε με τα ταλαιπωρημένα από την αφρικανική σκόνη μάτια σας. Και να θυμάστε, ότι όσο περισσότερο σας κλέβουν το παρόν, τόσο περισσότερο θα σας σερβίρουν ένδοξο παρελθόν.

Για να μη σας τα λέω εγώ ο άσχετος, άπατρις και άθεος, αποδελτιώνω από περυσινή συνέντευξη του προοδευτικού (και συνεπώς …αιρετικού) διδάκτορα Ιστορίας, κοινωνιολόγου και συγγραφέα Σταύρου Παναγιωτίδη (συνεργάτη και του δικού μας Hot Doc History), σε podcast της ιστοσελίδας Newsbeast. Διαβάστε τα με ανοιχτά μάτια:

-Ξέσπασε η Επανάσταση την 25η Μαρτίου του 1821; Υψώθηκε το λάβαρο στη Μονή της Αγίας Λαύρας από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό;

«Ούτε καν. Στις 25 Μαρτίου έγιναν ελάχιστα πράγματα, γιατί οι θρησκευόμενες κοινωνίες -όπως ήταν η ελληνική κοινωνία εκείνης της εποχής- δεν πολεμούσαν εορταστικές ημέρες. Και 25η Μαρτίου ήταν η μέρα του Ευαγγελισμού. Επίσης, στις 23 Μαρτίου, στην Καλαμάτα γιορτάζεται κάθε χρόνο η απελευθέρωση της πόλης. Άρα δεν μπορεί η Επανάσταση να ξεκίνησε στις 25. Στις 17 του μήνα, στην Αρεόπολη, γιορτάζεται η στιγμή που βγήκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης στον κόσμο και ανακοίνωσε ότι το Έθνος ξεσηκώνεται εναντίον του σουλτάνου. Άρα και πάλι δεν μπορεί να είχε ξεκινήσει στις 25.

Στην πραγματικότητα όλα είχαν ξεκινήσει νωρίτερα. Η 25η Μαρτίου μας έχει μείνει, γιατί η κυβέρνηση του Όθωνα αποφάσισε το 1838 να γιορτάζεται συμβολικά η Επανάσταση και να συνδυάζεται με τον εορτασμό του Ευαγγελισμού. Όπως ήρθε ο αρχάγγελος και έφερε στην Παναγία το χαρμόσυνο μήνυμα της έλευσης του Θεανθρώπου, έτσι και το Έθνος πήρε το χαρμόσυνο μήνυμα του ξεσηκωμού. Όλη αυτή η αφήγηση για τη συνέλευση και το λάβαρο είναι μια πρόσμειξη διαφορετικών γεγονότων που συνέβησαν σε διαφορετικές στιγμές. Μια συνέλευση που έγινε κάποια στιγμή, με ένα λάβαρο που σηκώθηκε πιθανότητα στην πολιορκία της Πάτρας».

-Γιατί όλα αυτά δεν διορθώνονται με το πέρασμα των χρόνων;

«Για διάφορους λόγους. Το λιγότερο που θα έλεγε κανείς είναι γιατί καμιά φορά τείνουμε να αντιμετωπίζουμε την ιστορία τουριστικά. Ευνοεί την κίνηση και την επισκεψιμότητα διαφόρων περιοχών. Αυτό είναι το έλασσον. Το μείζον είναι ότι υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες αφηγήσεις οι οποίες δικαιώνουν τη στάση συγκεκριμένων χώρων.

Για παράδειγμα, αυτή η αφήγηση για την 25η Μαρτίου είναι μια αφήγηση που με τα χρόνια έχει ταυτίσει στη συνείδηση των Ελλήνων την Επανάσταση με την Εκκλησία. Όπως και ο μύθος του Κρυφού Σχολειού αντιστοίχως. Οι άνθρωποι εκείνης της εποχής, όμως, ήξεραν ότι ο Πατριάρχης είχε αφορίσει την Επανάσταση. Ήξεραν ότι λίγο πιο πριν ο Πατριάρχης είχε καταδικάσει τις απόψεις του Ρήγα Φεραίου. Ήξεραν πως, αρκετά χρόνια αργότερα κι ενώ η Επανάσταση συνεχιζόταν αλλά είχε έρθει ο Καποδίστριας, ο διάδοχος του Πατριάρχη του Γρηγορίου του Ε’ είχε στείλει επιστολή που διαβάστηκε σε όλες τις εκκλησίες και ζητούσε από τους χριστιανούς μετά από τις θυσίες και τις νίκες να παραδοθούν στον σουλτάνο.

Όλα αυτά έκαναν τον Κολοκοτρώνη, στην ιστορική ομιλία που έδωσε στον λόφο της Πνύκας, να πει πως ο Πατριάρχης και ο λοιπός κλήρος έκαναν ό,τι τους έλεγε ο σουλτάνος. Η ιεραρχία της Εκκλησίας κρατούσε μια θέση είτε επαμφοτερίζουσα είτε αρνητική απέναντι στην Επανάσταση. Κι αυτό έπρεπε κάπως να “τσιμενταριστεί” σε μια διαφορετική κατεύθυνση. Σε αυτή την κατεύθυνση είναι που βοηθάνε μύθοι όπως η 25η Μαρτίου ή το Κρυφό Σχολειό».

-Η λογική του Κρυφού Σχολειού δεν υπήρχε σε κανένα σημείο της Ιστορίας; Και πουθενά; Απαγορεύονταν τα ελληνικά επί τουρκοκρατίας;

«Ο λόγος που υποτίθεται πως υπήρχε το Κρυφό Σχολειό ήταν γιατί απαγορευόταν από τους Οθωμανούς να διδάσκονται στα παιδιά ελληνικά. Να ξεκαθαρίσουμε πως οι οθωμανοί σουλτάνοι δεν ενδιαφέρονταν καθόλου για το αν θα μιλάνε μία, πέντε ή δέκα γλώσσες οι υπήκοοί τους. Για τον αν θα ασκούν και πώς τα θρησκευτικά τους καθήκοντα.

Ίσα ίσα που ευνοούσαν να υπάρχουν πάρα πολλά πολιτισμικά, γλωσσικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά, όχι από πολυπολιτισμικότητα που λέμε σήμερα, αλλά επειδή ήθελαν να μην δημιουργούνται μέσα στην αυτοκρατορία μεγάλα συμπαγή σύνολα που μπορούσαν να αντιταχθούν στον σουλτάνο. Επίσης, στην οθωμανική αυτοκρατορία υπήρχαν πάρα πολλές περιπτώσεις, από νωρίς κιόλας, όπου λειτουργούσαν σχολεία τα οποία προφανώς δίδασκαν τα ελληνικά. Ήταν σχολεία που τα είχαν ιδρύσει από ένα σημείο και μετά Έλληνες έμποροι και τα χρηματοδοτούσαν. Σε κάποιες περιπτώσεις ήταν σχολεία που ίδρυε ο Κοσμάς ο Αιτωλός.

Οπότε δεν γίνεται όλα αυτά τα σχολεία να υπήρχαν και την ίδια στιγμή να υπήρχαν ανάγκες για κρυφά σχολειά. Είναι κάπως αντιφατικό. Να πούμε και το εξής, όμως. Μπορεί να υπήρχανε σε κάποιες περιπτώσεις δυσκολίες στο να δημιουργηθούν σχολεία, επειδή δεν υπήρχε κάποιος να τα χρηματοδοτήσει.

Επομένως, αν σε κάποια περιοχή δεν υπήρχε η δυνατότητα να υπάρχει συγκροτημένο σχολείο, είναι πολύ πιθανό εκεί το μάθημα να το έκανε σε νυχτερινή ώρα, γιατί το πρωί δουλεύανε όλοι στα χωράφια, ο ιερέας της περιοχής, ο οποίος ήταν από τους λίγους εγγράμματους. Αλλά δεν το έκανε στα κρυφά, στο σκοτάδι. Δεν έχει βρεθεί στα οθωμανικά αρχεία ούτε μία διαταγή που να απαγορεύει να διδάσκονται τα ελληνικά».

-Γιατί να υπάρχουν τόσοι μύθοι γύρω από ένα γεγονός το οποίο από μόνο του είναι μεγάλο και δεν πρόκειται να μικρύνει ποτέ – όση προσπάθεια κι αν γίνει;

«Οι επαναστάσεις και γενικά τέτοιου είδους μεγάλα γεγονότα είναι στιγμές που μέσα στις συνειδήσεις των ανθρώπων γίνονται τόσο μεγάλες εκρήξεις που θυμίζουν τις στιγμές που γίνονται εκρήξεις στο σύμπαν, όταν γεννιούνται τα καινούργια άστρα. Είναι μια αλήθεια που άμα δούμε από αυτή τη σκοπιά την ιστορία, δεν μας μένουν πολλά περιθώρια ούτε να μην μας αρέσει, ούτε να μην μας γοητεύσει, ούτε να την παρεξηγήσουμε και να μην την καταλάβουμε.

Οι άνθρωποι αλλάζουν και οι κοινωνίες συγκροτούνται από ανθρώπους. Εμείς σήμερα δεν μπορούμε να καταλάβουμε πλήρως την κοινωνία που υπήρχε το 1821. Είναι δουλειά των ιστορικών να ανασύρουν τα τεκμήρια, να τα ξαναενώσουν και να φτιάξουν κάτι το οποίο θα μοιάζει περισσότερο στο παρελθόν, αλλά δεν θα το απεικονίσει ποτέ πλήρως – πρέπει να το αποδεχτούμε αυτό. Πρέπει να βλέπουμε το παρελθόν με ανοιχτά μάτια, με ανοιχτό μυαλό, με ανοιχτή ψυχή, με ανοιχτό συναίσθημα. Να μην αναζητούμε από αυτό, διαρκώς, να δικαιώνει το παρόν και τις επιλογές μας.

Η Ιστορία είναι αυτή που είναι. Έχει μέσα της στιγμές, όπως το ’21 που είναι λαμπερές, που δεν χρειάζονται ξένες γιρλάντες να τους φοράμε από πάνω, γιατί αυτές οι γιρλάντες το πολύ πολύ να καλύψουν λίγο από τη λάμψη τους. Δεν το χρειάζεται το 1821 αυτό. Αν δούμε την Επανάσταση στις πραγματικές της διαστάσεις, στα πραγματικά της χρώματα, θα λάμψει τόσο πολύ, με τέτοια ποικιλία ιστορικών χρωμάτων, που δεν μπορούμε να τη συνειδητοποιήσουμε.

Στην Επανάσταση συμμετείχαν άνθρωποι όλων των λογιών, όλων των μορφωτικών επιπέδων, από όλες τις περιοχές, με διαφορετικές ιδέες μέσα στο κεφάλι τους. Αυτόν τον πλούτο όσο περισσότερο τον ανακαλύπτουμε οι ιστορικοί και όσο περισσότερο κάτι από αυτόν μεταφέρουμε, τόσο περισσότερο ο κόσμος θα αγαπήσει την Ιστορία και το εθνικό του παρελθόν. Η Ιστορία έχει τη δικιά της τη λάμψη και δεν χρειάζεται ψεύτικες γιρλάντες».

Διαβάστε επίσης:

Τέμπη: Αφαιρείται από τη μητέρα του Βασίλη Καλογήρου η εποπτεία της υπόθεσης – Ποιος αναλαμβάνει

Κορονοϊός: Το «άγνωστο» σύνδρομο που φαίνεται να προέρχεται από το εμβόλιο – Τι δείχνει νέα έρευνα

Ευαγγελία Συριοπούλου: Η αδιάκριτη ερώτηση του Γρηγόρη Αρναούτογλου για τον γάμο και τα παιδιά

Πλακιάς: Υπενθυμίζει ποιοι ήταν στα Τέμπη όταν έγινε το μπάζωμα – «Τα έγγραφα θα μείνουν»