«Η παράδοση λέει να σκεπάζεται ο αφαλός των νεογέννητων κοριτσιών με τη στάχτη της κουζίνας, ώστε η γυναίκα να μάθει νωρίς ποια είναι η θέση της από όπου δεν μπορεί να ξεφύγει.
Οταν ξέσπασε η Μεξικανική Επανάσταση πολλές ξέφυγαν, αλλά πάντα με την κουζίνα υπό μάλης. Ακολούθησαν τους άντρες από μάχη σε μάχη, με το καλό ή με το άγριο, υποχρεωτικά ή με τη θέλησή τους. Κουβαλούσαν το μωρό στο στήθος και τα κατσαρολικά στην πλάτη. Αλλά και τα πυρομαχικά: οι γυναίκες είχαν αναλάβει να ταΐζουν τους άντρες και να γεμίζουν τα τουφέκια τους. Κι όταν έπεφτε ο άντρας, έπιαναν εκείνες το όπλο.
Οι άντρες και τα άλογα πήγαιναν με το τρένο. Οι γυναίκες ταξίδευαν στη σκεπή παρακαλώντας τον Θεό να μη βρέξει.
Χωρίς εκείνες τις γυναίκες (soldaderas, cucarachas, adelitas, vivanderas, galletas, juanas, pelonas, guachas)* δεν θα είχε γίνει η επανάσταση».
Καμιά τους δεν πήρε σύνταξη».
Εντουάρντο Γκαλεάνο
«Καθρέφτες. Μια σχεδόν παγκόσμια ιστορία»
Οταν το 1910 οι Μεξικανοί ξεσηκώνονται για να διώξουν τον μισητό δικτάτορα Πορφύριο Ντίαζ και να διεκδικήσουν ανακατανομή του πλούτου και κοινωνική δικαιοσύνη, οι γυναίκες πολέμησαν από όλες τις θέσεις αν και δεν στρατεύθηκαν κανονικά. Κάποιες έγιναν αξιωματικοί αλλά μερικές απ’ αυτές ντύθηκαν άντρες και πολέμησαν με την αντρική εκδοχή του ονόματός τους. Σήμερα, έστω κι έτσι, αρκετές απ’ αυτές είναι γνωστές, οι υπόλοιπες έμειναν στην αφάνεια.
Οι soldaderas ήταν τμήμα του μεξικανικού στρατού πολύ πριν από την επανάσταση, στη διάρκειά όμως αυτής της πολιτικής, στρατιωτικής και κοινωνικής σύγκρουσης έκαναν τη σπουδαιότερη εμφάνιση τους στην ιστορία.
Αν και το «soldadera» προέρχεται από το ισπανικό «soldada», την πληρωμή δηλαδή για τον άνθρωπο που προσφέρει τις υπηρεσίες του στον στρατιώτη, οι soldaderas της Μεξικανικής Επανάστασης –οι οποίες ήταν συγγενείς ή συντρόφισσες των στρατιωτών– δεν πληρώθηκαν ποτέ, όπως ακριβώς και οι νοικοκυρές για τις δουλειές του σπιτιού.
Οταν ο Τζον Ριντ ρώτησε έναν στρατιώτη γιατί η γυναίκα του έπρεπε να πάει και να πολεμήσει στον στρατό του Πάντσο Βίγια εκείνος απάντησε: «Θα λιμοκτονούσα; Ποιος θα έκανε τις τορτίγες μου, εκτός από τη σύζυγό μου;».
Στις περιπτώσεις που η γυναίκα ακολούθησε τον στρατιώτη με τη θέληση της και εντάχθηκε στον στρατό αιτία ήταν η προστασία από τους άντρες της οικογένειας, τον σύζυγο, τον πατέρα, τον αδερφό. Ειδάλλως πίσω στο χωριό θα αντιμετώπισε τον βιασμό ή την απαγωγή από τον αντίπαλο στρατό.
Αρκετές από τις soldaderas προέρχονταν από τη μεσαία τάξη που έπαιξε κομβικό ρόλο στο πολιτικό κίνημα το οποίο και οδήγησε στην επανάσταση. Ομως οι περισσότερες σίγουρα ήταν από τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, κυρίως από αγροτικές οικογένειες.
Είναι διάσημες οι γυναίκες-μαχήτριες της Μεξικανικής Επανάστασης. Χωρίς τις soldaderas οι στρατοί του Αιμιλιάνο Ζαπάτα και του Πάντσο Βίγια θα ήταν πολύ χειρότεροι. Οταν ο Πάντσο Βίγια απαγόρευσε την παρουσία τους, η συχνότητα των βιασμών αυξήθηκε.
* soldaderas: με αυτό το όνομα είναι γνωστές οι γυναίκες που ακολουθούσαν τους άντρες στη Μεξικανική Επανάσταση το 1910. Τα υπόλοιπα είναι ονομασίες γνωστών για τα κατορθώματά τους γυναικών, τα οποία έγιναν και δημοφιλή τραγούδια
