«Οι αναφορές σε πόλεμο ανοίγουν το δρόμο στον αυταρχισμό και στη συντηρητικοποίηση»

Ο γνωστός  Ισπανός φιλόσοφος και συγγραφέας Josep Ramoneda εκφράζει την ανησυχία του για τις συνέπειες που μπορεί να συνεπάγεται ο περιορισμός των ανθρώπων στα σπίτια τους. Όχι μόνο λόγω των προφανών οικονομικών επιπτώσεων, αλλά και επειδή υπάρχει κίνδυνος να χρησιμοποιηθεί ως πρόσχημα για τη μείωση των ελευθεριών και των δημοκρατικών εγγυήσεων.

Ο Ramoneda  είναι πολύ επικριτικός απέναντι στις πολεμικές παραπομπές στον δημόσιο λόγο, τις οποίες οι ηγέτες όπως ο Pedro Sánchez ή ο Emmanuel Macron (και στην Ελλάδα ο κ. Μητσοτάκης) χρησιμοποιούν για να εξηγήσουν τις αποφάσεις που ελήφθησαν για να περιορίσουν την επέκταση του κοροναϊού και θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτυγχάνει παταγωδώς σε αυτή την κρίση.

Τολμάτε να προβλέψετε τι θα συμβεί στη συνέχεια, όταν η πανδημία είναι ήδη υπό έλεγχο;

Όχι, καθόλου. Αυτό που τολμώ είναι να προειδοποιήσω για το τι θα μπορούσε να συμβεί αργότερα, και ότι θα υπάρξει ενίσχυση της αυταρχικότητας. Δίνουμε πολύ λίγη σημασία σε κάτι βασικό. Για λόγους που δικαιολογούνται, δεν το αμφισβητώ αυτό, οι θεμελιώδεις ελευθερίες έχουν περιοριστεί. Το πιο βασικό, αυτό της κυκλοφορίας, εκείνο της συνάντησης, του να είσαι μαζί με άλλους. Και η ιστορία δείχνει ότι ξέρουμε πότε αρχίζουν οι περιορισμοί στις ελευθερίες, αλλά όχι πότε τελειώνουν.

Η αντιμετώπιση αυτής της επιδημίας διευκολύνει την αυταρχική ρητορική που βλέπουμε, ενισχυμένη με τα fake news για το πώς το αντιμετώπισε η Κίνα. Υπάρχει ένας σοβαρός κίνδυνος για την επόμενη μέρα και αυτός είναι ο φόβος, ο οποίος έχει ωθήσει τους ανθρώπους να περιορίσουν τον εαυτό τους χωρίς όρια, να μένουν ζωντανοί και να αποδέχονται όσα κανονικά δεν θα γίνονταν δεκτά.

Ότι υπάρχουν πολίτες που πιστεύουν ότι πρέπει να μιμηθούμε την Κίνα, η οποία έχει λάβει μέτρα που σε μια δημοκρατία θα ήταν απαράδεκτα, σημαίνει ότι ως κοινωνία είμαστε ήδη έτοιμοι να εγκαταλείψουμε τις ελευθερίες μας;

Αυτό μου φαίνεται ένας μεγάλος κίνδυνος. Πρέπει να είμαστε πολύ σαφείς στο ότι αυτή η κατάσταση θα πρέπει να ξεπεραστεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα αλλά και στο ότι δεν υπάρχει πραγματική υγεία χωρίς κάποια ελευθερία. Εάν αυτό εξυπηρετεί την διάλυση της ελεύθερης κοινωνίας, αυτό σημαίνει ότι δεν γνωρίζουμε ή δεν θέλουμε να μάθουμε τίποτα. Ή θα σημαίνει ότι τα λάθη που έγιναν για μεγάλο χρονικό διάστημα πληρώνονται. Υπήρξε ένα είδος εγκατάλειψης του δημοκρατικού πολιτισμού τα τελευταία χρόνια, όσο η πρόοδος επιταχυνόταν ανεξέλεγκτα.

Οι τεχνολογικές υπερδυνάμεις για τις οποίες πολλοί μιλούσαν, λέγοντας μας ότι θα μας βοηθούσαν να αντιμετωπίσουμε οποιοδήποτε πρόβλημα, δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν κάτι σαν την εξάπλωση ενός ιού. Τώρα τίθεται υπό αίρεση μια διαδικασία που ξεκίνησε στα τέλη του 20ού αιώνα από την ιδέα ότι δεν υπήρχαν όρια.

Ορισμένοι καθηγητές Δικαίου θεωρούν ότι η εφαρμογή της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης αποτελεί ήδη ένα κακό προηγούμενο για αυτή την παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Έτσι νομίζω και εγώ. Ακολουθώ τις εντολές της καραντίνας και μπορώ να δεχτώ ότι έγινε με εξαιρετικό τρόπο. Αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να γίνεται απόλυτα κατ’ εξαίρεση. Ακούω ενοχλητικά πράγματα. Διάβασα ότι ο επιδημιολόγος Oriol Mitjà προτείνει ένα δημιουργηθεί ένα σύστημα αναγνώρισης του ιού και ένα σύστημα παρακολούθησης της γεωγραφικής θέσης των πολιτών μέσω του τηλεφώνου. Αλλά τι είναι αυτό; Αυτό στην κουλτούρα μου ονομάζεται ολοκληρωτισμός. Τόσο η Hannah Arendt όσο και ο Milan Kundera μας είπαν ότι μια ολοκληρωτική κοινωνία είναι μια κοινωνία όπου δεν υπάρχει χώρος για το ιδιωτικό. Είναι αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης μιας κρίσης για την υγεία;

Ο φιλόσοφος Daniel Innerarity υποστηρίζει ότι δεν αντιμετωπίζουμε μια πανδημία σε μια μεταδοτική κοινωνία, αλλά ότι έχει αποδυναμωθεί το σύστημα προστασίας μας και τώρα το θέμα είναι η διαχείριση της ανασφάλειας.

Ναι, ένα από τα θετικά πράγματα σχετικά με αυτή την κρίση είναι ότι μας υπενθύμισε ότι οι άνθρωποι είναι εξ ορισμού ευάλωτοι. Αυτή είναι η κατάστασή μας, ας το αντιληφθούμε και ας προσπαθήσουμε να οικοδομήσουμε μια καλή ζωή από την αποδοχή αυτής της πραγματικότητας και όχι από φαντασιώσεις που καταλήγουν να χτίζουν δυστοπικά σύμπαντα.

Ως κοινωνία θα βγούμε από αυτό με περισσότερο φόβο, περισσότερη αλληλεγγύη ή τίποτα δεν θα αλλάξει;

Έχω την αίσθηση ότι θα υπάρξει τουλάχιστον μια προσπάθεια να δείξουμε ότι τίποτα δεν έχει συμβεί. Οι παγκόσμιες οικονομικές δυνάμεις που τα πάνε τόσο καλά αυτή την περίοδο καθώς τα κράτη εργάστηκαν γι ‘αυτούς περισσότερο από ό,τι για οποιονδήποτε άλλον, θα μπουν στον πειρασμό να πούνε ότι πρόκειται για μια ακόμη κρίση. Είμαστε σε μια εποχή που η κρίση θα γίνει θέμα συζήτησης. Πρέπει να είμαστε σε θέση να τα επανεξετάσουμε όλα, να μην κάνουμε μεγάλες ουτοπικές περιγραφές που μπορεί να φαίνονται εξαιρετικές για εμάς αλλά να παραμείνουν μόνο στο χαρτί. Αντιθέτως να γνωρίζουμε ότι οποιαδήποτε ουσιαστική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε πολύ περίπλοκα μονοπάτια.

Μπορεί κανείς να φανταστεί ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα θα σταματήσουν την αντιπαράθεση και θα εισέλθουν σε ένα στάδιο ειδυλλιακής συνεργασίας; Ή ότι αυτοί οι τομείς του μετα-χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, θα είναι πρόθυμοι να αναγνωρίσουν ότι έχουν κάτι να συνεισφέρουν; Η ενίσχυση της υγείας θα είναι στοιχειώδης και θα αποσπούσε μεγαλύτερα κεφάλαια εις βάρος άλλων εξόδων, όπως του στρατού; Και ένα άλλο πράγμα: πρέπει να αλλάξει η φτηνή ιδεολογία της αξιοκρατίας στην εκπαίδευση.

Αυτές τις μέρες υπάρχουν πολιτικοί που υπερασπίζονται φορολογικές περικοπές, παρά τη συσσώρευση περικοπών στην υγεία ή την εκπαίδευση.

Προτιμώ να ακούω εκείνους που κάνουν αυτοκριτική αυτές τις μέρες, αναγνωρίζοντας ότι τώρα επιβεβαιώνεται ότι οι φόροι όπως της κληρονομιά και του πλούτου δεν θα έπρεπε να έχουν μειωθεί ή εξαλειφθεί. Στην περίπτωση που ο καπιταλισμός δεν έχει ήδη επιλέξει τον αυταρχισμό, εάν θέλουμε πραγματικά μια κοινωνική ισορροπία και να εγγυώμαστε τη συνύπαρξη και την ελευθερία, θα πρέπει να αλλάξουν κάποιες λογικές στον κόσμο της οικονομίας.

Ορισμένα άρθρα προβλέπουν ότι θα υπάρξουν περισσότεροι θάνατοι λόγω της οικονομικής ύφεσης από εκείνους που προκαλούνται από την ίδια την ασθένεια του κοροναϊού.

Θα μπορούσε και να είναι έτσι. Με τον ίδιο τρόπο που ήδη αποδεικνύεται στην Κίνα ότι το lockdown στη Wuhan έσωσε περισσότερους από την ατμοσφαιρική μόλυνση από ό,τι από τον κοροναϊό. Φαίνεται ότι οι νεκροί από τον ιό είναι πρώτοι τη τάξει και εκείνοι από την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση δεν είναι σημαντικοί. Είναι μέρος των παραδόξων αυτού του συστήματος στο οποίο συμμετέχουμε.

Πιστεύετε ότι ο Pedro Sánchez, ο Macron και άλλοι ηγέτες χρησιμοποιούν αναφορές στον πόλεμο για να περιγράψουν αυτή την κατάσταση;

Νομίζω είναι επικοινωνιακό σφάλμα. Αυτός δεν είναι ένας πόλεμος. Σε έναν πόλεμο κάποιος σας επιτίθεται και εσείς αμύνεστε ή αντίστροφα. Ένας πόλεμος είναι μεταξύ των ανθρώπων, με μια στρατηγική σε κάθε πλευρά και μια πάλη συμφερόντων. Εδώ ο εχθρός είναι ένας ιός. Στον πόλεμο, οι νεκροί είναι μέρος του στρατηγικού υπολογισμού, δηλαδή πόσους νεκρούς είστε πρόθυμοι να δεχτείτε για να πετύχετε τη νίκη. Χρησιμοποιώντας τον όρο πόλεμος, ο Trump ή ο Boris Johnson έχουν δίκιο όταν ήταν αρχικά υπέρ της αποδοχής νεκρών μέχρι να αποκτήσουν ανοσία. Ταυτόχρονα, με αναφορές στον πόλεμο, ο δρόμος είναι ανοιχτός για να ενισχυθούν οι αυταρχικές θέσεις. Επομένως, μου φαίνεται λάθος από πάνω ως κάτω.

Πιστεύετε ότι οι θέσεις της γερμανικής και της ολλανδικής κυβέρνησης θα επιβληθούν και η συνταγή θα είναι όμοια με αυτές που εφαρμόστηκαν μετά την κρίση του 2008;

Ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Η Ευρώπη αποτυγχάνει παταγωδώς σε αυτή την κρίση. Μια από τις μεγάλες συζητήσεις που θα προκύψουν είναι τι πρέπει να κάνουμε από τώρα και στο εξής. Η Ευρώπη έχει δείξει την ανικανότητά της και την αδιαφορία της. Ο τρόπος με τον οποίο οι ευρωπαίοι τεχνοκράτες το διαχειρίζονται, τους κάνει να μοιάζουν σαν από έναν άλλο κόσμο. Η Γερμανία πρέπει να θυμάται κάποια στιγμή ότι υπήρξε ένα σχέδιο Μάρσαλ που την βοήθησε να σωθεί και ότι της είχαν συγχωρεθεί μεγάλα χρέη μετά τον πόλεμο.

* Πηγή: Tvxs.gr