Ο Θάνος του Μίλτου Πασχαλίδη

Η απώλεια του Θάνου Μικρούτσικου είναι κάτι που δεν έχουμε αποτιμήσει ακόμη. Περνάμε ένα μεγάλο σοκ, αν και ξέραμε την κατάσταση, το περιμέναμε και γνωρίζαμε τι θα συμβεί. Οταν όμως τελικά συμβαίνει σε συντρίβει. Οσο μεγαλύτερο είναι το εκτόπισμα κάποιου ανθρώπου τόσο μεγαλύτερο είναι και το κενό που αφήνει μέσα σου.

Η γενναιοδωρία του άνοιγε δρόμους

Στη δική μου ζωή ο Θάνος ήταν σαν δεύτερος πατέρας, όπως είπε και ο Οδυσσέας Ιωάννου. Ετσι ήταν για πολλούς από εμάς. Με τη γενναιοδωρία του άνοιγε δρόμους στην τέχνη μας. Ηταν έμπρακτα γενναιόδωρος. Οταν του άρεσε κάποιος καλλιτέχνης συνεργαζόταν ουσιαστικά μαζί του. Ο Θάνος μας έμαθε ξανά την εργασία. Αισθάνομαι ευλογημένος που τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ήμασταν συνεργάτες και καρδιακοί φίλοι. Κάποτε θα μπορέσουν να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα μέσα στο μυαλό μας και να πούμε και άλλα. Είμαι ακόμη πολύ φορτισμένος.

Εδώ και τόσες μέρες τρέχουν οι μελωδίες του στο κεφάλι μου, ακόμη και μέσα στον ύπνο μου. Εχουμε όμως παιδιά και είμαστε καταδικασμένοι στην αισιοδοξία, όπως θα ήθελε και ο ίδιος. Μου είχε πει: «Μην τολμήσεις να κλάψεις εκείνη την ώρα». «Για πρώτη φορά θα κάνω ό,τι μου κατέβει» του απάντησα. «Δεν θα παρακούσεις τις εντολές μου. Δεν θέλω να κλαις, θέλω να είσαι χαμογελαστός γιατί εγώ είμαι ευτυχισμένος. Να έρθετε όπως είστε κάθε μέρα και να ξέρετε ότι εγώ είμαι καλά». Τι να πούμε. Ο Θάνος μας έδωσε παράδειγμα ζωής ακόμη και με την αποχώρησή του.

Πήρε πολλή αγάπη από τον κόσμο. Από δω και μπρος όμως θα πάρει ακόμη περισσότερη και εμείς δεν πρόκειται να σταματήσουμε ποτέ να τραγουδάμε τα τραγούδια του. Ο Μικρούτσικος το είχε κατακτήσει ήδη αυτό. Ηταν δεδομένο ότι τα τραγούδια του θα ζούσαν περισσότερο από τον ίδιο. Ο «Σταυρός του Νότου» που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο του 1979 έχει περάσει από γενιές και γενιές.

Κάθε φορά που έπεφτα πάνω στον Μικρούτσικο, είτε το ξέρει είτε όχι, μου άνοιγε παράθυρα. Παράθυρα που δεν ήξερα και έβλεπαν σε αθέατα μέρη. Ο Θάνος είχε απίστευτη μεθοδικότητα στην εργασία του και ταυτόχρονα τρομερό πάθος που σ’ το μετέδιδε ακόμη και αν δεν είχες πειστεί από την αρχή για το εγχείρημα. Είχε όμως ορμή που σε παρέσυρε μαζί του και όραμα που είχε την ικανότητα να το μετατρέπει σε όραμα των πολλών. Ξαφνικά βρισκόσουν σε μια ομάδα που υπηρετούσε κάτι που στην αρχή φαινόταν ακατόρθωτο. Το μότο του εξάλλου ήταν ότι ο άνθρωπος πρέπει να ξεπερνάει τις προδιαγεγραμμένες του δυνατότητες.

Ο στίχος «χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία» ενσαρκώνει τη δίψα του για το αδύνατο, αυτό που δεν μπορεί ποτέ να κάνει κανείς αλλά οφείλει να το προσπαθεί μέχρι το τέλος. Ο Θάνος είχε το μυαλό του στραμμένο στην ουτοπία. Αυτή ήταν η φιλοσοφία του. Και όταν σ’ το εμφυσούσε αυτό έβλεπες τη ζωή σου αλλιώς αλλά και τη μουσική αλλιώς.

Ο πιο γενναίος, ο πιο θαρραλέος

Παρά το γεγονός ότι η γενιά μου μεγάλωσε με τον «Σταυρό του Νότου», εγώ μεγάλωσα με τα «Πολιτικά τραγούδια». Αυτό τον δίσκο τον είχα λιώσει –ήμουν από μικρός οργανωμένος στην Αριστερά– και ήταν ένας δίσκος που με ώθησε να δω το τραγούδι με διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι είχα συνηθίσει προηγουμένως. Μου χάρισε αυτή την κασέτα μια συμμαθήτριά μου στο λύκειο και καθώς την άκουγα διαρκώς καθόρισε μέσα μου τι εννοούμε όταν λέμε πολιτικό τραγούδι, τι εννοούμε σπάμε τη φόρμα και δημιουργούμε καινούργια, τι σημαίνει μελοποίηση ποιητών. Ο δίσκος έσκασε μέσα στο μυαλό μου σαν φωτοβολίδα και φώτισε τον κόσμο γύρω μου.

Ο Θάνος με έπαιρνε τηλέφωνο από το 1998 για να μου κάνει ολοκληρωμένη και εμπεριστατωμένη κριτική για κάθε δίσκο. Εκανε μουσικολογικές παρατηρήσεις και αναλύσεις. Εκθείαζε τα τραγούδια που του άρεσαν και στα υπόλοιπα έκανε αυστηρή κριτική. Δεν με πλήγωσε όμως ποτέ. Ηταν διακριτικός και δεν με ξετίναζε· όλα τα έκανε με τρυφερότητα. Εξάλλου κριτική κάνεις μόνο σε αυτά που αγαπάς. Βρεθήκαμε το 2008 να παίζουμε τον χειμώνα και το καλοκαίρι παρέα και από τότε ήμασταν στενοί συνεργάτες και φίλοι.

Ο Θάνος δεν εξάντλησε τις δυνατότητές του στη μουσική. Είχε να δώσει πολλά. Τα τελευταία τρία χρόνια σχεδιάζαμε να κάνουμε μαζί έναν δίσκο τον οποίο τελικά δεν ολοκληρώσαμε ποτέ εξαιτίας της κατάστασης της υγείας του. Ο επόμενος δίσκος μου, που θα είναι έτοιμος τον Φεβρουάριο, περιλαμβάνει δύο ακυκλοφόρητα τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου που έχει ενορχηστρώσει ο ίδιος, ένα σε ποίηση Μάνου Ελευθερίου και ένα σε ποίηση Αλκη Αλκαίου. Τα τελευταία χρόνια έφτιαχνε με την κόρη του ποίηση μουσικής δωματίου, ήθελε να μελοποιήσει ποιητές, είχε πολλή όρεξη να δουλέψει μέχρι το τέλος. Πρέπει να ανοίξουμε τα συρτάρια του και να τα βγάλουμε όλα στο φως. Είναι σίγουρο ότι θα έχουμε μουσικά νέα του σύντομα.

Ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν μαρξιστής. Θεωρούσε τον μαρξισμό εξαιρετικά εύστοχη μεθοδολογία και δυνατό εργαλείο. Ο στόχος που έθετε ήταν να μπορέσουμε κάποτε να φτιάξουμε μια κοινωνία στην οποία ο ψαράς θα γράφει ποιήματα και ο ποιητής θα ψαρεύει.

Σε σχέση με τη μάχη που έδινε τα τελευταία χρόνια παραδέχομαι ότι δεν έχω δει ποτέ πιο θαρραλέο ασθενή. Δεν θέλω να γράψω περισσότερα πράγματα γιατί κάποιες λεπτομέρειες αφορούν την οικογένεια και τους στενούς του φίλους. Ηταν όμως ο πιο γενναίος και ο πιο θαρραλέος άνθρωπος που γνώρισα.