Ο θάνατος της 30χρονης Πωλίνας στη Λάρισα ξύπνησε την αιώνια διαμάχη: Εριστικοί ποδηλάτες ή ασυνείδητοι οδηγοί;

Του Νίκου Σπυρόπουλου

Πριν από πέντε χρόνια, το 2013 δηλαδή, τουλάχιστον 13 ποδηλάτες έχασαν τη ζωή τους στο Λονδίνο σε ατυχήματα που εμπλέκονταν φορτηγά. Η αύξηση των νεκρών σε τέτοια τροχαία στάθηκε αφορμή για τον πρώην λονδρέζο δήμαρχο, Boris Johnson, να απαγορεύσει την κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης σε όποιο φορτηγό άνω των 3.5t δεν έφερε προστατευτικές πλαϊνές μπάρες και ειδικούς καθρέφτες ασφαλείας. Τα πρώτα χρόνια της κρίσης στην Ελλάδα, υποδεχτήκαμε μεταξύ άλλων και τη μόδα του ποδήλατου. Αρκετά μαγαζιά με ποδήλατα ξεπήδησαν σε διάφορες συνοικίες στις μεγάλες πόλεις. Αθηναίοι, θεσσαλονικείς και άλλοι, επέλεγαν το ποδήλατο ως ένα εναλλακτικό μέσο για τις καθημερινές τους μετακινήσεις. Ολοένα και περισσότεροι έβγαιναν στους δρόμους με το καινούργιο τους ποδήλατο. Αρκετοί βέβαια δεν γνώριζαν ή δεν είχαν αποσαφηνίσει το τί ακριβώς σημαίνει να οδηγείς ποδήλατο στην πόλη. Από την άλλη, επαγγελματίες και μη οδηγοί δεν ήταν έτοιμοι να διαχειριστούν τα ποδήλατα με ό,τι και αν αυτό συνεπαγόταν. Η μόδα έσβησε σταδιακά αλλά το ποδήλατο ως εναλλακτικό μέσο καθημερινής μετακίνησης έμεινε. 

Το ποδήλατο είναι όχημα τελικά;  

«Σαφώς και το ποδήλατο είναι όχημα. Είναι ξεκάθαρος ο ΚΟΚ», δήλωσε στο koutipandoras.gr υπεύθυνος του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας, Πάνος Μυλωνάς. «Μιλάμε για ξεκάθαρα κατόχους οχημάτων και για οδηγούς. Πρέπει να σέβονται και να τηρούν των ΚΟΚ».

Σύμφωνα με τα όσα ορίζονται, ο «ΚΟΚ» εφαρμόζεται σε οδούς και σε χώρους που χρησιμοποιούνται για δημόσια κυκλοφορία οχημάτων, πεζών και ζώων. Οδηγός είναι το «Πρόσωπο το οποίο οδηγεί κάθε είδους όχημα ή ζώα μεμονωμένα ή σε αγέλες και ποίμνια ή ζώα όταν χρησιμοποιούνται για έλξη, για τη μεταφορά προσώπων ή πραγμάτων ή ίππευση». Επομένως, ο ποδηλάτης είναι οδηγός. Όποιος βέβαια σπρώχνει το ποδήλατό του, θεωρείται πεζός.

Το ποδήλατο είναι όχημα επομένως έχει δικαιώματα και υποχρεώσεις. Ο οδηγός ποδηλάτου είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει και να εφαρμόζει τον ΚΟΚ όπως οι οδηγοί άλλων οχημάτων είναι υποχρεωμένοι να αναγνωρίζουν και να σέβονται τον χρήστη ποδηλάτου στους δρόμους. Ο ΚΟΚ αναγνωρίζει το ποδήλατο ως όχημα που επιτρέπεται να κινείται στο οδόστρωμα.

Γνωρίζετε πως ο ποδηλάτης είναι ο μοναδικός κάτοχος οχήματος που δεν εκπαιδεύεται ποτέ;

Ποδηλατώντας στη Λάρισα

«Είναι αρκετά δύσκολο να χρησιμοποιείς στη Λάρισα το ποδήλατο ως μέσο μετακίνησης καθημερινά. Δεν υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες αν πρέπει να συμπεριφερόμαστε ως όχημα ή ως πεζοί. Αρκετοί ποδηλάτες έχουν άγνοια και συμπεριφέρονται όπως θέλουν ανάλογα με τί τους συμφέρει. Έχουν άναρχη κίνηση. Δεν ακολουθούν συγκεκριμένη πορεία», δήλωσε στο koutipandoras.gr ο Ζαφείρης Τσιλίκης, γενικός γραμματέας το Ποδηλατικού Γυμναστικού Συλλόγου Λάρισας και επί χρόνια ποδηλάτης στην πόλη.

«Από την άλλη μεριά, οδηγοί, ακόμη και επαγγελματίες δεν είναι προσεκτικοί. Δεν σέβονται την προτεραιότητα που έχει το ποδήλατο σε κάποια σημεία στο δρόμο. Οδηγούν χωρίς ιδιαίτερη προσοχή», συνέχισε ενώ πρόσθεσε πως η νοοτροπία των λαρισαίων οδηγών σε σχέση με τα ποδήλατα έχει αλλάξει προς το καλύτερο τα τελευταία χρόνια. «Κυκλοφορούν πολλά ποδήλατα στην πόλη. Οι οδηγοί, σε σύγκριση με το παρελθόν, έχουν προσαρμοστεί κάπως στην ιδέα», είπε χαρακτηριστικά.

Ο κ. Τσιλίκης έθιξε το ζήτημα των δρόμων και των κατάλληλων υποδομών. Εξέφρασε το παράπονό του πως αν και αρκετές οδοί και δρόμοι έχουν αναπλαστεί τα τελευταία χρόνια στην πόλη, δεν υπάρχει δίκτυο ποδηλατόδρομων ή χώροι που μπορούν με ασφάλεια να κυκλοφορήσουν ποδηλάτες. «Υπάρχουν αρκετοί δρόμοι στην πόλη μας που είναι πολύ επικίνδυνοι. Κυρίως είναι οι δρόμοι που διασταυρώνονται. Όπως αυτός που συνέβη το θανατηφόρο τροχαίο. Στο σημείο δεν υπάρχουν διαβάσεις. Δεν ξέρει κάποιος τι ακριβώς να κάνει. Προβληματίζεται», τόνισε ενώ αναφέρθηκε στα τυφλά σημεία μερικών οδών. «Υπάρχουν τυφλά σημεία σε δρόμους όσον αφορά την προτεραιότητα κυκλοφορίας, υπάρχουν ζητήματα με τη σηματοδότηση. Θεωρώ πως πρέπει να γίνει πιο αυστηρή η ρύθμιση της κυκλοφορίας στα διφορούμενα αυτά σημεία». 

Κυκλοφορείς με ασφάλεια σαν ποδηλάτης στην Ελλάδα;

Σύμφωνα με το Ι.Ο.ΑΣ. Πάνος Μυλωνάς, στην Ελλάδα δεν μπορείς να κυκλοφορήσεις με το ποδήλατό σου και να είσαι ασφαλής. Επικαλούμενο την εμπειρία του στο συγκεκριμένο θέμα μέσα από τα ταξίδια του σε όλη τη χώρα για σεμινάρια, τόνισε πως αν και οι ποδηλατόδρομοι αυξάνονται στις ελληνικές πόλεις η νοοτροπία δεν έχει αλλάξει. «Οι άλλοι χρήστες του οδικού δικτύου, εξακολουθούν να παρκάρουν σε ποδηλατόδρομους, να κυκλοφορούν σε αυτούς αν και απαγορεύεται κλπ. Δεν υπάρχει κανένας σεβασμός. Ακόμα και εάν ένας ποδηλάτης δεν κάνει παραβάσεις και τα ακολουθεί πιστά τον ΚΟΚ πάντα θα βρεθεί ένα όχημα να μπει στο δρόμο του. Πρόκειται ξεκάθαρα για έλλειμμα παιδείας». «Έτσι», συνέχισε, και «οι ποδηλάτες εκμεταλλεύονται διάφορες καταστάσεις, παρανομούν. Δεν κατανοούν ότι οδηγούν όχημα και πρέπει να τηρούν τον ΚΟΚ».

Να σημειωθεί ότι αν και για όλα τα οχήματα προβλέπονται πρόστιμα για παραβάσεις, για τα ποδήλατα δεν υπάρχει κάτι σαφές. Είναι σπάνιο αν όχι εντελώς απίθανο, τροχονόμος να επικυρώσει πρόστιμο σε κάποιον ποδηλάτη που δεν τήρησε τον ΚΟΚ. Η κουβέντα βέβαια για το εάν θα έπρεπε να υπάρχουν ξεκάθαρες οδηγίες όσον αφορά το ποδήλατο είναι πολυπλόκαμη και χρονοβόρα.

Ως αποτέλεσμα των παραβάσεων και των δυο πλευρών, χάνονται άνθρωποι στην άσφαλτο. «Δεν υπάρχει εκπαίδευση και κάπως έτσι σκοτώνεται ο κόσμος. Το γνωρίζετε πως ο ποδηλάτης είναι ο μοναδικός κάτοχος οχήματος που δεν εκπαιδεύεται ποτέ; Κρίμα να χάνονται άνθρωποι στη άσφαλτο από έλλειμμα παιδείας. Στόχος του Ι.Ο.ΑΣ Πάνος Μυλωνάς είναι πέρα από την ευαισθητοποίηση σε αυτό το θέμα να υπάρξει και επαρκής εκπαίδευση. Αυτό γίνεται μέσω του προγράμματος “ασφαλώς ποδηλατώ” στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και αντίστοιχα με μαθήματα στη δευτεροβάθμια αλλά και σε ενήλικες».

Από τη μεριά του, επαγγελματίας στο χώρο της ταχυμετοφοράς με ποδήλατο στη Θεσσαλονίκη δήλωσε πως «χρειάζεται μεγάλη προσοχή και να βρίσκεσαι συνεχώς σε εγρήγορση. Όλα είναι πιθανά στους ελληνικούς δρόμους. Θέλει προσοχή, να μπορείς να “διαβάσεις” τους οδηγούς, να είσαι πάντα σε ετοιμότητα και φυσικά, να τηρείς τον Κ.Ο.Κ». Σχολιάζοντας τους επαγγελματίες οδηγούς φορτηγών ανέφερε: «Οι επαγγελματίες οδηγοί φορτηγών στο σύνολο τους σέβονται τα ποδήλατα, και αντιλαμβάνονται ότι ο ποδηλάτης είναι σε πιο ευάλωτη θέση. Τηρούν τις αποστάσεις, του δίνουν προτεραιότητα σε δρόμους όπου οι ίδιοι δεν θα μπορούν να αναπτύξουν ταχύτητα και δεν επιχειρούν επικίνδυνες προσπεράσεις. Ίσως, το ότι είναι κι αυτοί όλη μέρα στο δρόμο και έχουν αυξημένη αντίληψη τους κάνει να ευαισθητοποιούνται περισσότερο».

Τα φορτηγά, τα τυφλά σημεία και η απαραίτητη προστασία  

«Υπάρχει ο κανόνας του καθρέφτη. Αν εσύ μπορείς να δεις τον οδηγό του φορτηγού μέσα από τον καθρέφτη του, τότε μπορεί να σε δει κι αυτός. Είναι πολύ επικίνδυνο όταν βλέπεις ποδηλάτες να κολλούν πίσω από μεγάλα οχήματα ή να πορεύονται στην τυφλή γωνία τους. Δυο επιλογές υπάρχουν. Είτε να μείνουν πίσω του, κρατώντας μια απόσταση ασφαλείας, είτε να το προσπεράσουν. Ποτέ μα ποτέ δεν πρέπει να κινούμαστε παράλληλα με βαρέα οχήματα ειδικά όταν πλησιάζουμε διασταυρώσεις», σχολίασε επαγγελματίας ποδηλάτης.

«Είναι πολύ εύκολο να ρίξεις το φταίξιμο στον οδηγό του φορτηγού ότι δεν σε είδε, αλλά κοιτώντας και την δική του πλευρά μπορείς να μοιραστείς μαζί του τον δρόμο, χωρίς πρόβλημα. Κοινή λογική θέλει και από τις δυο πλευρές» πρόσθεσε.

Από την άλλη μεριά, επαγγελματίας στο χώρο της μεταφοράς, δήλωσε στο koutipandoras.gr πως ποδηλάτες συχνά θεωρούν τους εαυτούς τους πεζούς και κινούνται όπως και όπου θέλουν. Δεν λογαριάζουν από αντίθετο ρεύμα και σήματα του ΚΟΚ. Ταυτόχρονα ανέφερε πως επαγγελματίες οδηγοί, συνήθως «παλαιάς κοπής» και κυρίως λόγω άγνοιας, δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας στο φορτηγό τους.

Σύμφωνα με την οδηγία περί Πλευρικής Προστασίας 89/297/ΕΟΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 5/9/2007 που έχει εναρμονιστεί στο ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο με την ΚΥΑ 245/157/91, τα φορτηγά που έχουν κατασκευαστεί μετά τις 29 Οκτωβρίου 2011 (Ρυμουλκούμενα άνω των 3.5t) ή μετά από τις 29 Οκτωβρίου 2012 (Φορτηγά άνω των 3.5t), πρέπει να διαθέτουν τον κατάλληλο αεροδυναμικό εξοπλισμό.

Για τα μεταχειρισμένα και κυκλοφορούντα οχήματα του ελληνικού στόλου (πριν τις παραπάνω ημερομηνίες), η τοποθέτηση πλευρικής προστασίας δεν είναι υποχρεωτική. Εάν όμως, ένα φορτηγό διαθέτει ήδη σχετικό εξοπλισμό, αυτός θα πρέπει είναι σύμφωνος με τις ισχύουσες ευρωπαϊκές προδιαγραφές.

Η Ελλάδα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, πάσχει από έναν γέρικο στόλο φορτηγών, επομένως αρκετά οχήματα δεν διαθέτουν την απαραίτητη προστασία με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η Ελλάδα όμως πάσχει και από έλλειψη «ποδηλατικής παιδείας». Κατ’ επέκταση και οδικής. Το πρώτο βήμα, όπως επισήμαναν επαγγελματίες και των δυο πλευρών αλλά και αρμόδιοι σε θέματα οδικής ασφάλειας, είναι η σωστή εκπαίδευση από μικρή ηλικία. Αυτό, όπως ξεκαθάρισαν, είναι το πιο βασικό συστατικό αν θέλουμε όντως να σταματήσουμε να μετράμε καθημερινά και από έναν νεκρό στην άσφαλτο.