Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος των τραγουδιών και της δισκογραφίας

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος αναπαύεται από σήμερα στη γη της Θεσσαλονίκης. Αυτή είναι μία αναδρομή σε όλες τις μελοποιήσεις που του έγιναν, από το 1965 μέχρι το 2013

ntinos hristianopoylos

Ήταν Ιούνιος 2010 όταν ανεβήκαμε με τη Μαρίζα Κωχ στη Θεσσαλονίκη για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Μουσικής. Θα γινόταν μία μεγάλη συναυλία στο Θέατρο Κήπου, στην οποία η Μαρίζα ήταν το τιμώμενο πρόσωπο και θα τραγουδούσε Τσιτσάνη, πλαισιωμένη από Βορειοελλαδίτες τραγουδιστές, σαν τη Φωτεινή Βελεσιώτου και τη Μαρία Θωΐδου. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος δεν θα μπορούσε να απουσιάζει απ’ την εκδήλωση αυτή και γιατί στο επίκεντρο βρισκόταν ο Τσιτσάνης, αλλά και γιατί οι προσκλήσεις κατέφταναν σωρηδόν καθημερινά κάτω απ’ την πόρτα του. Φτάνοντας οδικώς στη Θεσσαλονίκη, θυμάμαι, το κινητό της Μαρίζας χτύπησε. Ήταν ο Χριστιανόπουλος που ζήτησε να μιλήσουν. Στην αρχή άρχισαν να μιλάνε για το Χάραμα και τον Τσιτσάνη, που είχε τραγουδήσει κάποτε μαζί του η Μαρίζα. Έπειτα ο Χριστιανόπουλος ξεκίνησε να εκθειάζει τις μελοποιήσεις της στον Καββαδία ως ωραιότερες και σημαντικότερες απ’ αυτές του Θάνου Μικρούτσικου. Επέμενε τόσο σ’ αυτό, που φαινόταν φως – φανάρι πως δεν ήθελε στην πραγματικότητα να επαινέσει τη Μαρίζα όσο να τα «χώσει» στον Μικρούτσικο! Σε κάποια φάση, η Μαρίζα κατέβασε το τηλέφωνο και μου κάνει: «Αχ, μίλα του εσύ, δεν τον αντέχω, όλη την ώρα μού βρίζει τον Θάνο»…Βάλαμε τα γέλια για λίγο, η Μαρίζα ξανασήκωσε το τηλέφωνο και συνέχισαν την κουβέντα τους.

Στη συναυλία το βράδυ της ίδιας μέρας προσήλθε ο Χριστιανόπουλος. Κάθισαν δίπλα – δίπλα και τα πήγαν αρκετά καλά, θα έλεγα. Σήμερα που το σκέφτομαι, πιστεύω πως τους είχε ενώσει η μεγάλη αγάπη τους για τον ποιητή Νίκο Καββαδία, αλλά και το ότι η Κωχ είναι ένας εξαιρετικά θετικός και καλοπροαίρετος άνθρωπος. Εκεί άκουσα τον Χριστιανόπουλο να λέει πως ένα απ’ τα αγαπημένα του ελληνικά τραγούδια ήταν το «Πούσι» του Καββαδία, μελοποιημένο από την Κωχ, κι εκεί πετάχτηκα κι εγώ και είπα πως την ίδια γνώμη έχει και ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο φίλος του. Όταν η Μαρίζα έφυγε για να τραγουδήσει, βρήκα την ευκαιρία και τα είπα διεξοδικά με τον Χριστιανόπουλο, κυρίως για τις μελοποιήσεις που του είχαν γίνει μέσα στα χρόνια, αλλά και για τις δικές του συνθετικές απόπειρες. Εμένα αυτό μ’ ενδιέφερε, καθώς ετοίμαζα ένα μεγάλο άρθρο με θέμα τον μελοποιημένο Ντίνο Χριστιανόπουλο. Στο τέλος, πάντως, που η Μαρίζα έκλεισε με το «Σαν τον Καραγκιόζη» του Σαββόπουλου, ο ποιητής…σπάστηκε! «Μα, δεν θα κλείσει με Τσιτσάνη;» γύρισε και με ρώτησε θυμωμένος. «Συγχώρεσε την», του απάντησα, «μ’ αυτό κλείνει εδώ και χρόνια της συναυλίες της»! Χαμογέλασε, «Ε, τότε συγχωρεμένη νά’ναι» μου είπε, πήρε τον φίλο – συνοδό του και αποχώρησαν. Όταν επέστρεψα στην Αθήνα και ξεκίνησα να γράφω το κομμάτι για το «Δίφωνο», λίγο πριν το περιοδικό κλείσει οριστικά – θύμα κι αυτό της κρίσης, τηλεφωνήθηκα με τον Χριστιανόπουλο και μου έδωσε αρκετά στοιχεία για τις μελοποιήσεις των ποιημάτων του. Η επικοινωνία αυτή, αν και αραιή, συνεχίστηκε για τα επόμενα δυο – τρία χρόνια. Υπήρξαν φορές, μάλιστα, που ο Χριστιανόπουλος μου τηλεφωνούσε για να προσθέσει όλο και κάποια νέα στοιχεία, που μπορεί να’χε ξεχάσει, αλλά και για να δημιουργήσει πάλι την…ταραχή του – όχι μαζί μου, όπως θα δούμε στη συνέχεια. 

Η πρώτη φορά που το όνομα του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου απασχολεί τη δισκογραφία ήταν το 1965: Ο, μόλις 21 ετών, Διονύσης Σαββόπουλος μελοποιεί και ερμηνεύει με την κιθάρα του «Τι να τα κάνω τα τραγούδια σας» σε δίσκο 45 στροφών που κυκλοφορεί από τη ΛΥΡΑ του Πατσιφά, ένα χρόνο πριν το «Φορτηγό», το πρώτο του μεγάλο άλμπουμ. Ήταν ένα τραγούδι που ο Σαββόπουλος δεν έπαψε να τραγουδάει στα live του, στο «Ροντέο» και στο «Κύτταρο», γι’ αυτό και το 1975, δέκα χρόνια αργότερα, κυκλοφόρησε στο άλμπουμ «Δέκα χρόνια κομμάτια», ερμηνευμένο από τη Δόμνα Σαμίου και σε μία διαφορετική πιο «χίπικη» ενορχήστρωση με φλογέρες. Γι’ αυτό το τραγούδι, πάντως, σύμφωνα με μαρτυρία του Γιώργου Χρονά, ο Χριστιανόπουλος ουδέποτε εισέπραξε δικαιώματα. 

Στα τέλη του 1982 κυκλοφορεί από τη ΛΥΡΑ ο δίσκος «Μικραίνει ο κόσμος», ένας κύκλος τραγουδιών του Σταύρου Κουγιουμτζή με μελοποιημένα ποιήματα των Γιώργου Σεφέρη, Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Μίλτου Σαχτούρη, Κώστα Ριτσώνη, Τάσου Κόρφη και κυρίως του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Βασικοί τραγουδιστές του έργου ήταν η Αιμιλία Κουγιουμτζή, η σύζυγος του συνθέτη, και ο Γιάννης Μπογδάνος, ανιψιός του Γρηγόρη Μπιθικώτση, που τον προωθούσε πολύ ο Αλέκος Πατσιφάς και τον έβαζε να τραγουδάει σε πολλούς δίσκους της εποχής. Συμμετείχαν ακόμη τα «μεγάλα ονόματα», ο Αντώνης Καλογιάννης και ο Γιάννης Κούτρας, αν και εντύπωση προξενεί φυσικά η τραγουδιστική συμμετοχή του Ντίνου Χριστιανόπουλου σε δύο τραγούδια με δικούς του στίχους: Στο «Μπατιρημένο κουρείο» και στο «Με γέλασες – με γέρασες», με το δεύτερο να ηχογραφείται σε δύο διαφορετικές βερσιόν μέσα στο δίσκο. Τα άλλα ποιήματα του Χριστιανόπουλου ήταν «Ο φωτογράφος» και «Το πάρκο», ερμηνευμένα από τον Γιάννη Μπογδάνο, «Το τρανζιστοράκι», ντουέτο της Αιμιλίας Κουγιουμτζή με τον Μπογδάνο, και το «Καημένε Μακρυγιάννη», που απέδιδε ο Γιάννης Κούτρας συνοδεία χορωδιακού συνόλου. Σαφώς, λοιπόν, προξενεί εντύπωση η παρουσία του τραγουδιστή Χριστιανόπουλου στο φιλόδοξο αυτό έργο του φίλου και συντοπίτη του, Σταύρου Κουγιουμτζή, όχι όμως και έκπληξη, εφόσον ήταν γνωστό πως ο ποιητής εκφραζόταν δημοσίως και μέσω των τραγουδιών, είτε δικών του, είτε κατά κόρον του Βασίλη Τσιτσάνη. Ο ίδιος ο Χριστιανόπουλος ανάφερε πως το πρώτο ποίημα του, που μελοποιήθηκε από τον Κουγιουμτζή, ήταν ο «Φωτογράφος».

Δεν γνωρίζουμε αν ισχύει αυτό, αν δηλαδή ο Χριστιανόπουλος θυμάται καλά. Πιθανώς να ισχύει, διότι δεν συμπίπτει πάντα μία μελοποίηση με μία δισκογραφική έκδοση. Θέλω να πω ότι τρία χρόνια πριν τον, μελοποιημένο από τον Κουγιουμτζή, «Φωτογράφο» του, ο ίδιος συνθέτης είχε μελοποιήσει άλλα δύο ποιήματα του Χριστιανόπουλου, τα οποία εντάχθηκαν στον μεγάλο προσωπικό δίσκο της σούπερ σταρ τότε Βίκυς Μοσχολιού. Ήταν το «Όταν σε περιμένω» και το «Έλα ν’ ανταλλάξουμε», με το πρώτο μάλιστα να γίνεται και τίτλος ολόκληρου του άλμπουμ της Μοσχολιού – ένα άλμπουμ που περιείχε κυρίως μελοποιημένους από τον Κουγιουμτζή στίχους του Μιχάλη Μπουρμπούλη. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα δύο αυτά ποιήματα του Χριστιανόπουλου μελοποιήθηκαν και από τον Μάνο Χατζιδάκι στα «Τραγούδια της αμαρτίας», που κυκλοφόρησαν μετά το θάνατο του συνθέτη. 

Ακριβώς μία δεκαετία μετά το δίσκο της Βίκυς Μοσχολιού έχουμε ακόμη ένα μελοποιημένο ποίημα του Χριστιανόπουλου, αυτή τη φορά από το συγκρότημα Χάνομαι Γιατί Ρεμβάζω στο δίσκο «Εγκαίνια» (1989), που κυκλοφόρησε από τον «Σείριο» με την εποπτεία του Μάνου Χατζιδάκι: Επρόκειτο για το «Μουτράκι» που τη μουσική υπέγραφε ο Γιώργος Φιλιππάκης και το τραγουδούσε ο Χάρης Καβαλιεράτος. Τα «Εγκαίνια» περιείχαν, εκτός από το ποίημα του Χριστιανόπουλου, και μελοποιημένα ποιήματα των Μνασάλκα Σικυώνιου, Mallarme, Muller, Γιώργου Σαραντάρη κ.α. Στο «Μουτράκι», πάντως, που για μένα αποτελεί μία απ’ τις ομορφότερες μελοποιήσεις στον Χριστιανόπουλο, δόθηκε μία δεύτερη ευκαιρία με το πολυσυλλεκτικό (από πλευράς ερμηνευτών) άλμπουμ «Ένα ευχαριστώ» (1999) των Χάνομαι Γιατί Ρεμβάζω, για τη φωνή της Νένας Βενετσάνου. 

Μεταξύ, βέβαια, των δύο δίσκων των Χάνομαι Γιατί Ρεμβάζω, των «Εγκαινίων» (1989) και του «Ένα ευχαριστώ» (1999), είχαν μεσολαβήσει τα «Τραγούδια της αμαρτίας» (1996) του Μάνου Χατζιδάκι. Για το έργο αυτό, δημοσιεύθηκε ένα μεγάλο αφιέρωμα στο koutipandoras.gr, δεν χρειάζεται να προσθέσω τίποτα. 

Το 1997 κυκλοφόρησε από την εταιρεία ΜΥΛΟΣ της Θεσσαλονίκης ένας ακόμη δίσκος του Σταύρου Κουγιουμτζή και ήταν μάλιστα ο δεύτερος, μετά τα «Τραγούδια της αμαρτίας» του Χατζιδάκι, βασισμένος εξ ολοκλήρου στην ποίηση του Χριστιανόπουλου. Λεγόταν «Με Τέχνη και με Πάθος» και έγινε για τη φωνή του Δημήτρη Νικολούδη, περιέχοντας στην ουσία επανεκτελέσεις των μελοποιήσεων στον ποιητή που είχε κάνει ο Κουγιουμτζής τα προηγούμενα χρόνια. Στο CD αυτό, ξεχωριστής σημασίας φυσικά ήταν η συμμετοχή του Μανώλη Μητσιά – ακόμη μία σπουδαία φωνή του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού που θα ερμήνευε Ντίνο Χριστιανόπουλο! 

Πάμε, λοιπόν, στο 2007 και στους Χειμερινούς Κολυμβητές, το συγκρότημα του Αργύρη Μπακιρτζή από την Καβάλα: Το άλμπουμ με τίτλο «Το πέρασμά σου» κυκλοφόρησε από τη ΛΥΡΑ και ήταν το πιο φιλόδοξο δισκογραφικό τους εγχείρημα, αφού περιείχε μελοποιήσεις στους μεγαλύτερους Έλληνες ποιητές με τη συμμετοχή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη και της Χορωδίας Δήμου Γλυκών Νερών. Μεταξύ άλλων ποιητών, στον Σεφέρη, στον Ελύτη, στον Καββαδία, σε νεότερους, σαν τον Γιάννη Βαρβέρη, αλλά και στον Ντίνο Χριστιανόπουλο με το, μόλις ενάμισι λεπτού διάρκειας, «Το φιλί» του. 

Το 2013 κυκλοφορεί από τον Ιανό, τον εκδοτικό οίκο με τη γνωστή αλυσίδα βιβλιοπωλείων – καφέ, το CD της May Roosevelt «Μουσική σε ποίηση Ντίνου Χριστιανόπουλου». Μου είχε αρέσει πολύ η δουλειά αυτή, καθώς για πρώτη φορά η προικισμένη νέα μουσικός από τη Θεσσαλονίκη πήρε τη φωνή του Ντίνου Χριστιανόπουλου, από εκείνη τη σειρά δίσκων στην ετικέτα «Διόνυσος», όπου ποιητές διάβαζαν τα ποιήματα τους, και την «έμπλεξε» με ηλεκτρονικές εμπνευσμένες μελωδίες της. Εδώ τώρα θα πω μια μικρή αστεία ιστορία: 

Είμαστε στα τέλη του ’13 και ο Χριστιανόπουλος μου έχει δώσει μόλις τη συνέντευξη που δημοσιεύθηκε στο koutipandoras.gr προχθές, την ημέρα του θανάτου του. Λίγες εβδομάδες μετά, μου τηλεφωνεί. Είναι έξαλλος με τη May Roosevelt! Με παρακαλεί να δημοσιεύσω ένα κείμενο, στο οποίο θα λέω πως η May Roosevelt έκλεψε δικές του μελωδίες για το δίσκο, που χρησιμοποίησε τις απαγγελίες του. «Έκλεψε τι και από ποιον δίσκο σας;» τον ρωτάω και με παραπέμπει στο «Αιώνιο παράπονο» του 1994, ένα άλμπουμ με τραγούδια σε δικούς του στίχους και μουσικές, που είχαν τραγουδήσει οι Θεσσαλονικείς Δημήτρης Νικολούδης – Παναγιώτης Καραδημήτρης. Ευτυχώς το είχα το CD του αυτό στη δισκοθήκη μου! «Και ποιο τραγούδι σας ”έκλεψε” η May Roosevelt;» συνέχισα, ζητώντας απαραιτήτως συγκεκριμένα στοιχεία. «Την ”Εγνατία” και τον ”Βαρδάρι”» μου απαντάει. Του υπόσχομαι πως θα εξετάσω τα δύο έργα και πιθανώς να γράψω κάτι για την «κλοπή που υπέστη ως συνθέτης ο Ντίνος Χριστιανόπουλος». Παίρνω τα δύο CD, το δικό του και της May Roosevelt, και τα πηγαίνω για ακρόαση στη Λένα Πλάτωνος. Η Πλάτωνος ως συνθέτρια ήταν η πλέον αρμόδια για να διαπίστωνε «κλοπή», «αντιγραφή» κλπ. Καμία σχέση! Το ένα περιείχε καθαρόαιμο λαϊκό ήχο, το άλλο ηλεκτρονικές μελωδίες με theremin. Και πέραν, φυσικά, του ήχου και της ενορχήστρωσης, δεν υπήρχε η παραμικρή «συγγένεια» μεταξύ των μέτρων που αποτελούσαν τις συνθέσεις ξεχωριστά. Αποφασίζω να μη δημοσιεύσω τίποτα και να μείνει εκεί η ιστορία ώστε να ξεχαστεί. Ύστερα από δύο εβδομάδες περίπου μου ξανατηλεφωνεί ο Ντίνος Χριστιανόπουλος και ακούω να μου λέει το εξής ασύλληπτο: «Δεν πιστεύω να δημοσίευσες τίποτα γι’ αυτήνα, τη May Roosevelt! Τελικά έκανα λάθος, δεν έχει πάρει καμία μελωδία μου και αύριο μάλιστα θα μιλήσω στην παρουσίαση του δίσκου της». Δεν κρατήθηκα, έβαλα τα γέλια. Το ίδιο κι εκείνος, όμως. «Μα, φαντάζεστε» του κάνω, «να’χα βρίσει την κοπέλα ως ”κλέφτρα”, τι κρίμα κι άδικο που θα’ταν;»…«Δεν βαριέσαι» μου απαντάει κι αυτή ήταν κι η τελευταία επικοινωνία μας. 

Ένα χρόνο αργότερα κυκλοφόρησε από την ανεξάρτητη Puzzlemusik του συνθέτη Χρήστου Αλεξόπουλου το άλμπουμ «Το πρώτο απ’ το δεύτερο και το δεύτερο απ’ το τρίτο…», οχτώ ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου μελοποιημένα από τον Socos και ερμηνευμένα από τον Μαρίνο Τζιάρο. Ήταν μία τελείως πρωτότυπη εργασία, συγκριτικά με ότι μελοποιημένο του Χριστιανόπουλου είχαμε ακούσει στο παρελθόν, που έκανε αίσθηση και απέσπασε τις θετικές κριτικές του μουσικού Τύπου, μολονότι στον ίδιο τον ποιητή δεν είχε αρέσει…Σάμπως άρεσε και τίποτα του μακαρίτη; Γνωρίζοντας τον, όμως, είμαι σίγουρος πως και γι’ αυτό το άλμπουμ ο Χριστιανόπουλος θα ήταν έτοιμος να αναθεωρήσει ανά πάσα στιγμή και να πει τα καλύτερα! 

Αυτή είναι μέχρι σήμερα η επίσημη δισκογραφία του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου σε ότι αφορά τις μελοποιήσεις που έκαναν άλλοι συνθέτες στα ποιήματα του. Διότι, όντας συνθέτης ο ίδιος, εξέδιδε τα τραγούδια του από τις αρχές ήδη της δεκαετίας του 1980, αρχικά σε κασέτες, στο πλαίσιο μιας αυτοδιαχείρισης και μιας παιγνιώδους ανόθευτης σχέσης του με την τραγουδοποιία. Αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο στο κομμάτι που αφορά τον συνθέτη και όχι τον μελοποιημένο Χριστιανόπουλο, που θα μας απασχολήσει ενδεχομένως στο μέλλον. 

Κρατάμε το ότι επρόκειτο να τον τραγουδήσουν ο Γιώργος Νταλάρας και η Χαρούλα Αλεξίου την εποχή της παντοδυναμίας τους και μάλλον σε μουσικές του Σταύρου Κουγιουμτζή, κάτι που η εταιρεία τους δεν επίτρεψε να συμβεί. Γνωρίζουμε ακόμη ότι επρόκειτο να έβγαινε ένας άλλος δίσκος από τη ΛΥΡΑ με τα δικά του τραγούδια ερμηνευμένα από την Ελευθερία Αρβανιτάκη. Δεν θέλει φιλοσοφία για να αντιληφθεί κανείς πως ο πανέξυπνος Πατσιφάς σκόπευε να εκμεταλλευθεί ακόμη έναν σημαντικό λογοτέχνη της Θεσσαλονίκης ύστερα από τον Γιώργο Ιωάννου, που τον είχε μελοποιήσει πετυχημένα ο Νίκος Μαμαγκάκης στο «Κέντρο διερχομένων» του με τη φωνή της Αρβανιτάκη. Δυστυχώς ο Πατσιφάς πέθανε ξαφνικά το 1984 και το σχέδιο για το δίσκο αυτό ναυάγησε. Να πούμε, τέλος, ότι κάτι παρεμφερές με το άλμπουμ της May Roosevelt, δηλαδή ηλεκτρονικές απόπειρες με δημιουργική φράση των απαγγελιών του Χριστιανόπουλου είχαν κάνει και άλλοι καλλιτέχνες στο περιθώριο της επίσημης δισκογραφίας (Σύνταγμα της Ηδονής, 2012).  

Μητσοτάκης: Σε πανικό στη Βουλή – Αντί για απαντήσεις, επίθεση και «δεν ντρέπεστε» στην αντιπολίτευση (video)

6167665

Μητσοτάκης: Σε πανικό στη Βουλή – Αντί για απαντήσεις, επίθεση και «δεν ντρέπεστε» στην αντιπολίτευση (video)

«Ουδέποτε, δόθηκε καμία εντολή για συγκάλυψη», τόνισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης κοιτώντας τους συγγενείς των θυμάτων

Βουλή: Ο λόγος για τα άδεια έδρανα του ΚΚΕ και της Νέας Αριστεράς στην ομιλία της Κωνσταντοπούλου

6167422

Βουλή: Ο λόγος για τα άδεια έδρανα του ΚΚΕ και της Νέας Αριστεράς στην ομιλία της Κωνσταντοπούλου

Μετά την ολοκλήρωση της ομιλίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου, οι βουλευτές των δύο κομμάτων επέστρεψαν στις…

Μητσοτάκης: Όλο το παρασκήνιο για τις εκκαθαρίσεις Μπρατάκου και Παπασταύρου

InCollage 20240328 205245331

Μητσοτάκης: Όλο το παρασκήνιο για τις εκκαθαρίσεις Μπρατάκου και Παπασταύρου

O Κυριάκος Μητσοτάκης φαίνεται πως «παραίτησε» τους δύο στενούς του συνεργάτες προκειμένου να μην απολογηθεί…